Қазақстан республикасының МӘДЕ

жүктеу/скачать 1,84 Mb.

бет	4/12
Дата	28.06.2023
өлшемі	1,84 Mb.
	#103671

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12

Байланысты:
Интерактивті оқыту әдістері нұсқау

Қ АЗА Қ СТАН Р Е СП У БЛИКАСЫНЫҢ МӘ ДЕ НИЕТ ЖӘ Н Е СП О РТ МИНИСТРЛІ Г І Т. Қ

5. Оқытудың интерактивті әдістерінің түрлері 5.1. Топтық талқылау
Қандай да бір мәселені топтық талқылау шындықты табуға немесе ең тиімді өзара түсіністікке қол жеткізуге бағытталған. Топтық талқылаулар оқылатын материалды жақсы меңгеруге ықпал етеді.
Топтық талқылаудың бірінші кезеңінде білім алушылардың алдында белгілі бір мәселе қойылады, белгілі бір уақыт бөлінеді, онда білім алушылар дәлелді әрі толық жауап дайындауы керек. Оқытушы топтық талқылауды өткізудің белгілі бір ережелерін белгілей алады:
- талқылаудың белгілі бір шеңберін қою (мысалы, кемінде 10 қатені көрсету); - жалпы пікірді қалыптастыру алгоритмін енгізу;

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ Т.Қ.ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ
Оқытудың инновациялық (интерактивті) әдістерін қолдану бойынша ұсынымдар нормативтік құжат түрі

П 017-1.139-2022 №1 Баспа 03.03.2022ж.

Бет 8-26

- топтық талқылау барысын басқаратын көшбасшыны тағайындау және т. б. Топтық талқылаудың екінші кезеңінде оқытушымен бірге топтық

шешім шығарылады.
Топтық талқылаудың бір түрі дөңгелек үстел болып табылады, ол мәселемен бөлісу, мәселенің өзіндік көрінісі, тәжірибемен, жетістіктермен танысу мақсатында өткізіледі.
5.2. Дөңгелек үстел
Дөңгелек үстел - топтық талқылауды ұйымдастыру нысандарының бірі, оған екі жақтан да тең 15-25 адамнан қатысады; дөңгелек үстел барысында барлық қатысушылар арасында пікір алмасу орын алады. Әдістің негізгі нысаналы мақсаты-еркін, барлық білім алушыларды бір-біріне қатысты тең жағдайға қою негізінде талқылауға ұсынылған мәселелерді (тақырыптарды) регламенттелмеген талқылау. Дөңгелек үстелді өткізу кезінде қатысушылар шеңбер бойынша орналасады, коммуникация процесі «көзге көз» нысанында жүреді, бұл белсенділіктің өсуіне, сөз сөйлеушілер санының артуына, әрбір қатысушының талқылауға белсене қатысуына мүмкіндік жасайды, қарым-қатынастың бейвербалды құралдарын ынталандырады. Оқытушы да жалпы шеңберде топтың тең құқылы мүшесі ретінде орналасады, бұл біршама ресми жағдай жасайды.
5.3. Шығармашылық тапсырма
Шығармашылық тапсырма сабақ өткізудің кез келген интерактивті формасының мазмұны (негізі) болып табылады. Шығармашылық тапсырманы орындау білім алушыдан бұрын алынған ақпаратты оқытушы белгілеген нысанда жаңғыртуды талап етеді:
1) практикадан мысалдар іріктеу (тәжірибеден);
2) белгілі бір мәселе (жағдай) бойынша материалды іріктеу; 3) рөлдік (ситуациялық) ойынға және т. б. қатысу.
5.4. Жобаның көпшілікке арналған тұсаукесері
Презентация - маңызды ақпаратты «бірге бір» әңгімесінде, сондай-ақ көпшілік алдында сөз сөйлеуде жеткізудің ең тиімді тәсілі. Мультимедиялық жабдықтарды пайдалана отырып слайд-презентациялар оқылатын материалдың мазмұнын тиімді және көрнекі түрде көрсетуге, оқу ақпараты бар хабарды бөліп көрсетуге және бейнелеуге, оның негізгі мазмұнды тармақтарын көрсетуге мүмкіндік береді. Интерактивті элементтерді пайдалану оқытушының кәсіби қызметінің бір бөлігі болып табылатын көпшілік алдында сөз сөйлеудің тиімділігін күшейтуге мүмкіндік береді.
5.5. Дискуссия
Дискуссия (пікірталас) әдісі (латын тілінен алынған термин, discussio -қарау, зерттеу деген мағынаны білдіреді) интерактивті оқыту әдісі ретінде

П 017-1.139-2022 №1 Баспа 03.03.2022ж.

Бет 9-26

зерттеу немесе талдау дегенді білдіреді. Білім беру процесіндегі дискуссия дегеніміз топта ой, тәжірибе, идея, пікір алмасумен қатар жүретін белгілі бір мәселені (жағдайды) мақсатты және ұжымдық талқылау.

Оқу дискуссиясын білім беру әдісі ретінде пайдалану тиімділігі бірқатар факторлармен анықталады: таңдалған мәселенің өзектілігі; пікірталасқа қатысушылардың әртүрлі ұстанымдарын салыстыру; пікірталасқа қатысушылардың ақпараттануы, құзыреттілігі және ғылыми әдептілігі; оқытушының пікірталас процедурасының әдістемесін білуі; ережелер мен регламентті сақтау және т. б.
Әрбір пікірталас әдетте үш сатыдан өтеді: бағдарлау, бағалау және шоғырландыру. Әрбір сатыны дәйекті қарау олардың мынадай ерекшеліктерін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді. Бағдарлау сатысы пікірталасқа қатысушылардың проблеманың өзіне, бір-біріне бейімделуін болжайды, бұл мәселені, пікірталастың мақсаттарын тұжырымдауға, пікірталастың ережелерін, регламентін белгілеуге мүмкіндік береді. Бағалау кезеңінде пікірталасқа қатысушылардың сөз сөйлеуі, олардың туындаған сұрақтарға жауаптары, идеялардың, ұсыныстардың барынша көп көлемін жинау, оқытушының пікірталас тақырыбынан ауытқушылықтың жеке амбицияларын болдырмауы орын алады. Шоғырландыру сатысы пікірталастың нәтижелерін талдау, пікірлер мен ұстанымдарды келісу, шешімдерді бірлесіп тұжырымдау және оларды қабылдау болып табылады.
Дискуссияның төмендегідей түрлері бар:
1) Тақырыптық дискуссия – сабақтың тақырыбына байланысты сұрақтарды талқылайды;
2) өмірбаяндық дискуссия - қатысушының өткен жеке тәжірибесіне бағдарланады;
3) интеракциялық дискуссия – топтың өзара іс-қимылы жағдайында «мұнда және енді» қалыптасатын қатынастардың құрылымы мен мазмұны талқыланады.
Дискуссия түрін сабақтың алға қоятын міндеттеріне байланысты оқытушы өзі таңдайды және сонымен қатар, мұнда әртүрлі пікірталас түрлерін біріктіруге болады.
Сабақтың мақсаты мен міндеттеріне байланысты пікірталастың келесі түрлерін тиімді қолдануға болады: классикалық дебаттар, экспресс-дискуссия, мәтіндік дискуссия, проблемалық дискуссия, рөлдік дискуссия, «дөңгелек үстел».
Пікірталас барысында:
- нақты өмірлік мәселелерді моделдеуге;

П 017-1.139-2022 №1 Баспа 03.03.2022ж.

Бет 10-26

- оқушылардың басқа адамдармен қарым-қатынас жасау және тыңдай білуге;

- көптеген проблемаларға тән көп мәнді шешім көрсетуге;
- нақты жағдайларды талдап, ең бастысы екіншісінен ажырата білуге үйретуге толық мүмкіндіктер ұсынылған Осылайша, пікірталас қазіргі көзқарастың әралуандығын анықтайды, қандай да бір проблеманы шешуге, олардың әрқайсысына жан-жақты талдау жасауға бастамашылық етеді, пікірталастың әрбір қатысушысының қандай да бір мәселеге жеке көзқарасын қалыптастырады.
5.6. Диспут
Диспут латын тілінен алынған, disputare - талқылау, дау деген мағынаны білдіреді. Диспут туралы сөз болған жағдайларда жалпы қабылданған, бір мағыналы шешімдері жоқ адамгершілік, саяси, әдеби, ғылыми, кәсіби және басқа да проблемаларды ұжымдық талқылау ескеріледі. Диспут процесінде пікір таласқа қатысушылар әртүрлі пікір, көзқарас, бағалау, сол немесе өзге де оқиғалар, проблемалар туралы өз ойларын ортаға салады. Диспуттың маңызды ерекшелігі-алдын ала қабылданған регламент пен тақырыпты қатаң сақтау.
5.7. Дебат
Дебаттар - бұл өзекті тақырыптар бойынша екі тарап арасында нақты құрылымдалған және арнайы ұйымдастырылған ашық пікір алмасу. Бұл пікірталасқа қатысушылардың бір-бірін емес, үшінші тараптың құқықтарында қайта жеңуге бағыттайтын көпшілік пікірталасының бір түрі. Сондықтан да пікірталасқа қатысушылар қолданатын вербалды және бейвербалды құралдар белгілі бір нәтиже алуды, нәтижеге жетуді мақсат етеді, тыңдаушылардың өз ұстанымынан оң әсер қалыптастыруды көздейді.
Қазіргі кезеңде пікірталас мәселені талқылау формасы ретінде гуманитарлық және ғылыми жаратылыстану циклдік пәндерін оқытуда кеңінен қолданылады. Өзіндік ерекшеліктеріне байланысты - білім алушылардың тұтастығы, әмбебаптығы, жеке тұлғалық бағдарлануы және өздігінен білім алуға бағдарлануы - бүгінгі күні пікірталастар пәнге сәйкес оқылатын дағдыларды меңгеруге ғана емес, сонымен қатар жеке тұлғаның шығармашылық белсенділігін дамытуға мүмкіндік беретін, өз ұстанымын, шешендік шеберлік дағдыларын, толерантты диалогты жүргізуді және көшбасшылық қасиеттер мен дағдыларды қалыптастыратын ең тиімді педагогикалық технологиялардың бірі болып табылады.
Оқу процесінде дебат әдісін қолдану оқытудың тұрақты уәждемесін жасауға ықпал етеді, өйткені білім алушылар үшін оқу материалының жеке маңызына қол жеткізіледі, жарыспалылық элементінің болуы

П 017-1.139-2022 №1 Баспа 03.03.2022ж.

Бет 11-26

шығармашылық, іздену қызметін, сондай-ақ негізгі оқылатын материалды мұқият пысықтауды ынталандырады, келесі міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:

- үйретуші, өйткені бұрын алынған білімді бекітуге, өзектендіруге, жаңа білімді, іскерлікті және дағдыларды меңгеруге ықпал етеді;
- дамытушы, зияткерлік, лингвистикалық қасиеттерді, шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді, сол арқылы білім алушы мен оқытушының негізгі жалпы құзыреттілігін қалыптастырады. Дебаттар логиканы, сыни ойлауды дамытады, проблеманың жүйелі көрінісін, оқиғалар мен құбылыстардың өзара байланысын, оларды қараудың әртүрлі аспектілерін қалыптастыруға мүмкіндік береді, дау-дамай мәдениетін, төзімділікті қалыптастыруға, проблеманы шешудің көптеген тәсілдерін тануға мүмкіндік береді;
- коммуникативтік, оқу қызметі тұлғааралық қарым-қатынаста жүзеге асырылады, оқыту бірлескен қызмет процесінде өтеді.
5.8. Іскерлік ойын
Іскерлік ойын - кәсіби қызметтің түрлі жағдайларын (экстремалды жағдайды қоса алғанда) оны орындаудың жаңа тәсілдерін іздеу әдісімен модельдеу құралы. Іскерлік ойын адамның белсенділігі мен әлеуметтік өзара әрекеттесудің түрлі аспектілерін имитациялайды. Ойын сондай-ақ тиімді оқыту әдісі болып табылады, өйткені оқу пәнінің (объектінің) абстрактілі сипаты мен кәсіби қызметтің нақты сипаты арасындағы қайшылықтарды жояды.
Пайдалану мақсаты:
- танымдық кәсіби уәждер мен мүдделерді қалыптастыру; - жүйелі ойлауды тәрбиелеу;
- эмоциялық-жеке қабылдауды ескере отырып, кәсіби қызмет және оның ірі фрагменттері туралы тұтас түсінік беру;
- ұжымдық ойлау және практикалық жұмысқа оқыту, әлеуметтік қарым-қатынас пен қарым-қатынас дағдыларын, жеке және бірлескен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастыру;
- іске жауапкершілікпен қарауға, жалпы қоғам мен ұжымның әлеуметтік құндылықтары мен ұстанымдарын құрметтеуге тәрбиелеу;
- модельдеу әдістеріне, соның ішінде әлеуметтік жобалау оқыту. Іскерлік ойын жұмыстың арнайы әдістерінің көмегімен
қатысушылардың шығармашылық белсенділігін ынталандыру, талқылаудың арнайы ережелерін қолдану арқылы күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.

П 017-1.139-2022 №1 Баспа 03.03.2022ж.

Бет 12-26

Іскерлік ойын жұмыстың арнайы әдістерінің көмегімен (мысалы, «миға шабуыл» әдісімен, сондай-ақ нәтижелі қарым-қатынасты қамтамасыз ететін ойыншы-психологтардың модеративті жұмысының көмегімен де қатысушылардың шығармашылық белсенділігін ынталандыру, талқылаудың арнайы ережелерін қолдану арқылы күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.

Іскерлік ойындарды қолдану қатысушылар психологиясының ерекшеліктерін анықтауға және қадағалауға мүмкіндік береді. Іскерлік ойындар арқылы анықтауға болады:
- тактикалық және (немесе) стратегиялық ойлаудың болуы;
- өз мүмкіндіктерін талдау және тиісті жүріс-тұрыс желісін құру қабілеті;
- процестердің дамуын болжау қабілеті;
- басқа адамдардың мүмкіндіктері мен себептерін талдау және олардың мінез-құлқына әсер ету қабілеті;
- «өзіне» немесе «команда мүддесінде» және тағы да басқа ойын түрлеріне шешім қабылдау кезінде бағдарлау. т. б.
Іскерлік ойындардың мақсатты бағыты: - жеке дағдылар тренингі;
- дағды кешенінің тренингі; - дағдыны көрсету;
- типтік қателерді көрсету және т. б.
Іскерлік ойындарды пайдалану сыни ойлау дағдыларын, коммуникативтік дағдыларды, мәселелерді шешу дағдыларын дамытуға, проблемалық жағдайларда мінез-құлықтың әртүрлі нұсқаларын пысықтауға мүмкіндік береді.
5.9. Іскерлік театр (сахналау әдісі)
Онда қандай да бір жағдай, осы жағдайда адамның мінез-құлқы ойнатылады. Студент белгілі бір тұлғаның бейнесіне еніп, оның әрекетін түсініп, жағдайды бағалап, дұрыс жүріс-тұрыс сызығын табуы тиіс. Сахналау әдісінің негізгі міндеті - әртүрлі жағдайларда бағдарлануға, өз мінез-құлқына объективті баға беруге, басқа адамдардың мүмкіндіктерін есепке алуға, биліктің ресми атрибуттарына, бұйрыққа жүгінбей, олардың мүдделеріне, қажеттіліктері мен қызметіне ықпал етуге үйрету. Сахналау әдісі үшін нақты жағдай, нақты тұлғалардың функциялары мен міндеттері, олардың міндеттері сипатталатын сценарий жасалады.
5.10. Нақты жағдайларды талдау (кейс-әдіс)
Кейстер әдісі болған оқиғалар, нақты жағдайлар нәтижесінде туындаған немесе белгілі бір жағдайларда, белгілі бір уақытта немесе басқа

П 017-1.139-2022 №1 Баспа 03.03.2022ж.

Бет 13-26

кезеңде де, белгілі бір ұйымда туындауы мүмкін жағдай бойынша зерделеу, талдау және шешімдер қабылдау болып табылады. Осылайша, кейстер нақты әрі шынайы материалға негізделген далалық жағдайлары және креслолы (ойдан шығарылған) кейстер бар.

Білім алушылар жағдайды талдап, проблемалардың мәнін түсініп, мүмкін болатын шешімдерді ұсынып, олардың ең жақсысын таңдап алуы тиіс.
Әдіс артықшылықтары:
- студенттердің аналитикалық ойлауын дамытады;
- мәселені шешуге жүйелі көзқарасты қамтамасыз етеді;
- дұрыс және қате шешімдердің нұсқаларын бөлуге, оңтайлы шешімді табу критерийлерін таңдауға, ұжымдық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді;
- білім алушыға алған барлық теориялық білімін нақты практикалық жағдайлармен сәйкестендіру оңай;
- оқуға жұмбақ, құпия элементтерді енгізеді;
- талқыланатын гипотетикалық жағдай қатысушылардың бірде-біреуі үшін қандай да бір жеке тәуекелмен байланысты емес.

жүктеу/скачать 1,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12