Қазақстан Республикасының Тәуел- сіздігін жариялаған күн – біздің

Ақын оРДАБАйҰЛы,

Қазақстан Журналистер одағының

мүшесі, спорт журналисі

– Нұргүл Қызырбекқызы, жаңадан 

 та ға  й  ын  далған  басшы  ретінде  ісіңізге  сәт-

тілік ті  лейміз. өзіңізге бұл сала қаншалықты 

жақын?

– Мен Шымкент қаласындағы әл-

Фараби атындағы мәдениет институтын 

1993 жылы бітірдім. Еңбек жолымды 

бұ рынғы Бөрлітөбе ауданынан бастап, 

Алакөл аудандық мәдениет бөлімінің 

меңгерушісі, Сарқан ауданы әкімінің 

орынбасары қызметтерін атқардым. 2006 

жылы Талдықорған қаласына көшіп 

келіп, облыстық халық шығармашылығы 

орта лығында мекеме басшысының 

шығар ма шылық және мұражай жөніндегі 

орын басары болдым. Үсті міздегі жылдың 

қыркүйегінен бері Ілияс Жансүгіровтің 

әдеби мұражайының директоры ретінде 

жұмысқа кірісіп жатырмын. 

–  Бұл ғимараттың өзіндік тарихы бар 

екенін білеміз. Жаңартудан кейін қандай 

жұмыстар атқарылуда, өз жұмысыңызды 

неден бастап жатырсыз?

– Иә, «Театр киім ілгіштен баста-

лады» дегендей, музейдің ішкі-сыртқы 

келбеті келушілерді баурап алуы керек. 

Сондықтан мен өзім келгелі аздаған ретке 

келтіру ісі жүргізілді. Бұл ғимарат 1984 

жылы 23 қарашада Ілияс Жансүгіровтің 

туғанына 90 жыл толуына орай ашылған. 

Ақынның өмірі мен шығармашылығына 

арналған мәдени-ғылыми мекеме. 

Музей үйі орналасқан ғимарат 1905-

1907 жылдары салынған. 1918 жылы 

осы үйде қызыл гвардияшы Мамонтов 

отрядының штабы, 1919 жылы облыстық 

«Қосшы» (жарлы-жақыбайлар) одағының 

бөлімі, 1920 жылы уездік оқу бөлімі 

болған. 1984 жылға дейін әртүрлі мекеме-

лер орналасқан. 

2003 жылы музей үйі кеңейтiліп, 

қосым ша жәдiгерлер қорын сақтайтын 

бөлме, кiтапхана, мәжiлiс залы салынды. 

Музейдiң жалпы көлемi – 271,4 шар-

шы метр. Музей Ілияс Жансүгіровтің 

туып-өскен ортасы; ақынның азаматтық 

тұлғасының қалып тасу жолы; ақынның 

жұмыс бөлмесi; Ілияс Жансүгіровтің 

айыпталуы, ақталуы; ақын ның ба-

сты шығармалары, поэмалары; ақын 

шығармашылығын жалғастырушы iзба-

сарлары деп аталып алты бөлмеге топтас-

тырылған. Бұл ғимарат сәулет өне рiнiң 

ХIХ ғасырдағы үлгiсi ретiнде мем лекеттiк 

қорғауға алынған.

– Ақынның шығармаларын жас ұрпаққа 

таныту мақсатында жасалып жатқан тың 

ойлармен бөліссеңіз. 

– Ақынның алпысыншы жылдары 

«Жазушы» баспасынан шыққан 5 томдық 

шы ғар малар  жинағы  музей  ұжымы ның 

бас  тамасымен баспадан қайта жаңар-

тылып, толықтырылып жүйелі түрде 

2005-2009 жылдары 10 томдық болып 

Алматыдағы «Қазығұрт» баспасынан 

жарық көрді. 2006 жылы «Құлагер» поэ-

ма сы ның  70  жылдығына  байланыс ты 

ғылыми-практикалық конференция 

өткiзiлдi. 2007 жылдың мамыр айын да 

«Күй» поэмасының басты кейiпкерi – 

Молық бай Байсақұлының 150 жылдығына 

орай ғылыми-танымдық конференция 

ұйымдас ты рылды.  І.Жансүгіровтің  ме-

рейтойларына байланысты әдеби музейі 

қызметкерлерінің ұйымдастыруымен 

Жетісу жастарына арналған әдеби-таным-

дық байқау өтті. Ақынның еске алу жиын-

дарын өткiзу дәстүрге айналған.

Музей қорында 6093 жәдiгер сақтаулы. 

Жы лына үш мыңнан астам адам келіп 

тұ рады. Келушілердің көпшілігі оқу 

бағдар ламасы бойынша дипломдық 

және курстық жұмыстарға дайындалушы 

оқушы-студент жастар.

– Балалардың есінде қолымен ұстап, 

көзімен көрген дүниелер көбірек сақталады. 

Музейге келушілерге қызығушылық таны-

татын дүниелер бар ма? 

– Жаңадан «Құлагердің опат болуы», 

«Күйші» поэмасына диорама, «Ілияс 

шығар  ма шылығымен  таныстыру»,  «Ақын-

ның ізбасарлары», «Ақынның өскен орта-

сы» бөлімдері ашылды. 

«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарла-

масы негізінде І.Жансүгіров атындағы 

Жетісу мемлекеттік универси теті «Ілияс-

тану» ғылыми-практикалық орталы ғының 

жетекшісі, профессор Т.Сыдықовтың 

және Ілияс Жансүгіров әдеби музейі 

қызмет керлерінің  ұйымдастыруымен 

ақынның шығар машылығынан дайын-

далған «І.Жан сүгіров әдеби музейі» 

атты анықтама-кітап баспадан шықты. 

Ақынның тарихта қалдырған ізін кеңі-

н е н   з е р т т е п ,   б а р л ы қ   ж и н а қ т а л ғ а н 

маңыз ды жәдігер деректерді насихаттау, 

көрермендерге нақтылы пайымдап түсін-

діруге музей қызметкерлері атсалысуда. 

Молықбайдың қобызы үнін де осы жерден 

естіген балалар қайтадан келіп жатады, 

қатты қызығушылық білдіреді. 

– Ақын ұрпақтарымен және туып-өскен 

жерімен рухани байланыс бар ма?

– Қасиетті Ақсу өңірінде туған Ілияс 

жас күнінен бастап ән мен күйге, өлең-

жырға құмар болып өседі. Поэзия, проза, 

драматургия, сын, аударма салаларында 

жиырмадан астам кітап шығарып, арты-

на аса бай әдеби мұра қалдырды. Оның 

лирикалық шығармалары, «Дала», «Күй», 

«Күйші», «Құлагер» поэмалары, «Жолдас-

тар» романы, «Кек», «Исатай-Махамбет» 

пьесасы қазақ әдебиетінің алтын қорына 

қосылған өлмес туындылар. Ал Ілияс 

ата мыздың туған жерінде, оның жары 

Фатима Ғабитованың Қапалда мұражайы 

бар. Ақынның ұрпақтарымен байланыс 

орнатылған, олар осында келіп тұрады. 

Дана МӘКЕН

ақынның аты өшпейді...

«Құлансаз»

  Расында, өнер тақырыбы сөз бол-

са арамызда: «жығылып тұрды» де-

ген сөз байламы жиі қолданылатыны 

анық. Әрине, тәуелсіздік алғаннан 

кейінгі тоқырау жылдарында өнер 

шаңырақтарының талай қиындыққа 

мұраЖай: Жадының Жаңғыруы

Жаңа кітап

Жуырда «Экономика» баспасынан 

белгілі мұрағатшы, тарихшы, аудармашы 

Зияда Ижановтың 4 томдық шығармалар 

жинағы жарық көрді. Автордың «Жаралы 

жылдар» деп аталатын бірінші томына 

ХХ ғасырдың басындағы 1916 жылғы ұлт-

азаттық көтерілісі, 1928 жылғы кәмпеске 

мен жазықсыз қуғынға ұшыраған жас-

тар, 1921-1922, 1932-1933 жылдардағы 

ашаршылық, қуғын-сүргін, репрессияға 

ұшыраған ұлт зиялылары, Ұлы Отан 

соғысы жылдарындағы оқиғалар сипат-

талса, «Ашы сабақтар» деп аталатын екінші 

томында Адай уезінде (округінде) 1926-

1930 жылдары ұйымдастырылған «Қосшы» 

одағының тарихы баянадалады. Сонымен 

қатар бұл томға Маңғыстау өңірінде өткен 

тарихи оқиғалар туралы мақалалар мен 

қолжазбалар ұсынылған. Қаламгердің 

«Асыл қазына» деп аталатын үшінші томына 

Жәңгір хан, Ыбырай Алтынсарин, Абай, 

т.б. тұлғалар және қазақтың алғашқы газет-

журналдары туралы деректер арқау болған. 

«Мангышлак» деп аталатын төртінші том – 

орыс тілінде жарық көріп, мұнда Маңғыстау 

өңірі жайында тарихи деректер енгізілген. 

Төрт томдық жинақ  Қазақстан Респу-

бликасы Орталық мемлекеттік мұрағаты 

құжаттарына негізделіп жазылған. 

Ертең, яғни 25 жел тоқсан күні сағат 

16.00-де Астана қаласындағы Қазақстан 

Республикасы Ұлттық мұрағатында аталған 

жинақтың тұсаукесер рәсімі өтеді. 

тарихтан сыр шерткен туындылар