Орта және алыс қашықтыққа жҥгіру техникасы

28 
 
- жоғарғы жылдамдықпен  қимылдау; 
- энергияны аз шығындап, жоғарғы жылдамдықты бір -
қалыпта ұстау. 
- әр бір қимылда еркін және  табиғи қалыпта болу. 
Әрбір  жүгіру  түрінде  адымның  арақашықтығы  әр 
түрлі.Мысалы:  орта  қашықтықта  адым  қысқа  болса,  ал  қысқа 
қашықтықта адым кӛлемді болады. 
Жүгіру  техникасының  маңызды  кӛрсеткіштерінің  бірі  күш 
пен  қимылды  үнемдей  білуде.  Олар  жан-жақты  байланысты.  Бір 
жағынан  жылдамдық  пен  күштің  желаяқтың  бойындағы 
дайындығына  байланысты.  Екіншіден,  энергетика  ресурстарын 
үнемдеуде.  Қашықтықтың ұлғаюын адымның жиілігі мен оның 
арақашықтығына  байланысты.  Бұл  жерде  бірінші  орынға 
желаяқтың 
жұмысты  жалғастыруы 
мен 
шыдамдылығы 
қойылады. 
Орта  және  алыс  қашықтыққа  жүгіру  жоғары  сӛреден 
басталады. Ережеге сәйкес жоғары сӛре  екі топқа бӛлінеді. 
Жүгіру  және  жүгіру  жылдамдығы.  «Сӛреге!»    бұйрығы 
бойыншы сӛре сызығында желаяқ ӛзіне берілген орында тұрады. 
Итерілетін  аяқ  сызық  бойында,  ауыстыратын  аяқ  2-2,5    табан 
артта  тұрады.  Кеуде  40°-45°  бүгілулі,  аяқ  жамбас  пен  тізе 
буынынан  бүгулі.  Желаяқтың  тұрысы  нық  әрі  ыңғайлы  болуы 
қажет.  Қолдар  шынтақтан  бүгулі  әрі  аяққа  қарама-қарсы 
қойылуы  керек.  Желаяқтың  кӛзі  алдағы  жүгіретін  жолға 
бағытталуы міндет (3-4м алға). 
«Баста!»  деген  бұйрық    берілген  немесе  тапанша  дауысы 
шыққан  кезде  спортшы  белсенді  түрде  жүгіруді  бастайды. 
Сӛреден  спортшы  еңкейген  күйде  шығады,  бірте-бірте  жүгіру 
қалпына келеді. Ол уақытта белдің бүгілуі 5°-7°болады. Сӛреден 
шығу қашықтықтың ұзындығына байланысты. 800 м жүгіргенде, 
спортшылардың міндеті алғашқы 100 м ӛз жолдарында жүгіріп, 
жолдың шетінен бірінші болып орын алу. Бұл жерде айта кететін 
жайт: 
1)
 
15-20 м созылатын сӛреден тез шығу; 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

29 
 
2)
 
Желаяқтың  жалпы  жолға  шығудағы  белсенді  жүгіруі, 
жүгіру жылдамдығы қалыпты жылдамдыққа ауысатын кез. 
Әдетте,  800  м  қашықтықтабірінші  100  м  жылдамдық 
қарқынды ӛтеді,басқаларға қарағанда, мәреге жеткенде де солай 
болады. 
Басқа қашықтықтарда сӛреден жүгіріп шығу белсенділігі аз 
10-15м,    бұл  жерде  ең  бастысы,  екінші  жолақта  жүгірмеу  үшін 
басын  тез  бастау  арқылы  шеткі  жолақтан  орын  алу.  Ал,  содан 
кейін қалыпты жылдамдыққа оралу. 
Қашықтық  бойынша  жүгіру.Тік  жолақтағы    жүгіру 
техникасы 
мен 
бұрылыстағы 
жүгіру 
техникасының 
қашықтығында  айырмашылық  бар.  Жақсы  жүгіру  техникасы 
келесі негізігі белгілерге сүйенеді: 
-
 
дененің алға қарай аздап еңкеюі (4 - 5°); 
-
 
иық бойы босатылған; 
-
 
жауырын аздап шығыңқы; 
-
 
бел сәл бүгілген; 
Осындай белгіде тұру- жүгірудің ең негізгі тәсілі,  бұлшық 
еттердің шамадан тыс салмаққа ие болуына мүмкіндік бермейді. 
Жүгіру  уақытында  қолдар  90°  бүгілген,  саусақ  бүгулі. 
Қолдың  қимылы  маятниктің  қимылына  ұқсайды,  бірақ  осы 
тұрғыда  иықты  кӛтерудің  қажеті  жоқ.  Қолдың  қимылының 
бастауы:  1)  алға  –  ішке,  қол  алға  қарай  қимылдағанда  кеуде 
тұсына жетеді; 2) артқа – сыртқа, қолды жан-жаққа немесе артқа 
жібермеу. Негізі қолдың барлық қимылы арқылы жүгіру бағыты 
айқындалады, жоғарыда айтып кеткендей қолдың  қимылы жан-
жаққа  немесе  артқа  жіберілген  жағдайда  дене  бұрылып,  уақыт 
және  күш  жағынан  ұтылып  қалады.  Иық  сүйектерінің  қимылы 
жүгіру жылдамдығына байланысты. Жылдамдық жоғары болған 
сайын  иық  қимылында  мықты  энергия  бола  тҥседі.  Қолды 
алдыңғы  және  артқы  жақтан  жоғарыға,  ӛте  биікке  сермеу  қате 
болып  табылады.  Иық  сүйегінің  амплитудасын  шынтақтың 
қимылы  арқылы  анықтауға  болады.  Шынтақ  пен  қолдың 
қимылы жоғарыға қарай ӛте биік кӛтерілсе, бұл  амплитуданың 
шекарасы болып табылады. 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

30 
 
Аяқтың  қимылдау  техникасын  табанның  тірекке  қойылған 
кезінен  бастап  қараған  жӛн.  Орта  және  алыс  қашықтыққа 
жүгіргенде табан  сырт жағына, әрі  ұшы жағына қойылып, аяқ 
қойған кезде барлық табан жерге тигізіледі. Табандар бір-біріне 
қатар  қойылып,  екі  арада  бір  табан  қашықтық  болады.  Тізе 
табанды  қою  уақытында  аздап  бүгулі  болады.  Аяқ  тірекке 
майысып  ыңғайлы  қойылады.    Тӛсенішке  аяқты  қою  жүгіру 
жылдамдығына  байланысты.  Жүгіру  жылдамдығы  жоғары 
болған  сайын,  аяқ  проекциядан  неғұрлым  алысырақ  қойылады. 
Бұл қимылды серіппемен теңеуге болады. Кейін кері ықпал алу 
үшін  аздап  итеріледі  де,осы  сәтте  қарсы  нәтиже  байқалып, 
сығылған  дене  нүктесі  ӛзгереді.  Желаяқ    ӛзін  қысылып  тұрған,  
денені  қатты  итеретін  серіппе  сияқты  сезінуі  қажет.  Біраз 
жүгірген соң бірінші мықын бӛлігі, содан соң тізе бӛлігі, осыдан 
кейін ғана табан жақ белсенді түрде түзеледі. 
Итерілу уақыты жүгіру техникасында басты элемент болып 
табылады.  Күштің  мықтылығынан  жүгірудің  жылдамдығы  арта 
түседі. Итерілу бұрышы ӛткір болған сайын, итерілу мықтылығы 
жылдамдықтың  жоғары  болуына  жол  аша  түседі.  Орта 
қашықтыққа  жүгіруде  итерілубұрышы  50  -55°  болса  ӛте 
ыңғайлы.    Алыс  қашықтықтарда  ол  шамамен  арта  түседі. 
Итерілу  тек  қана алға  бағытталып,  дененің  (дененің арқа  жағы) 
иілуімен сәйкес болады.  Жүгіруде дененің иілуі шамамен 2 - 3° 
ӛзгереді,  итерілу  уақытында  артып,  ұшу  уақытында  кемиді. 
Бастың орналасуы  дененің орналасуына әсер етеді.  Бастың алға 
қарай  қатты  иілуі  дененің  тӛмен  қарай  шамадан  тыс  иілуіне, 
кеуденің қатты қысылуына әкеледі; ал, басты артқа қарай жіберу 
иықты  артқа  қарай  тарту,  итерілуді  шектеуге,  арқа  бұлшық 
еттерінің қысылуына әкеледі. 
Белсенді  әрі  ыңғайлы  итерілу  жолдары:  аяқты  алға,  бос, 
кӛтеріп тастау, шешуші  уақытта жақсылап итерілу. 
Тӛсеніштен  аяқты  алғанда,  балтыр  мен  сан арасы бүгіледі, 
мықын  алға  қарай  қисық  қимылдайды,  ӛкше  тірекке  паралель 
орналасады.  Артқы  аяқтың    бүгілу  бұрышы  желаяқтың  табиғи 
ерекшеліктері  мен  жүгіру  жылдамдығына  байланысты;  жүгіру 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

31 
 
жылдамдығы  артқан  сайын  тізе  бүгіле  түседі.  Бұл  фазада 
итерілуге қатысып жатқан  бұлшық еттер бос болады. Артқы аяқ 
пен  мықынның  қимылынан  кейін,  ол  аяқ  алға  және  жоғарыға 
итеріліп  қойылады.  Тіректен  итерілген  аяқ  түзелгенде,  артқы 
аяқтың  ӛкшесі  алғашқы  аяқтың  мықынына  паралель  болады. 
Мықынның  белсенді  қимылынан  кейін,  алдыңғы  аяқ  жерге 
жіберіледі, оның ӛкшесі алға шығып,  табанның алдыңғы бӛлігі 
қойылады.  Артта  қалған  аяқ  тез  әрі  жылдам  алға  қарай 
ұмтылады.  Есте  сақтау  қажет:  ауысу  уақытында  сан  мен 
балтырдың 
арасының 
бүгілуі, 
маятниктің 
ұзындығын 
қысқартуға  және  аяқты  ауыстыру  уақытын  қысқартуға 
мүмкіндік береді. 
Бұрылыстарды (вираж) жүгіргенде желаяқтың қимылы: 
-
 
аздап солға қарай еңкейеді (бұрылыс ортасына); 
-
 
қимыл  амплитудасы  сол  жақ  қолы  оң  жаққа  қарағанда 
шағыңқы; 
-
 
оң жақ иық аздап алға қарай шығыңқы; 
-
 
сол  жақ  адымның  ұзындығы,  оң  жаққа  қарағанда 
қысқарақ; 
-
 
оң жақ аяқтың сілтеу қимылы ішке қарай бұрыңқы; 
-
 
оң жақ аяқтың табаны ішке қарай бұрылып қойылады. 
Орта қашықтықтағы жүгіру жылдамдығының ӛсуі адымның 
ұзындығының  артуына  байланысты  шектеулі,  себебі  ӛте  үлкен 
адым  кӛлемді  энергияны  талап  етеді.    Желаяқтарда  адым 
ұзындығы  табиғи  ерекшеліктері  мен  қашықтыққа  байланысты 
орта есеппен 160 – 220 см болады. Жүгіру жылдамдығы, әдетте, 
адымдардың  жиілігініңарқасында  ӛседі,  егер  адымның  ара 
қашықтығы бір қалыпты сақталса. 
Мәре  сызығыннан  өту.  Орта  және  алыс  қашықтыққа 
жүгіруде,  әдетте,  желаяқтар  соңына  қарай  мәрелік  тастау 
қолданады,  немесеспурт(жылдам  жүгіріп  ӛтеді),  150  –  200  м 
құрайтын ұзындық желаяқтың қашықтығына және мүмкіндігіне 
байланысты. Мәре сызығынан ӛту уақыты жақындағанда жүгіру 
техникасы  біраз  ӛзгереді:  дене  алға  қарай  кӛбірек  бүгіледі, 
қолдың  қимылының  белсенділігі  арта  түседі.  Мәренің  соңғы 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

