Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин Ұлттық білім академиясы

9 
Білім беру процесін талдау-педагогикалық менеджмент құрылымындағы 
бақылаудың негізгі әдістерінің бірі; мұғалімдер мен студенттердің бірлескен іс-
әрекетінің қандай да бір нәтижесінің себептері туралы білім алу тәсілі. 
Кешенде бұл функциялар белгілі бір басқару әсерінің барысы мен 
реттілігін, олардың толық циклін көрсетеді. Әрбір басқарушылық әрекет шешім 
қабылдаудан немесе жоспарлаудан басталады және білім беру ұйымы 
басшысының осы басқарушылық шешімін іске асырудың тиімділігі мен 
тиімділігін талдай отырып, қорытынды бақылаумен аяқталады. Басшының 
бағыныштыларға әрбір жаңа басқарушылық әсерін жүзеге асыру кезінде бүкіл 
цикл бірдей ретпен қайталанады [6].
Педагогикалық менеджмент принциптері 
Төртінші жүйе құраушы фактор білім беру процесі субъектілері 
қызметінің қағидаттары болып табылады. 
Педагогикалық менеджменттің принциптер
і-басқару субъектісінің 
басқарылатын субъектілермен (объектілермен) өзара әрекеттесуіндегі мінез-
құлқының негізгі ережелері. Оларға ізгілендіру және оптимизм принциптері 
жатады. 
Ізгілендіру (лат. humanus-адам)
- осы қағиданы ұстану ұйымдастырылған 
оқу-тәрбие процесінде білім алушылардың қабілеттерін дамытудың басты 
шарты болып табылады. 
Оңтайлылық
-педагогикалық 
менеджменттің 
құрылымы 
мен 
мазмұнындағы негізгі қағидат, менеджмент субъектісі Орындаушының 
қызметіне қоятын талаптар (нұсқамалар, нұсқаулар) санының қажеттілігі мен 
жеткіліктілігінің шарты (жұмыс жоспарының бөлімдері санының оңтайлылығы, 
жоспарланған іс-шаралар саны және т.б.). 
Менеджмент субъектісінің аналитикалық қызметінің принциптері
-
мұғалім мен студенттердің тиімділігін бақылау, талдау және бағалау кезінде оқу-
тәрбие процесінің менеджері ұстануы керек негізгі ережелер. 
Педагогикалық менеджменттің маңызды қағидасы-жоспарлау мен 
бақылаудың негізі ретінде нақты мақсат қою принципі немесе бағдарлау 
принципі, яғни менеджердің кез-келген деңгейдегі барлық іс-әрекеті 
мазмұнының негіздері. 
Іс жүзінде бұл принциптің бұзылуы барлық уақытта жалпы білім алуға, 
әсіресе орта білім беру ұйымдарындағы білім беру процесіне үлкен 
педагогикалық және әлеуметтік зиян келтірді. Бұл, мысалы, білім беру және 
басқару мақсаттарында көрінді: «біз толық, жүз пайыз үлгерім береміз», 
«шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімнен шығармашылық ұжымға». 
Мұндай ұран тәрізді мақсаттар нақты өмір мен мектептердің нақты 
мүмкіндіктеріне айтарлықтай қайшы келді. Білім беру жүйесінің жетекші 
бюрократиялық құрылымдары кеңестік кезеңде мұндай «мақсаттарды» теріс 
пайдаланды. Алайда, егер соңғы жылдары республикалық деңгейде мұндай 
мақсаттар жоғалып кетсе, онда аудан мен нақты мектеп деңгейінде кейде 
барлығының шығармашылық есептері өткізіледі педагогтарға және оларға 

