Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі
жүктеу/скачать 4,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Халықаралық тәжірибе
2018 жылы Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық сарапшылар тобы (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) арнайы баяндаманы жариялады. 87 Әлемнің түкпір-түкпірінен келген ғалымдар көмірқышқыл газының (CO2) ауқымды шығарындылары мен климаттың жаһандық өзгерістерін атап өтті. Сондықтан планетаны сақтау үшін оларды 2010 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда 2030 жылға қарай 45%-ға қысқарту қажет. Сонымен қатар, халықаралық энергетикалық агенттіктің (ХЭА) 2020 жылғы 11 ақпандағы есебіне сәйкес, әлемдік экономика 2,9%-ға өскеніне қарамастан, 2019 жылы көмірқышқыл газының жаһандық шығарындыларының жылдық көлемі ұлғайды. АҚШ-та 140 млн тонна немесе 2,9% құрайтын елдер бойынша шығарындылардың ең көп төмендеуі тіркелді. Қазіргі уақытта АҚШ-тағы шығарындылар 2000 жылдың ең жоғары мәнімен салыстырғанда 1 гигатоннға қысқарды. Еуропалық Одақтағы шығарындылар электр энергиясын өндіру кезінде шығарындыларды азайту есебінен 2019 жылы 160 млн тоннаға немесе 5%-ға төмендеді. Алғаш рет көмірге қарағанда табиғи газбен электр энергиясы көп өндірілді, ал жел энергетикасы көмірді қуып жетті. Жапонияның шығарындылары 45 млн тоннаға немесе шамамен 4%-ға төмендеді, бұл 2009 жылдан бастап ең жылдам төмендеу қарқыны болып табылады, өйткені жақында жаңадан іске қосылған Атом реакторларында электр энергиясын өндіру артты. Қалған әлемде шығарындылардың көлемі 2019 жылы 400 млн тоннаға жуық өсті, бұл өсімнің 80%-ы көмірде өндірілетін электр энергиясы өсе бастаған Азия елдеріне тиесілі. Экономикасы дамыған елдерде электр энергетикасынан шығатын шығарындылар 1980-ші жылдардың соңында соңғы рет байқалған деңгейге дейін төмендеді, электр энергиясына сұраныс бүгінгі күнге қарағанда үштен бір бөлікке төмен болды. Экономикасы дамыған елдерде көмір негізіндегі электр энергиясын өндіру жылдық салыстырғанда 15%-ға дерлік қысқарды. 88 «Жаңа климаттық экономика» (The 2018 Report of the Global Commission on the Economy and Climate) баяндамасында 2030 жылға дейін 26 триллион АҚШ доллары көлемінде таза экономикалық пайда алу және әлемдік экономиканы неғұрлым тұрақты климаттық жолға ауыстыру үшін Жаһандық комиссия мемлекеттік және жеке секторларда экономикалық шешімдер қабылдайтын тұлғаларды дереу мынадай шараларды қабылдауға шақырады (Толық - https://newclimateeconomy ескерту.report/2018/executive-summary/): 1. Үкімет көміртегі бағасын белгілеуге және ірі инвесторлар мен компаниялар үшін климаттық тәуекелдерді міндетті түрде ашуға көшуге тиіс. 2. Барлық елдер өсуді қамтамасыз етуге жаңа тәсілдің орталық факторларының бірі ретінде орнықты инфрақұрылымға инвестицияларға анағұрлым көп көңіл бөлуге тиісті. Және бұл көп жағдайда ақшаға ғана байланысты емес. Бұл секторалдық саясатпен келісілуі және тұрақты инфрақұрылымға жеке инвестициялардың құйылуына ықпал етуі мүмкін сенімді өсу стратегияларын, инвестициялық жоспарлар мен институционалдық құрылымдарды қалыптастыру үшін неғұрлым күшті басшылық пен техникалық әлеует құру туралы сөз болып 87 https://www.ipcc.ch/sr15/ 88 https://www.iea.org/news/defying-expectations-of-a-rise-global-carbon-dioxide-emissions-flatlined-in-2019 102 отыр. Бұл ойластырылған ғимараттарды, көлікті, энергетикалық және су жүйелерін және қалаларды, сондай-ақ суды тазалайтын және су тасқындарымен бағалы күресті қамтамасыз ететін ормандар мен сулы-батпақты алқаптар сияқты біздің экономикамыздың негізінде жатқан табиғи инфрақұрылымға құйылатын инвестицияларды қамтиды. 3. Жеке сектор мен инновацияның барлық қуатын іске қосу қажет. Көптеген компаниялар мен инвесторлар көшбасшылықты көрсетіп отыр, ал басқалары осы күн тәртібінің айналасында дұрыс саяси сигналдар құруға дайын. 