32 
 
метрлерінде қимылдау техникасы сәл нашарлауы мүмкін, себебі, 
шаршай бастайды. Шаршау жүгіру жылдамдығында байқалады: 
қимылдау жиілігі тӛмендейді, тірек  уақыты ұлғаяды, итерілудің 
жылдамдығы мен мықтылығы тӛмендейді. 
Жүгіру  техникасы  мен  жүгіру  адымының  құрылымы 
барлық  қашықтықта  сақталады,  спортшының  кинематикалық 
және  динамикалық  мүмкіндігіне  байланысты  тек  қана  ұзындық 
пен адымның жиілігі ауысады. 
 
 
Кросстық жҥгірудің ерекшелігі және техникасы 
 
Кросстық  жарысқа  қатысу  үшін,  әсіресе,  жаңадан бастаған 
спортшылар мен мектеп оқушыларына арнайы дайындық қажет. 
Жұмсақ грунт, жергілікті жердің ойлы-қырлы жолдары, әр түрлі 
бӛгеттерден  ӛту,  осындай  жағдайлар  кросстық  жүгірудің 
техникасын айқындайды.Кросстық жүгіру адымының құрылымы 
жағынан  орта  қашықтыққа  жүгіру  әдісіне  ұқсайды.  Аяқты  қою 
грунтқа байланысты, яғни жердің сапасына байланысты (ол жер 
шӛп, құм немесе асфальт болуы мүмкін). Негізгі мақсат – жүгіру 
жылдамдығы  мен  мықтылығын  сақтай  отырып,  жарақат  алмау. 
Жоғарылау  мен  тӛмендеу  марафондағыдай  болады,  тек  қана 
биіктен    тӛмен  түскенде  ағаштарды,  шӛптерді  қолмен  ұстап 
жүгіріп  түсуге  болады.  Горизонталды  бӛгеттерде  (шұңқырлар, 
канавалар,  жарларда)аяқтан-аяққа  секіруді  қолданады.  Тік 
кедергілерді,  аяқ  пен  қолды  тірек  етіп  кедергі  адымымен  ӛтеді 
(бӛгеттің биіктігіне байланысты). Есте сақтарлығы,  бӛгеттерден 
ӛту  уақытында  дем  алу  ритмі  қиындайды,  оны  қысқа  уақыт 
ішінде қайтадан қалпына келтіру қажет.  Сонымен қатар, жұмсақ 
немесе  сырғанақ  жолда  аяқ  артқа  сырғанамау  үшін,  адымды 
қысқартып жүгіруді есте ұстау керек. Осындай әдіспен кросстық 
жүгірудегі  жарыста  әдеттегі  жүгіріске  қарағанда  жоғарғы 
деңгейдегі  мықтылық  пен  жан-жақты  бӛгеттен  ӛту  жолдарын, 
жарыс  уақытында  болған  жағдайды  дұрыс  әрі  жылдамдықпен 
шешуді талап етеді. 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

33 
 
Кросстық жүгіруден халықаралық жарыс 12 км ӛтеді. 
Кросстық  жүгіру  дегеніміз  –  дӛңес,  кедергілер  кездесетін 
жүгіруді  айтамыз.  Тауға  жүгірген    кезде  табан  ұш  жағымен 
қойылып, аяқ жедел қойылады, адым қысқартылады. Бӛренеден 
ӛткен  кезде  табан  үстінен  нық  қойылады.  Құм  жермен  ӛткенде 
аяқ  тез  қозғалып  кӛп  күшті  қажет  етеді.Жұмсақ  немесе  тайғақ 
жерлерде  адымды  қысқарта  алған  нәтижелі  болады,  аяқ  артқа 
таймауын  есте  сақтау  керек..    Сӛре  және  сӛрелік  қозғалыс  
«Сӛреге!»  деген  бұйрық  берілгенде  жүгіруші  сӛре  сызығының 
іш    жағында  тұрады,  итеретін  аяқ  сӛре  сызығының  қасында,  ал 
сермелетін аяқ жарты адым артта, денені алға еңкейтіп сәл алға 
жылжиды, аяқ бүгулі, осы қалып тепе-теңдікті және ыңғайлықты 
талап  етеді.  Тұру  қалпы  екі  түрге  бӛлінеді:  қолды  жерге  тіреп 
және тіремей. 
  Дыбыс  берілгеннен  кейін  спортшы  жүгіруді  бастап, 
жолдың  іш  жағынан  орын  алуға  тырысады.  Сӛреден  еңкейіп 
жедел қимыл жасайды. Дене бірте – бірте кӛтеріліп бір қалыпты 
жүгіруге кӛшеді. 
 Дистанция  бойымен  жүгіру,  сермеу  адымымен  басталып, 
тұрақты  адым  ұзындығы  және  жылдамдығы  жүгірушінің 
жекелеген 
қасиеттеріне 
- 
бойына 
аяқ 
ұзындығына, 
жылдамдығына, тыныс алуына жалпы  шеберлігінебайланысты,. 
Аяқ  жҧмысы.  Жүгірудің  негізгі  элементтері  –  артқы 
аяқтың итерілу сәті,жүгіру жылдамдығына, итерілу күш-қуатына 
және  итерілу  бұрышына  байланысты.  Итерілу  тек  алға 
бағытталып,  дененің  бүгілуімен  үйлестіріледі.  Әдісті  жіктеу 
үшін  бейне  материалдар  қолданылады.  Жіктеуде  мына 
шарттарды  орындау  керек:  итерілетін,  сермелетін  аяқтың 
қозғалысы,  итерілу,  ұшу  фазасында  жүгірушінің  дем  алуы, 
санның  бір-біріне  таяп  алшақтауы,  табанның  жерге  қойылып 
итерілуі. 
  Қол  қозғалысы.    Қол  қозғалысы  аяқ  қозғалысымен 
үйлесімді,  ырғақты  қозғалуда  болады,  қол  тепе-теңдікті  сақтап 
отырып,  жылдамдықтың  азаюына,  кӛбеюіне  ӛз  үлесін  қосады. 
Жүгіру  кезінде  қол  шынтақтан  бүгіліп,  тік  бұрышты  тәріздес, 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

34 
 
саусақтар  бос,  сәл  қосылған.    Қол  қозғалысы  босаңқы  алға 
қозғалғанда иек тұсына дейін, артқа қозғалғанда сәл сырт жаққа 
бағытталады. 
 
Тест тапсырмалары: 
 
Жүгіру кезінде дененің қалпы, қолдың қозғалысы: 
A) алға еңкейеді, қол сәл алға-артқа қозғалады 
B) басты шалқайта ұстайды, қол тӛмен түсіріледі 
C)  дененің  еңкею  бұрышы  10-12  градус,  қолдың  бүгу 
бұрышы 40 градус
 
