ҚазаҚстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл
әлеуметтік, ҚұҚыҚтыҚ мемлекет пен адам ҚұҚығының ӨзаРа
жүктеу/скачать 8,11 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақылбеков Қ.А.
әлеуметтік, ҚұҚыҚтыҚ мемлекет пен адам ҚұҚығының ӨзаРа баЙланыстылығы Ақылбекова А.Б., ҚР ІІМ Ш. Қабылбаев атындағы Қостанай академиясы МҚП кафедрасының оқытушысы, құқық қорғау қызметінің магистрі, полиция капитаны Ақылбеков Қ.А., ҚР ІІМ Ш. Қабылбаев атындағы Қостанай академиясы оқу-саптық бөлімі бастығының орынбасары, полиция лейтенанты Қазақстан Республикасында әлеуметтік, құқықтық мемлекет институттары қызметін жетілдіру үдерісі Қазақ елінің өз тәуелсіздігін алып, егемендігіне қол жеткізгеніне биыл жиырма бес жыл толып отыр. Осы жылдар аралығында еліміз қиын да, қыстаулы кезеңдерді, жетістіктер мен алға ілгерушіліктерді бастан кешірді. Алғашқы күннен бастап еліміз зайырлы, әлеуметтік және құқықтық мемлекет құру бағытын таңдап алып, азаматтық қоғам институттарын дамытуды басты мақсат етіп қойды. Қазақстан Республикасының қазіргі 1995 жылы қабылданған Конституциясы бойынша әлеуметтік және құқықтық мемлекетті құрудың алғышарттары мен негізгі принциптері белгіленген: «1. Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары» [1]. Қазақстан Республикасының мемлекеттік даму бағыты ретінде Ата Заңымызда бекітілген әлеуметтік және құқықтық мемлекетті қалыптастыру негізгі қағидаларды жүзеге асыруды талап етеді. Олардың қатарында биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлінуіне ерекше назар аудару қажет. Онда әлеуметтік құқықтық мемлекеттің басқа талаптары да қамтылған. Шындығында, заңның үстемдігі, адам құқығы мен бостандығын жоғары құндылық ретінде бағалау, мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі және оны жүзеге асыру талаптары заң шығарушы және атқарушы биліктің басты міндеттері. Ал, заң мен басқа да нормативтік – заңдық актілердің орындалуын қадағалау сот билігінің міндеті. Биліктің бөлінуінің әрекетшілдігі және тиімділігі заң шығарушы және атқарушы билік тармақтарының өзара әрекетінде айқын көрінеді. Бұл екі билік тармақтары ара – қатынасының мүлтіксіз деңгейіне жету мүмкін емес, арадағы қайшылық демократия институттарын жетілдіріп, құқықтық мемлекетке ұмтылудың бастау көзі болып табылады. Бұл жағдайда белгілі – бір заңдылық туындайды. Қоғамды демократияландырудың өзегі болып табылатын заң шығарушы билікті, парламентаризмді дамыту атқарушы биліктің әрекетін шектейді, оның тетіктерін жетілдіру қоғамды демократияландыру деңгейінің көрсеткіші болып табылады. Әлеуметтік және құқықтық мемлекетті қалыптастыру елімізде парламентаризмді, парламентті, оның қызметін жетілдірумен қатар жүргізіліп отыр. Сот билігі адамдардың құқығы мен бостандығын қорғауы және осы арқылы қоғамда тұрақтандырушы рөл атқаруы қажет. Ол үшін сот билігі тәуелсіз болуы қажет. Бұл мәселені АҚШ-та соттарды заңгерлер мен халық өкілдері қатысуымен алдын – ала таңдау арқылы ұзақ мерзімге немесе өмірлік тағайындау арқылы шешкен. Мұндай тағайындаудан кейін соттар сот кодексін бұзған жағдайда ғана қызметінен босатылады. Мұндай жүйе соттарды шешім қабылдауда барынша тәуелсіз болуына мүмкіндік береді. Тәуелсіздіктің екінші негізі – материалды тұрғыдан қамтамасыз етілу. Төменгі деңгейдегі соттардың өзі жергілікті билік тарапынан қаржыланбауы қажет. Материалды жағдайдың жоғарылығы сот қызметінің беделін арттырып, қоғамда соттарды теріс ойдан сақтандырады. Мұның бәрі сот билігіне қоғам алдында жауапкершілікке ие білікті заңгерлердің келуін қамтамасыз етеді. Аталған мәселелер елімізде тек соңғы уақыттарда ғана қауымдастық алдында кеңінен талданып, соттардың материалды жағдайын жоғарылату, соттардың тәуелсіздігін қамтамасыз ету өзінің оң шешімін табуда. Әлеуметтік құқықтық мемлекеттің маңызды белгілерінің бірі – заңды негіздерге сүйене отырып шешім қабылдайтын тәуелсіз сот жүйесінің болуы. Биліктің бір тармағы болып табылатын тәуелсіз сот билігінсіз әлеуметтік құқықтық мемлекеттің болуы мүмкін емес. Сот жүйесінің тәуелсіздігі, ең алдымен, соттардың құқықтық статусымен, сонымен бірге, олардың обьективті әділдігімен анықталады. Елбасы Н. Назарбаев еліміздегі сот жүйесін жетілдіру мәселесін әрдайым басты назарда ұстау қажеттігін ескертеді. Тәуелсіз даму жылдарында Қазақстанда жаңа саяси-құқықтық режим қалыптасып қана 18 3. Конвенция против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания. Принята резолюцией 39/46 Генеральной Ассамблеи от 10 декабря 1984 года // http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/torture.shtml 4. Гражданский кодекс Республики Казахстан (Общая часть): принят Верховным Советом Республики Казахстан 27 декабря 1994 года (с изм. и доп. по сост. на 08.04.2016 г.). 5. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 4 июля 2014 года № 231-V (с изм. и доп. по сост. на 24.11.2015 г.). 6 О применении норм уголовного и уголовно-процессуального законодательства по вопросам соблюдения личной свободы и неприкосновенности достоинства человека, противодействия пыткам, насилию, другим жестоким или унижающим человеческое достоинство видам обращения и наказания: Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 28 декабря 2009 года № 7 (с изм. от 21.04.2011 г.). 7. О практике применения законодательства по возмещению вреда, причиненного незаконными действиями органов, ведущих уголовный процесс: постановление Пленума Верховного суда Республики Казахстан от 9 июля 1999 года № 7 (с изм. и доп. от 25.06.2010 г.). 8. Стамбульский протокол (Руководство по эффективному расследованию и документированию пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания) (представлен Верховному комиссару ООН по правам человека 9 августа 1999 года). ТҮЙІН Мақалада азаптаудан жәбір көргендерді азаматтық-құқықтық қорғаудың халықаралық стандарттары Қазақстан Республикасының заңнамасымен салыстырылып қарастырылады. Қылмыстық процесті жүргізетін органдардың заңсыз әрекеттерімен келтірілген зиянның орнын толтыру туралы заңнаманы талдау, сот тәжірибесінің халықаралық құқықтың негізгі талаптарына сәйкес келуін шолу; зиянның орнын келтіру бойынша қатысушы мемлекеттердің міндеттемелері келтіріледі. Азаптаулар мен қатыгез іс-әрекеттерден жәбірленушілерді азаматтық- құқықтық қорғау саласындағы заңнаманы жетілдіру бойынша ұсыныстар беріледі. РЕЗЮМЕ В статье рассматриваются международные стандарты оказания гражданско-правовой защиты для жертв пыток в сравнении с законодательством Республики Казахстан. Приводится анализ законодательства о возмещении вреда, причиненного незаконными действиями органов, ведущих уголовный процесс, обзор судебной практики на соответствие основным требованиям международного права; обязательства государств-участников по предоставлению возмещения вреда. Даны предложения по совершенствованию законодательства в области гражданско-правовой защиты жертв пыток и жестокого обращения. reSume the article considers the international standarts of providing the civil and legal protection for victims of torture in comparison wih the legislation of the Republic of Kazakhstan. There is the analysis of legislation on compensation for damage caused by unlawful actions of agencies, judicial review for compliance with the essential requirements of the international law, states parties' obligations to provide the redness. It gives the proposals for improving the legislation in the field of civil and legal protection for victims of toture and ill-treatment. А.Б. Айтуарова 20 қойған жоқ, сондай-ақ босап қалған әлеуметтік кеңістікте көптеген ұйымдар мен ассоциациялар құрылды. Бірақ, демократиялық қоғамға тән азаматтық қатынастар жүйесі қалыптасты деуге әлі де ерте. Қазақстан азаматтық қоғамының көптеген құрылымдарының тәуелсіздігі сөз жүзінде қалып отыр, өйткені идеологиялық, материалдық, ұйымдастырушылық тұрғыдан әлі де билікке тәуелді. Бұл азаматтық қоғам институттарының іс-әрекетін қамтамасыз етуші нормативті негіздің әлсіздігімен байланысты. Демократиялық институттарды қалыптастыруды халықтың әлеуметтік қабылдауы әрдайым артта қалып отыр. Саяси реформалар жылдарында еліміз демократия институттарының формалды негіздерін қалыптастыра алды, бірақ оларды шынайы мазмұнмен толықтыру үшін, жаңа азаматтық, саяси-құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін уақыт керек секілді. Қазақстандық қоғам демократиялық өзгерістерді жеткіліксіз құрылмаған, субъективті тасымалдаушысы жоқ жаңадан қалыптасқан саяси ағымдармен бастады. Әлеуметтік және саяси мүдделер нақтыланған жоқ, әр түрлі топтар мен қабаттардың талаптарын білдіретін тетіктер болмады. Азаматтардың аздаған ерікті ассоциациялары мен одақтары әлеуметтік жатсынуды, халықтың маргиналдылығын және кедейлікті, әлеуметтік бейтараптылықты жеңуге мүмкіндігі болмады. Азаматтық қоғам институттары халық пен саяси жүйе арасын байланыстыра алмады, олар мемлекетпен ара-қатынаста, саяси шешімдерді қабылдауда, түрлі әлеуметтік салалардағы заңдар, саяси бағдарлар мен технологияларды жасауда серіктестік қызметін атқара алмады. Сонымен бірге, ең басты мәселенің бірі азаматтық қоғам субъектісінің, яғни белсенді, өзінің азаматтық, саяси, әлеуметтік құқығын білетін, өз мүдделерін конституциялық-құқықтық негізде қорғай алатын азаматтың қалыптаспауы. Мұндай жағдайда қоғамның әлеуметтік, саяси, құқықтық және басқа салаларында мемлекет шешуші рөл атқарады. Сондай-ақ, мемлекеттік саясаттың маңызды басымдығы елді демократияландыру барысында халықтың азаматтық белсенділігінің өсуі үшін, азаматтық қоғамның құқықтық және әлеуметтік-мәдени алғышарттары қалыптасуы үшін негізгі шарты ретінде қалып отыр. Қазіргі уақытта Қазақстанда азаматтардың ерікті бірлестіктері мен қауымдастықтары көптеп құрылды, бірақ олар өз жиынтығымен азаматтық қоғам жүйесін құрған жоқ. Мұндай жағдайда Қазақстан өтпелі посткоммунистік қоғам болып табылады. Оның ерекшелігі батыстық қоғам институттарына ұқсас әлеуметтік-саяси институттардың болуы, бірақ бұл институттар батыстағыдай өз қызметтерін әлі атқарып отырған жоқ. Азаматтық қоғамның жетілмегені оның әлеуметтік-мәдени алғышарттарының толық қалыптаспағанымен байланысты. Қазіргі Қазақстан жағдайында жоғарыдан төменге бағытталған қатынастар азаматтық қатынастар мен байланыстарға үстемдік етіп отыр. Әзірге еліміз халқының басым бөлігіне азаматтық қоғам институттарына жаттанған қатынас тән, ол кез келген қоғамдық іс-әрекетте, ортақ мүдделер мен мақсаттарға біріккен кез келген қоғамдастыққа қатысында көрінеді. Әлеуметтік және құқықтық мемлекет идеясы бойынша адам өмірінің құндылығы және оның өмірінің кепілінің шартын қалыптастыру мемлекеттің міндетіне берілуі қажет. Бұл өз кезегінде жеке адам мен қоғамның құндылықты бағдарының жаңа жүйесін жасауды қажет етеді, оның шеңберінде жеке адам құндылығына, оның еркіндігі мен дербестігіне оның құқығы мен өз мүддесін өзі анықтау мүмкіндігіне басымдық беріледі. Өркениетті қоғамның, құқықтың мемлекеттің міндеті мен мәні оны процесті қамтамасыз ету, ережелер шеңберінен тыс индивид әрекеттерін шектеу болып табылады. Бұған құқықтық сананың жетілген формалары болғанда ғана қол жеткізуге болады. Әлеуметтік және құқықтық мемлекетті қалыптастыру Конституцияда бекітілген Қазақстан Республикасының алдына қойған маңызды мақсаты. Оған жету азаматтардың құқықтық мәдениетін қалыптастырмай, қоғам өмірінің көптеген салаларында етек жайып отырған құқықтық нигилизм әсерін жоймай мүмкін емес. Құқықтық нигилизм биліктің көптеген құрылымдарының іс әрекетінде көрініс беріп отыр, бұл өз кезеңінде құқыққа деген теріс көзқарас қалыптастырып отыр. Қазақстанда биік құндылық ретінде адам туралы идеяны бекіту процесі дүниежүзілік-тарихи процестің бір бөлігін көрсетеді. Осы салада жиналған дүниежүзілік тәжірибеде Қазақстандағы биік құндылық ретінде адам статусын заңмен бекіту кезінде зерттеліп, қолданылды. Осы идеяның нығаюы адамзат қоғамының барлық тарихымен бірге жүрді және әртүрлі сатыларда пайда болған құжаттарда көрініс тапты. Қазақстандағы адамның құқығы мен бостандығын заңмен бекіту ұлттық және халықаралық бай тәжірибеге сүйене отырып, жүргізілді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев былай деп көрсетеді: «Біз – өзінің жеке тарихы бар еуразиялық елміз. Ол өзіне түрлі өркениет жетістіктерін сіңіреді. Біздің алдымызда не мынау, не басқа деген сұрақ тұрмайтын болады. Біз диалектикалы боламыз және іс жүзінде өзінің тиімділігін дәлелдеген өркениеттің барлық жетістіктерін аламыз». А.Б. Ақылбекова, Қ.А. Ақылбеков 21 Бұл ереже әлемдік масштабта орын алған адам статусын, оның құқығы мен бостандықтарын биік құндылықтар ретінде заңмен бекіту тәжірибесін шығармашылықпен пайдалануға толығымен қатысты. Бұл тәжірибені үйрену және шығармашылықпен пайдалану үздік актілерді көшіре салуға әкелмейтінін айту керек. Халықаралық тәжірибе – бұл Конституция нормалары, шығармашылығы, ол тиісті елдерде және жалпы дүниежүзінде оларды қолдану мен үздіксіз байланыстан алынған Конституциялық нормалар. Оның үстіне, басқаның тәжірибесін пайдалану, оны шығармашылықпен пайдаланудың ішкі алғышарттарын жасаумен байланысты процесс. Жаңа мемлекеттік құрылыс бекітілді. Оның негізі – құқықтары мен бостандықтары бар адам болып табылады, оның негізінде адамды биік құндылық ретінде бекіту идеясының алғышарты жатыр. Әлеуметтік, құқықтық мемлекетте жеке басының бостандығы барлығы үшін тең сипатта болады және мемлекеттік-құқықтық құралдармен және нысандармен қорғалады. Қазіргі уақытта құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам концепциясы орайлас дамуда. Ал олардың құрылымы мен дамуы адам құқығы мен бостандықтарын жүзеге асырудың басты шарты болып табылады. Әлеуметтік құқықтық мемлекет пен адам құқығының өзара байланыстылығы және өзара негізділігі құқықтық мемлекеттің басты бір мақсаты – адам мен азаматтың құқықтарын қамтамасыз ету болып табылатындығында айқын көрініс тапқан. ӘДЕБИЕТЕР ТІЗІМІ 1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы: ЮРИСТ, 2008. – 50 б. 2. Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты – Елбасының Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан газеті. - 2012. - 28 қаңтар. ТҮЙІН Мемлекет пен қоғамның өзара қатынасының ерекшеліктері. Қоғам - бұл, кең мағынада, адамдардың бірлескен қызметінің тарихи қалыптасқан нысандарының жиынтығы немесе тар мағынада, әлеуметтік жүйенің тарихи нақты типі, қоғамдық қатынастардың белгілі бір нысаны. Мемлекет - бұл саяси биліктің саяси-аумақтық, егеменді түрде ұйымдастырылуы. Біріншісі екіншісіне қарағанда кең болып келеді, себебі, қоғамда мемлекетпен қатар мемлекеттік емес құрылымдар да (саяси партиялар, саяси қозғалыстар, қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктер, еңбек ұжымдары және т.б.) болады. Мемлекет қоғамның саяси бөлігі, элементі болып табылады. РЕЗЮМЕ В статье рассматриваются вопросы взаимосвязи прав человека с социальным, правовыми государством. Особенности взаимодействия государства и общества. Общество, в широком смысле – совокупность исторически сложившихся форм совместной деятельности людей, а в узком смысле - исторический тип социальной системы, в определенной форме общественных отношенийий. Государство - это политико-территориальная, суверенная форма, организованная политической властью. Понятие «государство» более шире, чем понятие «общество», так как в обществе наряду с государством существуют негосударственные структуры (политические партии, политические движения, общественные организации и объединения, трудовые коллективы и т. б.). Государство является элементом и частью политического общества. reSume The article considers the questions of intercommunication of human rights with the social and legal state. There are the features of cooperation of the state and society. Society, in a broad sense, is totality of the historical folded forms of people joint activity, and, in a narrow sense, it is a historical type of frame of society, in the certain form of public relations. The state is the policy and terretorial, sovereign form, organized by political power. Concept the «state» is more wider, than concept «society», because in society along with the state, there are non-state structures (political parties, political motions, public organizations and associations, labour collectives and etc.). The state is the element and part of political society. Әлеуметтік, құқықтық мемлекет пен адам құқығының өзара байланыстылығы 20 қойған жоқ, сондай-ақ босап қалған әлеуметтік кеңістікте көптеген ұйымдар мен ассоциациялар құрылды. Бірақ, демократиялық қоғамға тән азаматтық қатынастар жүйесі қалыптасты деуге әлі де ерте. Қазақстан азаматтық қоғамының көптеген құрылымдарының тәуелсіздігі сөз жүзінде қалып отыр, өйткені идеологиялық, материалдық, ұйымдастырушылық тұрғыдан әлі де билікке тәуелді. Бұл азаматтық қоғам институттарының іс-әрекетін қамтамасыз етуші нормативті негіздің әлсіздігімен байланысты. Демократиялық институттарды қалыптастыруды халықтың әлеуметтік қабылдауы әрдайым артта қалып отыр. Саяси реформалар жылдарында еліміз демократия институттарының формалды негіздерін қалыптастыра алды, бірақ оларды шынайы мазмұнмен толықтыру үшін, жаңа азаматтық, саяси-құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін уақыт керек секілді. Қазақстандық қоғам демократиялық өзгерістерді жеткіліксіз құрылмаған, субъективті тасымалдаушысы жоқ жаңадан қалыптасқан саяси ағымдармен бастады. Әлеуметтік және саяси мүдделер нақтыланған жоқ, әр түрлі топтар мен қабаттардың талаптарын білдіретін тетіктер болмады. Азаматтардың аздаған ерікті ассоциациялары мен одақтары әлеуметтік жатсынуды, халықтың маргиналдылығын және кедейлікті, әлеуметтік бейтараптылықты жеңуге мүмкіндігі болмады. Азаматтық қоғам институттары халық пен саяси жүйе арасын байланыстыра алмады, олар мемлекетпен ара-қатынаста, саяси шешімдерді қабылдауда, түрлі әлеуметтік салалардағы заңдар, саяси бағдарлар мен технологияларды жасауда серіктестік қызметін атқара алмады. Сонымен бірге, ең басты мәселенің бірі азаматтық қоғам субъектісінің, яғни белсенді, өзінің азаматтық, саяси, әлеуметтік құқығын білетін, өз мүдделерін конституциялық-құқықтық негізде қорғай алатын азаматтың қалыптаспауы. Мұндай жағдайда қоғамның әлеуметтік, саяси, құқықтық және басқа салаларында мемлекет шешуші рөл атқарады. Сондай-ақ, мемлекеттік саясаттың маңызды басымдығы елді демократияландыру барысында халықтың азаматтық белсенділігінің өсуі үшін, азаматтық қоғамның құқықтық және әлеуметтік-мәдени алғышарттары қалыптасуы үшін негізгі шарты ретінде қалып отыр. Қазіргі уақытта Қазақстанда азаматтардың ерікті бірлестіктері мен қауымдастықтары көптеп құрылды, бірақ олар өз жиынтығымен азаматтық қоғам жүйесін құрған жоқ. Мұндай жағдайда Қазақстан өтпелі посткоммунистік қоғам болып табылады. Оның ерекшелігі батыстық қоғам институттарына ұқсас әлеуметтік-саяси институттардың болуы, бірақ бұл институттар батыстағыдай өз қызметтерін әлі атқарып отырған жоқ. Азаматтық қоғамның жетілмегені оның әлеуметтік-мәдени алғышарттарының толық қалыптаспағанымен байланысты. Қазіргі Қазақстан жағдайында жоғарыдан төменге бағытталған қатынастар азаматтық қатынастар мен байланыстарға үстемдік етіп отыр. Әзірге еліміз халқының басым бөлігіне азаматтық қоғам институттарына жаттанған қатынас тән, ол кез келген қоғамдық іс-әрекетте, ортақ мүдделер мен мақсаттарға біріккен кез келген қоғамдастыққа қатысында көрінеді. Әлеуметтік және құқықтық мемлекет идеясы бойынша адам өмірінің құндылығы және оның өмірінің кепілінің шартын қалыптастыру мемлекеттің міндетіне берілуі қажет. Бұл өз кезегінде жеке адам мен қоғамның құндылықты бағдарының жаңа жүйесін жасауды қажет етеді, оның шеңберінде жеке адам құндылығына, оның еркіндігі мен дербестігіне оның құқығы мен өз мүддесін өзі анықтау мүмкіндігіне басымдық беріледі. Өркениетті қоғамның, құқықтың мемлекеттің міндеті мен мәні оны процесті қамтамасыз ету, ережелер шеңберінен тыс индивид әрекеттерін шектеу болып табылады. Бұған құқықтық сананың жетілген формалары болғанда ғана қол жеткізуге болады. Әлеуметтік және құқықтық мемлекетті қалыптастыру Конституцияда бекітілген Қазақстан Республикасының алдына қойған маңызды мақсаты. Оған жету азаматтардың құқықтық мәдениетін қалыптастырмай, қоғам өмірінің көптеген салаларында етек жайып отырған құқықтық нигилизм әсерін жоймай мүмкін емес. Құқықтық нигилизм биліктің көптеген құрылымдарының іс әрекетінде көрініс беріп отыр, бұл өз кезеңінде құқыққа деген теріс көзқарас қалыптастырып отыр. Қазақстанда биік құндылық ретінде адам туралы идеяны бекіту процесі дүниежүзілік-тарихи процестің бір бөлігін көрсетеді. Осы салада жиналған дүниежүзілік тәжірибеде Қазақстандағы биік құндылық ретінде адам статусын заңмен бекіту кезінде зерттеліп, қолданылды. Осы идеяның нығаюы адамзат қоғамының барлық тарихымен бірге жүрді және әртүрлі сатыларда пайда болған құжаттарда көрініс тапты. Қазақстандағы адамның құқығы мен бостандығын заңмен бекіту ұлттық және халықаралық бай тәжірибеге сүйене отырып, жүргізілді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев былай деп көрсетеді: «Біз – өзінің жеке тарихы бар еуразиялық елміз. Ол өзіне түрлі өркениет жетістіктерін сіңіреді. Біздің алдымызда не мынау, не басқа деген сұрақ тұрмайтын болады. Біз диалектикалы боламыз және іс жүзінде өзінің тиімділігін дәлелдеген өркениеттің барлық жетістіктерін аламыз». А.Б. Ақылбекова, Қ.А. Ақылбеков 22 к вопРосу о классификации новыХ РелигиозныХ движениЙ Алпеисов Б.Б., старший преподаватель кафедры СГД Костанайской академии МВД РК им. Ш. Кабылбаева, магистр истории, капитан полиции Понятие «секта» уходит корнями к XIX к началу XX века. На данный момент все чаще используется термин «Новые религиозные движения», хотя у многих ученных до сих вызывает спор, что именно подпадает под это понятие. В настоящей работе используется терминновые религиозные движение- многие специалисты предпочитают этот термин термину «культ», потому что, хотя в науке слово «культ» не имеет уничижительного оттенка, в повседневной речи (как и слово «секта») оно приобрело отрицательный оттенок. Термин «новые религиозные движения» принято использовать применительно к самым разным организациям, большинство из которых существует в своей нынешней форме, начиная с пятидесятых годов уходящего XX века. Обычно под этим понятием подразумевают религиозные течения, возникшие сравнительно недавно, и как правило не имеют глубоких связей с историей и культурой государства или этноса. Термин «Новое религиозное движение» в отличие от термина «секта» имеет более широкое понятие. На данный момент в научном кругу возрос интерес к изучению новых религиозных движений. Все многообразие исследований НРД и тоталитарных сект, в частности, условно можно разделить на несколько групп: 1) Классические западные исследования(первая половина XX века). К этой группе мы относим, прежде всего, работы М. Вебера [1]; идеи Дж. М. Йингера [2], исследования Х.Р. Нибура [3]; концепция Э. Трельча [4], выделившего шесть типов религиозных организаций. 2) Постсоветские исследования(начиная с 90-х гг. XX века). К данной группе мы относим преимущественно российские исследования, начавшиеся в начале 90-х гг. XX века. В социологической литературе постсоветского периода проблема исследования НРД разрабатывается в работах Б.З. Фаликова [5], А.Л. Дворкина [6], Е.Г. Балагушкина [7], Н.А. Трофимчука [8] и др. 3) Современные казахстанские исследования (начиная с 90-х гг. XX века). Данную группу исследований мы выделяем отдельно, поскольку они ориентированы на анализ современного казахстанского общества. Сюда, прежде всего, относятся работы Г.Т. Телебаева [9]; труды Ж.О. Онлашевой [10]; а также идеи С.Ю. Колчигина [11], А.П. Абуова [12], А.Т. Забировой [13], К.К. Бегалиновой [14], Д.Н. Нурманбетовой [15], С.К. Калмыкова [16], В.Д. Курганской [17], А.И. Артемьева [18], Я.Ф. Трофимова [19] и др. Что касается критериев деструктивности новых религиозных движений - то это является одна из самых сложных тем. К сожалению, ни один из них нельзя назвать ни полностью исчерпывающим, ни полностью отвечающий требованиям. Мы, придерживаемся основным критериям деструктивности новых религиозных организаций по Н.В. Петровой: 1. Негативное отношение к основам существующего конституционного строя и символам государственности, к традиционной этнокультуре, морали общества и менталитету народа, к ценностям традиционных религий их внекультовому социуму; 2. Противоправная деятельность, выражающаяся в создании организаций экстремистского толка, пытающихся сменить генетический код нации, применить психологические методики контроля сознания, мышления, поведения; 3. Нарушение права на свободу и независимость человеческой личности, разрушительная деятельность по отношению к личности посредством жесткой регламентации жизни адептов, ритуальные и массовые самоубийства адептов; Применение современных методик психологического воздействия, гипноза, контроля сознания, поведения, мышления и эмоций, употребление адептами психотропных веществ, негативно воздействующих на их образ жизни, общее психическое, физическое и эмоциональное состояние [20]. Так же, отмечается следующий возможный ущерб, который деструктивная новая религиозное движение в состоянии причинить семье: 1. Разрушение семей; 2. Появление социальных сирот - детей, брошенных родителями, вступившими в новое 1 секция Б.Б. Алпеисов 23 к вопросу о классификации новых религиозных движений религиозное движение; 3. Оставление без ухода престарелых родителей их детьми, ушедшими в секту; 4. Резкое ухудшение здоровья членов семьи адепта нового религиозного движения в первую очередь психического) из-за его разрыва с нею; 5. Проблемы воспитания детей в неполных семьях; 6. Трагедии, связанные с принуждением руководителями нового религиозного движения своих адептов к разделу имущества, совместно нажитого в браке, с передачей доли адепта в данную организацию; 7. Вовлечение членом семьи - адептом нового религиозного движения - своих родных и близких; 8. Физическое и психологическое насилие, осуществляемое адептом в своей семье по религиозным мотивам, особенно над детьми; 9. Введение адептом нового религиозного движения по религиозным мотивам режима неполноценного питания [21]. Так как новые религиозные движения многочисленные и разнообразны в своих направлениях, как таковой нету единой классификация новых религиозных движений. При классификации новых религиозных движении остановимся на двух направлениях, психологического и религиоведческого характера. С точки зрения психологии выделяют следующие направления: 1. Харизматические секты, возникновение и деятельность которых связаны с появлением тех или иных провидцев, пророков и т. п.; к таким религиозным организациям относятся, например, некоторые секты духовных христиан. 2. Авторитарные секты, руководство которых опирается на многолетние традиции, обычаи, связанные с происхождением, генеалогией «вождей»; к этим сектам относятся духоборы, молокане и др. 3. Иерархические секты, или секты церковного типа; члены этих организаций подчиняются руководству не в силу личных заслуг руководителей, а в результате убеждения в том, что те получили свои посты на основании устава секты (меннониты, баптисты, евангелисты и др.). 4. Теократические секты, которые стремятся к созданию религиозно-теократической организации; к этому типу сект можно отнести свидетелей Иеговы и др. [22]. Известный американский психолог, эксперт по изучению деструктивных культов и манипулирования сознанием Майкл Лангоун классификацию следующим образом: 1. Восточная медитация. 2. Движения, основанные на Библии и христианстве. 3. Оккультизм, сатанизм, колдовство, чёрная магия. 4. Политический терроризм. 5. Психотерапия самореализация. 6. Группы по избавлению от наркотической зависимости. 7. Коммерческие Новые религии многочисленны и многообразны в своих проявлениях. На основе вероучения, религиоведы выделяют следующие типы новых религиозных движений: 1. Неохристианские объединения. Основывающие свои учение на христианские ценности,однако при его трактовке используются нехарактерные для традиционного христианства схемы. 2. Неоориенталистские.В основу их культовой практики положены восточные религии, чаще всего индуизм, буддизм и даосизм. Как правило, восточные вероучения значительно перерабатываются и представляют собой адаптированный для западного восприятия вариант. 3. Сатанистские группы. Среди них можно назвать «Церковь сатаны», культы дьявола и другие разновидности зловещих антигуманных объединений, преимущественно антихристианской направленности. 4. Оккультизм и целительские культы. Речь идет о распространении мистических учений, магии, теософии, спиритизма, астрологии, колдовства, целительства и других явлений. В Казахстане широкую известность приобрели «АлляАят», «Атажолы». 5. Синтетические религии.К новым религиозным движениям относятся Общества Бахаи, общину Ахмадие и т.п. 22 жүктеу/скачать 8,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|