2020 жылға қарай Fortune 500 компаниясының Париж келісіміне сәйкес келетін ғылыми мақсаттары болуға тиіс. 4. Ұзақ мерзімді, әділ өсуді және әділ көшуді қамтамасыз ету үшін адамдардың мүдделеріне бағдарланған тәсіл қажет. Дамушы елдерде және нарықтық экономикасы қалыптасып келе жатқан елдерде көміртегі шығарындылары төмен деңгейдегі өтпелі кезең өткеннің тиімсіз және ластаушы модельдері арқылы өтуге мүмкіндік береді. Соңғы жылдары халықаралық қоғамдастық өте маңызды нұсқаулықтарды басып шығарды, онда мемлекеттер өз заңнамасына климаттың өзгеруіне бейімделу туралы мәселелерді қалай кіргізе алатыны сипатталады. Мысалы, 2013 жылы Еуропалық Одақ климаттың өзгеруі мен биоалуантүрліліктің қоршаған ортаға әсерін бағалауға интеграциялау жөніндегі нұсқаулықты жариялады. 89 Бұл нұсқаулықта климаттың өзгеруі мәселелерін ҚОӘБ процестеріне енгізудің маңыздылығы атап көрсетілген. Онда, сондай-ақ, климаттың өзгеруі мен ҚОӘБ биоалуантүрлілік мәселелерін қалай анықтау және бағалау және ҚОӘБ климаттың өзгеруі мен биоалуантүрлілік мәселелерін шешу үшін сыни проблемаларды қалай еңсеру керектігі сипатталады. 90 2017 жылы Қоршаған орта және даму жөніндегі халықаралық институт (ҚДХИ) Жаһандық экологиялық қормен (ЖЭҚ), Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасымен (БҰҰДБ) және Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған орта жөніндегі бағдарламасымен (БҰҰ Қоршаған орта жөніндегі бағдарламасы) әріптестікте ұлттық бейімдеу жоспарлары бойынша нұсаулық шығарды: мандаттарды түсіну және тәжірибе алмасу. 91 Бұл нұсқаулықта түрлі елдер климаттың өзгеруіне бейімделу мақсатында қолданатын ұлттық бейімделу жоспарларымен байланысты құқықтық мандаттар және Ұлттық бейімделу жоспарларын жасаудың әртүрлі тәсілдері бойынша ұсыныстар талқыланады. 92 Осыған ұқсас ЭЫДҰ-ның Климаттың өзгеруіне бейімдеуді ынтымақтастыққа біріктіру жөніндегі басшылығы Даму мақсатында даму процестеріне бейімдеуді қалай қосу туралы пайдалы ақпарат береді, ал Біріккен Ұлттар Ұйымының су ресурстары және климаттың 93 өзгеруіне бейімделу жөніндегі Еуропалық экономикалық комиссиясының басшылығында су ресурстарын заңнамаға бейімдеудің әртүрлі тәсілдері қарастырылады. Климаттың өзгеруіне қарсы күрес және климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша түрлі елдердің заңнамаларының мысалдары «Қоршаған ортаны қорғау туралы негіздемелік заңдардағы климаттың өзгеруіне бейімделуді есепке алудың үздік халықаралық тәжірибесі» басылымында келтірілген. Бұл жарияланым Қазақстан Энергетика министрлігі үшін АҚШ 89 Еуропалық Одақ. Климаттың өзгеруін және биоалуантүрлілікті қоршаған ортаға әсерді бағалауға біріктіру жөніндегі нұсқаулық. 2013 ( http://ec.europa.eu/environment/eia/pdf/EIA%20Guidance.pdf ). 90 Еуропалық Одақ. Климаттың өзгеруін және биоалуантүрлілікті қоршаған ортаға әсерді бағалауға біріктіру жөніндегі нұсқаулық. 2013 ( http://ec.europa.eu/environment/eia/pdf/EIA%20Guidance.pdf ). 91 Абейсингхе А., Дамбахер Б., Бирнес Р. Ұлттық бейімделу жоспарлары: мандаттарды түсіну және тәжірибе алмасу. Халықаралық экологиялық даму институты. 2017 ( http://www4.unfccc.int/nap/Documents%20NAP/Supplements/Understanding_mandates_NAPs.pdf ). 92 Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы. Климаттың өзгеруіне бейімделуді дамыту мақсатында ынтымақтастыққа біріктіру: саясатқа басшылық ету. 2009 ( http://www.oecd.org/dac/environment-development/integrating-climate-change-adaptation-into-development-co- operation-policy-guidance-9789264054950-en.htm ). 93 БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы. Су және климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі нұсқаулық. 2009. https://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/publications/documents/Guidance_water_climate.pdf. 103 Халықаралық даму жөніндегі агенттігі (USAID) қаржыландыратын C5+1 бастамасы шеңберінде қоршаған ортаның құқықтық мәселелерін зерттеу институты дайындаған. 94 Елдің климаттық проблемасын шешу үшін коммерциялық емес ұйымдар (КЕҰ) мен көшбасшылар климаттың өзгеруіне қарсы күрес жаһандық міндет екенін түсіне отырып, өздерінің күш-жігері мен білімдерін біріктіреді. КЕҰ жұмысын үйлестіру үшін әртүрлі «климаттық» желілерге біріктіріледі, олардың ішіндегі ең ірісі — Климатты қорғауға арналған халықаралық желі (Climate Action Network International немесе CAN-International). CAN - бұл Greenpeace, WWF, Oxfam, Avaaz, ғылыми, діни және басқа да Даму ұйымдары сияқты жетекші экологиялық ұйымдарды қоса алғанда, 120 елде 1300-ден астам коммерциялық емес ұйымдарды біріктіретін Дүниежүзілік коалиция. CAN БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясының халықаралық келіссөздерінде азаматтық қоғамның күш-жігерін біріктіреді, онда бақылаушы мәртебесіне қатысады. CAN жаңа «климаттық» жаңалықтарды таратады және мәселелерді талқылау үшін, соның ішінде келіссөздер мен конференцияларға және кездесулерге дайындау үшін, бірнеше электрондық таратулар (San-talk, CAN JI/CDM, CAN Forestry және т.б.) арқылы алаңдарды ұйымдастырады. Осы электрондық құралдардың арқасында стратегиялық сессиялар, жаңалықтармен алмасу, шешімдер қабылдау үшін келіссөздер кезінде күн сайынғы кездесулер өткізіледі және жұмыс топтары мен мәлімдемелер қалыптастырылады. 95 2019 жылғы 17-27 маусымда Боннда (Германия) БҰҰ-ның КӨНК климаттың өзгеруі туралы көмекші органдарының (ВОКНТА және ВОО) отырыстары өтті. Бұл жыл сайынғы дайындық кезеңі, онда климаттың өзгеруі саласындағы сараптамалық деңгейде болашақ шешімдер талқыланады. Отырыс жұмысында негізгі назар Париж келісімін жүзеге асырудың келесі аспектілеріне бөлінді. Біріншіден, Париж келісіміне елдердің салымдарының ұлттық деңгейінде (ЕСҰД) айқындалатын іс-қимылдың жалпы уақытша шеңберін айқындау қажет. Әзірше олар бір елде 2025 жылға дейін, басқа елдерде 2030 жылға дейін анықталған. Ең алдымен, мұндай айырмашылық 2030 жылға дейін сақталады, ал одан әрі ЕСУД бес жылдық әрекет ету кезеңі әбден мүмкін. Келесі жылы ол 2030 жылға дейін анықталған болса да, нақтыланған ЕСУД Хатшылыққа ұсыну қажет екенін есте сақтау маңызды. Екіншіден, Париж келісімін іске асыру әр түрлі елдерде қолданылатын шаралардың нәтижелерін салыстыруға және салыстыруға болатын жалпы әдіснамалық негіздерді әзірлеуді талап етеді. Бұл олардың нәтижелілігін халықаралық деңгейде көрсетуге және түрлі елдерде Париж келісімін іске асыру прогресін көруге мүмкіндік береді. Ол үшін парниктік газдардың шығарындылары мен сіңірулері бойынша, сондай-ақ Париж келісіміне елдер мәлімдеген салымдарды іске асырумен прогреске есеп беру үшін жалпы форматтар айқындалады. 2019 жылғы желтоқсанның бірінші жартысында Мадридте өткен БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі проблемалары жөніндегі 25-ші Дүниежүзілік Конференциясы (COP25) барысында әлемдік жетекші державалар келе жатқан климаттық апаттардың алдын алу үшін жеткіліксіз шара қолданып отыр деген қорытынды жасалды. 2019 жылы орташа температура индустрияға дейінгі деңгейден 1,1°С-ға асып түсті делінген ғаламдық климаттың жай- күйі туралы алдын ала баяндамада. Newclimate Institute және Germanwatch неміс ұйымдары, сондай-ақ Climate Action Network халықаралық желісі тұрақты өткізетін зерттеу қорытындысы бойынша климаттың өзгеруіне қарсы шаралардың тиімділігін көрсететін рейтинг жасалады. 2019 жылы түбегейлі бетбұрыс 94 Қоршаған ортаны қорғау туралы негіздемелік заңдардағы климаттың өзгеруіне бейімделуді ескерудің үздік халықаралық тәжірибесі. Дайындаған: Софья Языкова және Карл Брук. USAID. 2017 жыл. 95 http://livingasia.online/2019/05/27/kto_sledit_za_klimatom/?fbclid=IwAR3IcPVoRxINfCcMRJX1tpsNlEWIWVQ JncbXhgQUlWC8WleWP72_1EwwVdw 104 болған жоқ және рейтингте алғашқы үш орын бос қалды, өйткені әлі бірде-бір ел Климаттық келісімнің мақсаттарына қол жеткізу үшін жеткілікті шаралар жасаған жоқ. 96 Мемлекеттердің іс-әрекеттері төрт негізгі санатта 14 параметр бойынша бағаланды: «Парниктік газдардың шығарындылары», «Жаңартылатын энергетика», «Энергияны пайдалану» және «Климаттық саясат». Қазақстан 61 елдің ішінде 54-ші орынды иеленді (1.7.2- сурет). жүктеу/скачать 4,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|