D) дененің еңкею бұрышы 2-3 градус, қолдың бүгу бұрышы 
90 градус 
E) дене тік қол алға-артқа қозғалады 
***** 
Жүгіру әдісінің ең басты ерекшелігі: 
A)  қозғалу  кезінде  бұлшықеттерді  бос  ұстау,  тік  жүгіруді 
сақтау табан сырт жаққа қойылады 
B) аяқты жерге қойғанда іс жағына қояды, жанына теңселе 
жүгіреді 
C) жүгіру кезінде арасында секіреді, табанды толық ӛкшеге 
қояды 
D) жүгіру кезінде алға еңкейтеді, басты сәл шалқайтады 
E) жүгіру кезінде денені қалай ұстаймын десе ӛз еркі 
***** 
Жүгіру кезіндегі маңызды элементтер: 
A) сӛре, сӛрелік қозғалыс, мәре 
B) жамбас , тізе, табан буындарының бүгілуі және жазылуы 
C) дистанция бойымен жүгіру, мәре аяқты соща жүгіру 
D) қолды тіреп, тіремей жүгіру 
E)  табанды  жиілетіп  қою,  тізені  жоғары  кӛтеріп  жүгіру, 
секіру 
***** 
Сирақтың артқы бұлшық еттерін босату үшін: 
A) ӛкшені тізеден жоғары кӛтеру 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

35 
 
B) ӛкшені тізеден тӛмен ұстайды 
C) табанды жерден сәл кӛтереді 
D) назарды табан бұлшықеттеріне босатуға аударады 
E) секіре жүгіріп, артқы бұлшық еттерін босатады 
***** 
Жерге аяқтың қоюын немен салыстыруға болады? 
A) тауға қарай жүгірумен 
B) сатымен жүруді, жүгіруді 
C) таудан тӛмен түсумен 
D) ӛкшеден толық табан қоюмен 
E) аяқты табанның іс жағымен қоюмен 
***** 
Жүгіру кезінде демалу минутына қаншы ауа ӛткізеді? 
A)120-180л 
B) 60-80л 
C) 100-110л 
D) 30-40л 
E) 70-90л 
***** 
Демалу кезінде қолданатын ритм: 
A) 3 адымда демді ішке сорып, 4 адымда сыртқа шығарады 
B)  2  адымда  демді  ішке  сорып,  1,5  адымда  сыртқа 
шығарады 
C) 2 адымда демді ішке сорып, 2 адымда сыртқа шығарады 
D) демалу жүгірушінің ӛз еркінде 
E) демалудың 3 түрі қолданылады 
***** 
Қысқа қашықтыққа жүгірудің қызмет ететін тӛрешілер: 
A) аға тӛреші, ӛлшейтін тӛреші, хатшы 
B) сӛредегі тӛреші, кӛмекшісі, хронометрист 
C) бас рефери, рефери,хатшы 
D) бас хатшы, мәредегі тӛреші 
E) аға хронометрист, уақыт алатын тӛрешілер 
***** 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

36 
 
Қысқа  қашықтыққа  жүгіруде  жалған  старт  жасаған 
спортшыға неше ескерту беріледі? 
A) 3 
B) 4 
C) 1 
D) 2 
E) берілмейді 
 
 
Қысқа қашықтыққа жҥгіру техникасы 
 
Қысқа қашықтыққа жүгіру немесе спринт: 60, 100, 200, 400 
метр.  Англияда,  АҚШ-та,  Австралияда  және  кейбір  басқа 
мемлекеттерде  спринт  бойынша  жарыс:  60,  100,  220,  440  ярдта 
ӛткізіледі. 
Ярд 
пен 
метр 
арасындағы 
айырмашылық 
тӛмендегідей белгіленеді: 
100 ярд = 91,44 м; 100 м =109,36 ярд;(+0,9с). 
220 ярд = 201,17 м; 200 м =218,72 ярд; (-0,1с). 
440ярд = 402,34 м: 400 м = 437,44 ярд; (-0,3с). 
Егер спортшы 100 ярдты 9,2 с жүгірген болса, онда желаяқ 
100 м есептегенде (9,2 +0,9) =10,1 с. 
Қысқа  қашықтыққа  жүгіру  тарихы  ежелгі  Олимпиада 
ойындарынан бастау алады. 
Стадияға (192,27м) және  екі  стадияға жүгіру гректерде ӛте 
әйгілі  болған.  Сонымен  қатар  ежелгі  атлеттер  тек  жоғарғы 
сӛреден  ғана  емес,  тӛменгі  сӛреден  де  шыққан.  Тӛменгі  сӛреде 
ерекше мрамор немесе тас плиталарын қолданған. 
Ең алғаш жеңіл атлетика Америкада пайда болғанда. қысқа 
қашықтыққа жүгіруде  еркін сӛре қолданған. Бірте-бірте жоғары 
сӛреден  шығуға  қол  жеткізді.  Біздің  уақыттағы  І  Олимпиадада 
алғаш  рет  Т.  Берк  ресми  жарыста  тӛменгі  сӛреден  шығуды 
кӛрсетті, 
дегенмен, 
1887 
жылы 
әйгілі 
американдық 
жаттықтырушы Мерфи мен оның отандасы Шерилл екеуі сынап 
кӛрген  еді.ХХ  ғасырдың  30  жылдары  пайда  болған  сӛрелік 
колодкалар тӛменгі сӛрені іске асырды. 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

37 
 
Қысқа  қашықтыққа  жүгіру  жеңіл  атлетиканың  басқа 
түрлеріне қарағанда әйелдерге қатысуға болатын  жеңілдеу түрі 
деп қаралған .Олимпиадалық ойындарға 1928 жылы қосылды. 
Ресейде  спринтерлік  жүгіру  кейінірек  тарады.    Алғаш  рет 
Ресейде  ресми  жарыс  болып  1897  жылы  ӛткізілді,  онда:  300 
футқа жүгіру (91,5 м); 188,5 сажения (401,5 м) жүгіру енгізілді. 
Қысқа қашықтыққа жүгіру – жеңіл атлетиканың кӛп тараған 
түрі.  Қысқа  қашықтыққа  жататын  жүгірудің  классикалық 
түрлері:100  м,  200  м,  400  м;  Эстафеталық  жүгіріс  4x100,  4x400 
метрлік болып келеді. 
 Қысқа қашықтыққа жүгіру үшін бойдағы барлық қуатты аз 
уақытта  тиімді  пайдалану  қажет.  100  метрге  жүгіру  кезінде 
кейбір  қашықтық  аралығында  әйелдер  11,6  м/с  жылдамдық 
кӛрсетеді, ал ерлер 10,6 м/с. Бұл жүгіріске тән нәрсе аяқтың қуат 
күшімен  жұмыс  істеуі,  ӛте  жедел  қимыл  жасау,  сонымен  қатар 
бұлшық  етті,  буынды  босаңқы  күйінде  сақтап  жүгіру.  Қысқа 
қашықтыққа жүгіруді тӛрт кезеңге бӛлуге болады: 
-  сӛре (жүгірудің басталуы) 
-  сӛрелік қозғалыс ( старттық қозғалыс) 
        -  қашықтық бойымен жүгіру 
- мәре (финиш) 
Аласа  сӛре.  Атақты  жүгірушілер  қысқа  қашықтыққа 
жүгіруге  арналған  сӛрелік  тірегішті  қолданады,  оның  кӛлемі  әр 
түрлі болады. 
Алдыңғы  тірегіштің  тұрақты  бұрыш  мӛлшері  45°-  50°. 
Жарыс  тәртібі  бойынша  әр  спортшының  ӛз  тірегішін 
қолдануына  рұқсат  етіледі,  оның  құрылымы  бұрыштарды 
ӛзгертетіндей  етіп  жасалады.  Артқы  тірегіштің  бұрышын  50°  - 
60°  дейін  ӛзгертуге  болады.  Сӛре  сызығында  тірегішті 
орналастыру мынандай түрге бӛлінеді: 
1)
 
әдеттегі  сӛреде  алдыңғы  тірегішті  сӛре  сызығынан  1-1,5 
табан, ал артқы тірегішті сирақ ұзындығы мӛлшерінде. 
2)
 
Таяу сӛре кезінде алдыңғы тірегіш сӛре сызығынан таяу  
қойылады.  
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

38 
 
3)
 
Созылмалы  түрінде  сӛре  сызығынан  2-2,5  табан,  ал 
артқы аяқ тірегіш 1-1,5 табан қойылады 
Бірінші  тірегіштің  сӛре  сызығына  қатысты  қойылуы 
спортшының 
бойына 
және 
тірегіштің 
арақашықтығана 
байланысты.Тірегіштің  дұрыс  қойылуы,  старттан  дұрыс 
шығудың бірден бір кепілдемесі. 
 
 
1-сурет. Аяқ тірегіштің түрлері 
 
 
 
2- сурет. Сӛрелік аяқ тірегіштің орналасуы.а)әдеттегі; 
ә) таяу; б)созылмалы. 
 
«Сӛреге!»  деген  бұйрық  берілгеннен  кейін  жүгіруші 
тірегіштің алдына тұрып, еңкейіп алақанды жерге тірей, аяқтың 
табанын  алдыңғы  тірегішіне  қояды.  Содан  кейін  жүрелеп 
отырып  екінші  аяқ  табанын  артқы  тірегішіне  қояды.  Артқы 
аяқтың  тізесін  жерге  тірейді,  қолдарын  сӛре  сызығына  
жеткізбей  қояды.  Иықтың  кеңдігіндей  етіп  саусақтарын  жерге 
тірейді.  Үлкен  бармақтар  бір-біріне  қарама-қарсы,  ал  басқа 
саусақтар сырт жаққа қаратылып қойылады. Бұл кезде иық тура 
сӛре  сызығы  үстінде  сәл  ғана  алға  шығып  тұрады.  Табан 
тірегішті сезіп, дене сығылмай бос болуы қажет. 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

39 
 
«Дайындал!»  бұйрығы  берілгеннен  кейін  артқы  тізені 
жерден  кӛтеріп,  денені  сәл  ғана  алға  қарай  еңкейтіңкіреп 
жүгірушінің  жамбасы  иық  деңгейінен  жоғары  кӛтеріледі.  Дене 
қандай  ӛзгерісте  болса  да,  екі  аяқты  тірегіштен  босатпау  керек. 
Дененің ауырлық күші алдыңғы тіреуіштен аяқ пен қол арасына 
бірдей  түсіріледі.  Денені  жоғары  кӛтерумен  бірге  баяу  тыныс 
алып,  жүгіруге  даяр  тұруы  керек.  Осы  кезде  назарды  берілетін 
дыбысқа  аудармай,  сӛре  сызығының  қозғалысына  аударуы 
керек,  дыбыс  берілгеннен  кейін  жүгіруші  денесін  алға  қарай 
ұмтылдырып, екі аяқпен бірдей серпіледі. Артқы аяқ тірегіштен 
серпіліп  алға  қарай  қозғала  бастайды,  одан  кейін  тірегішті  аяқ 
жұмысқа  қосылады.  Алдыңғы  тірегіштен  серпілген  аяқтың 
қозғалыс  бұрышы  әйгілі  спринтшілерге  мынандай  32°  -  44°  (В. 
Борзов,  Э.  Фигорола,  К.  Льююис),  ал  тӛмен  разрядты 
желаяқтарда  60°  -  65°.  Тірегіштен  қатты  серпінмен  шығу 
кӛбінесе  артқы  аяқтың  жедел  қозғалуына,  оған  қарама-қарсы 
қолдың  алға  шығуына  байланысты.  Ал  екінші  қол  сермеліп 
артқа беріледі. 
 
 
 
3-сурет.Бұйрық  берілгеннен  кейінгі  қалып:    а)сӛреге;  б) 
дайындал. 

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: