ТДМ 12. Тұтыну мен өндірістің ұтымды үлгілеріне көшуді қамтамасыз ету

107 
елдердің дамуы мен әлеуетін 
ескере отырып, оған бірінші 
болып кірісуге тиіс 
міндет 
ретінде 
ұтымды тұтыну мен 
өндірісті 
енгізген 
елдердің саны 
12.2-міндет. 2030 жылға 
қарай табиғи ресурстарды 
ұтымды игеруге және тиімді 
пайдалануға қол жеткізу 
12.2.1 
Халықтың 
жан 
басына 
шаққандағы 
және 
ЖІӨ-ге 
пайыздық 
қатынаста жиынтық 
ресурс шығындары 
мен 
ресурс 
шығындары 
12.2.2 
Халықтың 
жан 
басына 
шаққандағы 
ішкі 
жиынтық 
материалдық 
тұтыну және ішкі 
материалдық 
тұтыну 
по 
отношению к ВВП 
Бақыланбайды 
Мониторинг 
қажет 
Тиісті 
көрсеткішті 
жүргізу қажет 
12.6-міндет 
Компанияларға, 
әсіресе ірі және трансұлттық 
компанияларға 
өндірістің 
орнықты әдістерін қолдануды 
және 
өз 
есептерінде 
ресурстарды 
ұтымды 
пайдалану туралы ақпаратты 
көрсетуді ұсыну 
12.6.1 Ресурстарды 
ұтымды пайдалану 
туралы 
есептерді 
жариялайтын 
компаниялар саны 
Бақыланбайды 
Мониторинг 
қажет 
Тиісті 
көрсеткішті 
жүргізу қажет 
Ұлттық жағдайларды ескере 
отырып, 
нарықтық 
сәйкессіздікті жою арқылы, 
оның ішінде салық салуды 
қайта ұйымдастыру және олар 
бар 
жерлерде 
олардың 
экологиялық 
салдарларын 
есепке алу үшін зиянды 
субсидиялардан біртіндеп бас 
тарту 
жолымен, 
дамушы 
елдердің 
ерекше 
қажеттіліктері мен шарттарын 
толық көлемде назарға ала 
отырып және оларды дамыту 
үшін мүмкін болатын теріс 
салдарды осылайша барынша 
азайтып, 
нарықтық 
сәйкессіздікті жою арқылы 
халықтың мұқтаж және осал 
топтарының 
мүдделерін 
қорғау 
үшін 
ысыраптап 
тұтынуға 
әкелетін 
қазба 
отынды 
пайдалануды 
субсидиялауды ұтымды ету 
12.c.1 
ЖӨӨ 
бірлігіне 
(өндіру 
және тұтыну) қазба 
отынға 
арналған 
субсидиялар сомасы 
және 
олардың 
қазбалы 
отынға 
арналған жиынтық 
ұлттық 
шығыстардағы үлесі 
Бақыланбайды 
Мониторинг 
қажет 
Тиісті 
көрсеткішті 
жүргізу қажет 
ТДМ 13. Климаттың өзгеруіне және оның салдарларына қарсы күрес жөнінде шұғыл шаралар 
қабылдау
 
13.1-міндет Барлық елдерде 
қауіпті 
климаттық 
құбылыстарға және табиғи 
апаттарға қарсы тұруды және 
бейімделуді арттыру 
13.1.1 
100 
000 
адамға шаққандағы 
қаза болғандардың, 
хабар-ошарсыз 
кеткендердің және 
тікелей 
апат 
салдарынан зардап 
шеккендердің саны
Табиғи 
сипаттағы 
төтенше 
жағдайлар 
нәтижесінде 
зардап 
шеккендер мен 
қаза болғандар 
Монитоинг 
қажет 
Жоқ 

108 
саны 
13.2-міндет 
Ұлттық 
деңгейдегі 
саясатқа, 
стратегияларға 
және 
жоспарлауға 
климаттың 
өзгеруіне ден қою шараларын 
енгізу 
13.2.1 
Климаттың 
өзгеруінің қолайсыз 
салдарларына 
бейімделу қабілетін 
арттыратын 
және 
климаттық 
өзгерістерге 
және 
парниктік 
газдар 
шығарындыларын 
төмендетуге қарсы 
іс-қимыл 
әлеуетін 
дамытуға 
жәрдемдесетін 
кешенді 
саясатты/стратегиян
ы/жоспарды 
құру 
немесе қолданысқа 
енгізу 
туралы 
хабарлаған елдердің 
саны 
(ұлттық 
деңгейде 
айқындалатын 
ұлттық 
бейімдеу 
жоспарын, халықты 
ақпараттандырудың 
ұлттық жүйесін, екі 
жылдық 
жаңартылған 
баяндаманы немесе 
басқа 
да 
бағдарламаны қоса 
алғанда).) 
Құрылған жоқ 
Климаттың 
өзгеруіне тиісті 
көрсеткіштермен 
бейімделу 
жөніндегі 
стратегияны 
әзірлеу қажет 
13.3-міндет 
Климаттың 
өзгеруінің 
өткірлігі 
мен 
салдарын бәсеңдету, оларға 
бейімделу және ерте алдын 
алу бойынша адамдар мен 
мекемелердің ағарту, ақпарат 
тарату және мүмкіндіктерін 
жақсарту 
13.3.1 
Климаттың 
өзгеруінің өткірлігі 
мен 
салдарларын 
бәсеңдету, 
оларға 
бейімделу және ерте 
ескерту мәселелерін 
бастауыш және орта 
мектеп пен жоғары 
оқу орындарының 
оқу 
бағдарламаларына 
енгізген елдер саны 
13.3.2 
Климаттық 
өзгерістерге 
бейімдеу, олардың 
салдарларын 
жеңілдету 
және 
технологияны беру 
және 
дамыту 
саласындағы 
шараларды жүзеге 
асыру 
үшін 
институционалдық, 
жүйелік және жеке 
мүмкіндіктерді 
нығайту 
туралы 
хабарлаған 
елдер 
саны 
Құрылған жоқ 
Климаттың 
өзгеруіне тиісті 
көрсеткіштермен 
бейімделу 
жөніндегі 
стратегияны 
әзірлеу қажет 
13.a-міндет Біріккен Ұлттар 
Ұйымының 
Климаттың 
13.a.1 
Сомасы 
(АҚШ долл.). 100 
Қазақстан 
Париж келісімін 
Мониторинг 
қажет 
Тиісті 
көрсеткіштеріме

109 
өзгеруі туралы негіздемелік 
конвенциясына 
қатысушы 
болып табылатын дамыған 
елдер өзіне алған 2020 жылға 
қарай жалпы күш-жігермен 
жыл сайынғы жұмылдыру 
мақсатына 
қол 
жеткізу 
міндеттемесін 
барлық 
көздерден 100 млрд. АҚШ 
долларына жеткізу және 
оларды 
жүзеге 
асырудың 
ашықтығын қамтамасыз ету 
салдарларының 
өткірлігін 
жеңілдету 
жөніндегі 
сындарлы 
шараларды 
қабылдау 
контексінде 
дамушы 
елдердің 
қажеттіліктерін 
қанағаттандыру үшін, сондай-
ақ жасыл климаттық қордың 
барынша 
қысқа 
ықтимал 
мерзімде 
капиталдандыру 
жолымен толық ауқымды 
жұмыс істеуін қамтамасыз 
етеді. 
млрд. АҚШ долл. 
жұмылдыру 
жөніндегі 
міндеттемеге сәйкес 
2020 жылдан бастап 
2025 жылға дейін 
бір 
жылға 
мобилизацияланған
ратификациялад
ы 
н 
төмен 
көміртекті даму 
жөніндегі 
стратегияны 
әзірлеу қажет 
 
Болашаққа арналған жоспарлар.
Тәуелсіздік жылдары айтарлықтай төмен болғанына қарамастан, ХЭА деректері бойынша 
Қазақстан экономикасының энергия сыйымдылығы Германияға қарағанда екі есе дерлік жоғары 
және орташа әлемдік көрсеткіштен жоғары. 
"Climate Action Tracker" – үкіметтердің климат саласындағы іс–қимылын және Париж 
келісімінің міндеттемелерін орындауға бағытталған шараларды қадағалайтын тәуелсіз ғылыми 
талдау орталығы – «Қазақстанның электр энергиясын өндірудегі жаңартылатын көздер үлесі 
саласындағы мақсаттары - 2020 жылға қарай 3%, 2030 жылға қарай 10% және 2050 жылға қарай 
50%, олар «жасыл экономикаға» көшу жөніндегі тұжырымдамада қайта қаралған - Қазақстан 
мәлімдеген климат саласындағы міндеттемелеріне сәйкес келуі үшін айтарлықтай күшейтілуі 
тиіс» деп болжамдайды.
98
Атап айтқанда, "Climate Action Tracker" Қазақстанның қолданыстағы 
көмір электр станцияларын жаңартуды жоспарлауы, сонымен қатар электр энергиясын өндіруде 
газға көшуі алдағыны дұрыс болжамдамау болып табылады дейді, себебі Париж келісімінің 
мақсаттарына қол жеткізу үшін қажетті түпкілікті трансформациялау үшін табиғи газ ұзақ 
мерзімді шешім болып табылмайды. Сол себепті "Climate Action Tracker" дәл қазіргі уақытта 
ұлттық саясат өт әлсіз, әрі болжамдарға қарағанда Қазақстан Париж келісімінің 
міндеттемелерін орындамайды деген қорытынды жасады.
Қазақстанның Париж келісімі бойынша міндеттемелерін орындауы үшін 2025 жылға 
дейінгі Стратегиялық жоспарда 6 «Жасыл» экономика және қоршаған ортаны қорғау саясаты 
шеңберінде 1 тікелей міндет көзделген. Париж келісімінің мақсаттарына қол жеткізу. 
Қазақстанның климаттың өзгеруі жөніндегі Париж келісімін іске асыруы және ЭКСПО 
базасында «жасыл» технологиялар орталығын және инвестициялық жобаларды құру жөніндегі 
одан арғы шаралар елдің «жасыл» экономикаға көшуі жөніндегі пәндік қадамдар болады. 
«Жасыл» экономикаға қатысты анықтамаларды кеңейтумен қатар, «жасыл» экономикаға көшу 
жөніндегі тұжырымдама Париж келісіміне сәйкес келтірілетін болады. «Жасыл» экономиканы 
дамыту бағыттары климаттың өзгеруін болдырмауға және «жасыл» технологияларды қолдану 
арқылы парниктік газдар шығарындыларын азайту жөнінде қабылданған міндеттемелерге қол 
98
Climate Action Tracker is based on a collaboration of two organisations: Climate Analytics and New Climate Institute, 
the Climate Action Tracker has been providing this independent analysis to policymakers since 2009. 
https://climateactiontracker.org/countries/kazakhstan/
 

110 
жеткізу үшін оларға бейімделуге ықпал ететін болады.
«Жасыл» технологияларды қаржыландыру үшін халықаралық қорлар мен жеке 
инвестициялар, сондай-ақ республикалық және жергілікті бюджеттер пайдаланылатын болады.
Инвестициялар дамушы елдердегі парниктік газдардың шығарындыларын шектеу және 
қысқарту мақсатында, сондай-ақ климаттың өзгеру салдарларына бейімделуге көмектесу үшін 
124 ел үкіметтерінің бастамасы бойынша құрылған «Жасыл климаттық қор» шеңберінде 
бөлінетін болады.
Мемлекеттік қаражат МЖӘ жобалары шеңберінде бөлінетін болады. Бұл ретте қаржы 
ресурстарын жоспарлау жедел және икемді жүргізілетін болады, өйткені «жасыл» 
технологиялар үнемі жетілдіріліп отырады және өндірістік процестердің жылдам арзандатылуы 
орын алатын болады. Осыған байланысты «жасыл» экономикаға көшуге жұмсалған қаражатты 
одан әрі жоспарлау және есепке алу үшін жобалардың қолданылатын технологияларын бағалау 
жөніндегі нақты өлшемдер айқындалатын болады.
Шығарындыларға квоталармен сауда нарығын дамыту жөніндегі жұмыс жалғасады және 
оны шетелдік нарықтармен ықпалдастыру жөніндегі шаралар қабылданатын болады.
Бұдан басқа, Қазақстан АХҚО инфрақұрылымы мен құрылған «Жасыл» технологиялар 
мен инвестициялық жобалар халықаралық орталығы базасында «жасыл» қаржы саласындағы 
өңірлік көшбасшы болуға ниетті.
Экономиканы декарбонизациялау жөніндегі нақты шараларды әзірлеу мақсатында 
бағдарламалық салалық құжаттарда көмірқышқыл газы шығарындыларының қоршаған ортаның 
жай-күйіне, бизнесті жүргізу жағдайларына, азаматтардың өмір сүру сапасына, денсаулығы мен 
өнімділігіне экономикалық әсерін кешенді бағалау және есепке алу жүргізілетін болады.
99
Париж келісімінің 4-бабының 19-тармағын іске асыру мақсатында Тараптар өзінің жалпы, 
бірақ сараланған жауапкершілігін назарға ала отырып, 2-бапты ескере отырып, парниктік газдар 
шығарындылары төмен деңгейдегі ұзақ мерзімді даму стратегиясын хабарлауға ұмтылуға тиіс. 
Бұл Париж келісімінің талаптарын орындау мақсатында Қазақстанды қоса алғанда, барлық 
елдер өзінің төмен көміртекті дамуының ұзақ мерзімді Стратегиясын ұсынуға тиіс дегенді 
білдіреді.
2019 жылы ЭГТРМ Халықаралық ынтымақтастық жөніндегі Германия қоғамымен (GIZ) 
бірлесіп, ҚР-ның 2050 жылға дейінгі төмен көміртекті даму стратегиясын әзірлеуге кірісті. 
Стратегияның негізгі мақсаты Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі Париж келісімін 
орындау жолдарын анықтау болып табылады. 
Жоба шеңберінде ағымдағы жағдайға талдау (2019 жыл), деректер жинау, сценарийлер 
әзірлеу және модельдеу, талқылау, модельді калибрлеу (2020 жыл), нәтижелерді тарату (2021 
жыл) жүргізілетін болады.
1990 жылғы шығарындылар деңгейіне қатысты 2030 жылға қарай парниктік газдар 
шығарындыларын 15%-ға қысқарту бойынша Қазақстанның ұлттық деңгейде айқындалатын 
үлесіне, сондай-ақ 2030 жылға қарай 25%-ға қысқарту мүмкіндігіне қол жеткізетінін түсіну 
үшін төмен көміртекті Даму стратегиясы қазбалы отынды алмастыру немесе пайдалануды 
қысқарту мүмкіндіктері мен пайдасын, сондай-ақ көміртекті газдардың шығарылуын азайту 
мүмкіндігін, сондай-ақ мыналарды айқындауға тиіс:
- экономиканың ағымдағы құрылымын, энергетикалық теңгерімді, экономиканың негізгі 
салалары мен секторларында технологиялық базаның даму үрдістерін сақтай отырып, елдің 
2050 жылға дейінгі экономикасы мен энергетикасын дамыту сценарийі;
- экономиканың ағымдағы даму қарқыны сақталған және энергияның дәстүрлі түрлерін 
пайдалану бойынша ағымдағы жоспарларды орындаған кезде 2050 жылға дейін парниктік 
газдар шығарындыларының сценарийі;
- ЖЭК дамуы, газға көшу және энергия тиімділігі бойынша көрсеткіштерді орындау 
кезінде 2050 жылға дейін парниктік газдар шығарындыларының сценарийі;
- пайда, «со-benefit» қосымша пайдасы және экономиканы дамытудың түрлі сценарийлері 
кезіндегі тәуекелдер;
99
Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары. 

111 
- Қазақстан парниктік газдар шығарындыларын азайту бойынша қандай үлес атқара алады 
және өз амбицияларын арттыру бойынша қандай мүмкіндіктер бар, әлеуетті мүдделер 
қақтығыстарын, сондай-ақ болашақ саясат арасындағы синергизмді анықтау туралы ақпарат 
береді.
Парниктік газдарды төмендетудің жоғары деңгейіне қол жеткізу қызметінің негізгі 
бағыттары:
- энергия тұтынуды азайту (энергия тиімділігін арттыру, энергия сыйымдылығын 
төмендету);
- неғұрлым таза электр өндірісі;
- неғұрлым таза отынға көшу және энергия өндіруге байланысты емес салаларда парниктік 
газдар шығарындыларын азайту;
- қалған шығарындыларды тұту және сақтау технологиялары.
Стратегияны әзірлеу кезінде оны мемлекеттік жоспарлау жүйесіне енгізу мәселесі 
маңызды мәселе болады, сондықтан стратегияның бір бөлігі Қазақстан Республикасының 
«жасыл экономикаға» көшуі жөніндегі тұжырымдаманың бөліміне айналады деп болжанады.
Қазақстандағы БҰҰДБ БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясына 
арналған Қазақстан Республикасының сегізінші ұлттық хабарламасын дайындау және екі 
(төртінші және бесінші) жылдық баяндамаларды дайындау процесін бастады. 

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: