Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі ж. Н. Рахманбердиева экстремалдық жағдайларда адамның Өмір сүру тәсілдері шымкент, 2021
жүктеу/скачать 1,59 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шымкент, 2021
|
Ж.Н. Рахманбердиева ЭКСТРЕМАЛДЫҚ ЖАҒДАЙЛАРДА АДАМНЫҢ ӨМІР СҮРУ ТӘСІЛДЕРІ Шымкент, 2021 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Ж.Н. Рахманбердиева ЭКСТРЕМАЛДЫҚ ЖАҒДАЙЛАРДА АДАМНЫҢ ӨМІР СҮРУ ТӘСІЛДЕРІ Шымкент, 2021 ӘОЖ 614.8 (075.8) КБЖ 68.69 Я 73 Ж 27
ISBN 978-9965-20-319-0 Мазмұны
Кіріспе XXІ ғасырда орын алған қарқынды ғылыми-техникалық прогресс тек ғана өнімділіктің жоғарылауына әсер етпей, сонымен қатар көптеген көлемде қалдықтардың жинақталуы мен қоршаған табиғи ортаға кері әсерін тигізіп отыр. Күн сайын көлемі артып жатқан қалдықтар адамзаттың өмірі мен денсаулығына, халықтың тұрмыстық объектілеріне, инфрақұрылымға және қоршаған ортаға айтарлықтай зиянын тигізуде. Өндірістік кәсіпорындардың, энергетикалық жүйелердің және транспорт құралдарының атмосфераға, су ортасына және топыраққа шығаратын тастандыларының көлемі, кейбір өндірістік орталықтарда мүмкін шектік мөлшерлерінен әлде-қайда артып түсуде. Сондықтан да, қоршаған ортаны қорғау мәселелері адамзаттың алдындағы маңызды тапсырмасы. Бұл күндері адамның өзі жасаған жаңа өмір сүру ортасына және техносфераға байланысты өмір-тіршілікке қауіп төніп тұр. Себебі адам өмір сүру ортасының жағдайымен санаспай ойсыз іс-әрекет жасауынан, техникалық жоғарғы деңгейге жетпегендіктен өз өміріне қауіп-қатер туғыза бастады. Өмір сүру ортасы адамға әр уақытта өзінің жағымсыз әсерін тигізіп келді. Бірақ, көптеген ғасырлар өте өмір сүру ортасы өзінің бейнесін біршама өзгерте бастады. Осыған орай жағымсыз әсерінің түрі мен деңгейі де өзгерді. ХХ ғасырдың аяғынан бастап адамның белсенді әсер етуінің нәтижесінде өмір сүру ортасында елеулі өзгерістер болды. Жер бетінде биосфераның шамадан тыс ластанған аймақтары пайда болды. Биосфера өзінің мәнін жоғалтып, адам көп шоғырланған жерлері техносфераға өтті. Нәтижесінде ғаламшарда экожүйесі бұзылмаған территориялар аз қалды. Әсіресе дамыған елдердің экологиялық жүйесі көбірек бұзылуда. Техносфераны жасай отырып, адам баласы тіршілігінің үптелген жағдайын жоғарылатуға тырысты. ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап өндірістік өнеркәсіптер 100 есеге артты. Бұл прогресс адам баласын ең жоғарғы деңгейге шығарды, бірақ ол өзінің кері әсерін, яғни жер қойнауының кедейленуіне әкеліп соқты. ХХ ғасырда адамның, қоғамның және мемлекеттің басты мақсаты техногендік сфераны қарқынды дамыту болса, ал ХХІ ғасырда адам, қоғам, мемлекет және жалпы адамзат өркениеті үшін шығындар мен қауіптерді төмендету болып отыр. ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап өндірістердегі түпкілікті өзгерістер, көп жағдайда айтарлықтай деңгейде химиялық өнеркәсіптердің қарқынды дамуымен байланысты. Біріншілей энергия көздері болып табылатын мұнай мен газ саласы 70% өсті. Заманауи объектілердің энергия тұтыну қабілеті орасан зор. Қуаты жылына 10-15 млн/тонналық мұнай өңдеу зауытының территориясында 300-500 мың тоннаға дейін көмірсутекті отын қоры жинақталды. Бұл қордың энергиясы эквивалентті түрде 3-5Мт тротил баламасына тең. Технологиялардың әр уақытта қарқындауынан температура, қысым, қауіпті заттардың мөлшері сияқты көрсеткіштер тоқтамсыз өсіп, өзінің шектік мәніне жетуде. Аппараттардың бірлік қуаттары да артуда, осыған сәйкес ондағы қауіпті заттардың да мөлшері артуда. Осы жіктелген заманауи өндірістік кәсіпорындардың ерекшеліктері апаттық жағдайлардың масштабын арттыруда. Сонымен, адамның өз қолымен жасалған техносфера, оның қауіпсіздігі мен үптелген жағдайының талаптарын максималды қанағаттандыруда үмітін ақтамады.
жүктеу/скачать 1,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|