10 
қызметтің шындыққа жанаспайтын, конъюнктуралық, бір сәттік ұран тәрізді 
мақсаттарын жүктеуге әрекет жасалады [7]. 
Осылайша, жалпы алғанда, педагогикалық менеджменттің мақсаттылық 
принципі олардың оңтайлылығы мен нақтылығын, әлеуметтік маңыздылығы мен 
болашағын ескере отырып, мақсат қою талабын көрсетеді. Белгісіз 
тұжырымдалған мақсат (тым күрделі немесе жеңілдетілген) басқару процесінің 
бастапқы кезеңінде-бұл бейтараптандыратын, бағыттайтын фактор, ал күрделі 
мақсатқа жету мүмкін емес. Мақсаттың болашағы мен әлеуметтік маңыздылығы 
прогрессивті қозғалыстың үздіксіз сипатын, білім беру ұйымын күрделі 
педагогикалық жүйе ретінде дамытуды көрсетеді. 
Ынтымақтастық және еңбек бөлінісі принципі кез-келген деңгейдегі 
менеджердің басқарушылық қызметіне қойылатын маңызды талапты көрсетеді. 
Көшбасшының бәрін өзі жасауға деген ұмтылысы қолайсыз: жұмыс жоспарын 
құру, оның орындалуын ұйымдастыру, барлық орындаушылардың қызметін 
жалғыз бақылау және үйлестіру. Бұл позицияда Орындаушының бастамасы мен 
жұмысы біртіндеп төмендейді, ал көшбасшы сұйықтыққа көбірек енеді. 
Сондықтан көшбасшы тек білім беру ұйымының педагогикалық кеңесіне, 
ұжымдық шығармашылық пен ұжымдық ақылға сүйене отырып, қойылған 
міндеттерді жүзеге асыра алады. Бұл әсіресе қоғамда да, білім беру жүйесінде де 
демократияның ауысуы мен қалыптасу дәуірінде өзекті. 
Педагогикалық менеджменттің негізгі идеяларын практикада нақты іске 
асыру функционалды тәсіл қағидатын іске асырусыз мүмкін емес. Бұл принципті 
жүзеге асыру сонымен қатар орындаушылардың функцияларын үнемі жаңарту, 
нақтылау және нақтылау негізінде басқару қызметін үнемі дамытудың, 
жетілдірудің шарты болып табылады. Лауазымдық нұсқаулықтар, ішкі еңбек 
тәртібінің ережелері, педагог кадрлардың оқу-тәрбие қызметіне қойылатын 
ғылыми негізделген талаптар ұзақ жылдар бойы бір рет және біржола өзгеріссіз 
қатып қалмауы тиіс. 
Инерция, шаблон, ескірген стереотиптер формализмді тудырады, бұл 
оның мазмұнының рухына, мағынасына және мәніне қайшы келетін іс — 
әрекетті ұйымдастырудың әдеттегі, қарапайым және «ыңғайлы» формаларына 
(және іс жүзінде-бейтараптандыру) берілген артықшылықта көрінеді. 
Күрделілік принципі мақсатты, Функционалды және сызықтық 
басқарудың үйлесімін қамтиды. Жүйелік басқару 
ғылыми негізделген субъект-
субъектілік басқарушылық әсер ету кешенінен тыс мүмкін емес және бұл 
принцип оның мәні болып табылады. Менеджменттің мақсаттары мен 
міндеттерін анықтай отырып, қол астындағылардың қызметін жоспарлау 
кезеңінде тоқтап, барлық мәселені өз бетімен шешуге болмайды. Өкінішке орай, 
іс жүзінде бірқатар менеджерлер мектептің жұмыс жоспарын құрып, ғылыми 
негіздеп, оны жүзеге асыруды назардан тыс қалдырады. Сондай-ақ, жоспарды 
ойластырып, оны жүзеге асыруды ұйымдастыратын, мысалы, оқу жылының 
басында ұмытып кететін (уақыт жоқ, мүмкін емес және т.б.), орындаушылардың 
қызметін мезгіл-мезгіл бақылап, үйлестіретін басшылар бар. Мұндай жағдайда 
күрделілік принципі іске асырылмайды, бұл педагогикалық менеджменттің 

11 
дұрыс іске асырылған бірінші компонентінің болуына қарамастан, тұтастай 
алғанда педагогикалық жүйені басқару тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. 
Тиімді ғылыми басқару менеджменттің теориясы мен озық практикасының 
жетістіктері негізінде жүйелі өзін-өзі жетілдіру қағидатын іске асыруды да 
көздейді. Бұл жағдай қазіргі уақытта біздің қоғамда барлық деңгейлерде 
басқарудың бүкіл механизмі жақсарған кезде өте маңызды [8]. 

жүктеу/скачать 1,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: