ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия
| бірбағыттылық
деп ата- лады. Алайда XX ғасырдың ғылыми жетістіктері ондай көзқарасты теріске шығарады. Қазіргі заманғы ғылымда, керісінше, әлемнің ғылыми бейнесін қалыптастыруда бірте-бірте бағыт-бағдарсыз тәсіл қалыптасады. Бұл жерде табиғат заңдары бір немесе басқа құбылыстың іске асуының мүмкіндігі мен ықтималдығын көрсетеді. Бұл үлгіде кездейсоқтыққа үлкен маңыз беріледі, өйткені бейберекеттіктің ішінде заттар мен денелер өз-өздерін қалыптастырады , яғни соңғының қиратушылық емес, жасампаздық сипатын дәлелдейді. Құрылысы күрделі жүйелерді зерттейтін ғалымдар (математикада – А.Пуанкаре, А.Андронов және басқалары, физикада – И.Пригожин, Г.Хакен) өз нысандарының дерексіз-теориялық үлгісін жасайды. Бүгінгі күні әлемнің бағдарсыз ғылыми бейнесінің санаттық жиынтығы құрылды деп нақты сеніммен айтуға болады. Бағдарсыз дамудың негізгі санаттары төмендегідей: а) синергетика – тең салмақты емес ашық жүйелердегі өз-өзін ұйымдастырушылық үдерістерін зерттейтін ғылым; 374 ә) бифуркация – құрылысы күрделі жүйелерде оның орнықты си- патын жоғалтып, алдында ары қарай жетілудің жаңа мүмкіндіктерінің тұтас жиыны ашылатын сәт. Осы тұрғыда, еркіндік – бұл «танылмаған қажеттік» емес, тұлғаның алдында пайда болған көптеген мүмкіндіктердің «таңдауы»; б) апат – жүйенің дамуындағы біртіндіктің үзілуі және мүлдем жаңа қасиеттердің пайда болуы; в) аттрактор – жүйенің «тартымдылығына» орай әр кездері онда пайда болатын «бүліктерді» басып тастау орын алады; г) флуктуация – жүйе бифуркациясы нүктесінде әлдебір кездейсоқ факторлардың оны дамудың жаңа жолына ауыстыруға шешімді түрде ықпал ету мүмкіндігі. Мысалы, қоғамдық өмірде, ол бифуркация нүктесіне жеткен кезде, әлдебір жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|