Қазақстан Республикасының

22
ӘОЖ 330.322.16
Г.Ж. ДОСкЕЕВА. 
Т. Рысқұлов атындағы Жаңа
экономикалық университет,
э.ғ.д., профессор
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ  ИНВЕСТИцИяЛЫҚ
ҚЫЗМЕТТІ  МЕМЛЕкЕТТІк  РЕТТЕУ
Бұл  мақалада  Қазақстан  Республикасындағы  инвестициялық  қызметтің  қазіргі  жағдайына  талдау  жа-
салып, еліміздің экономикасының стратегиялық маңыздылығы жоғары салаларындағы инвестициялық бел-
сенділік  деңгейіне  баға  берілген.  Аталмыш  мақаланың  негізгі  мақсаты  ел  экономикасының  өнеркәсіп  са-
ласының тау-кен және өңдеу өнеркісібі сияқты басымдығы жоғары буындарында инвестициялық үрдістердің
дамуының өзекті мәселелерін айқындап, сол мәселелерді шешудегі мемлекеттің ролін анықтау. Сол мақсат қа
жету үшін мақалада өнеркәсіптің жоғарыда аталған буындарына бағытталған инвестициялық ресурстардың
өсу  динамикасына  салыстырмалы  талдау  жасалды  және  оларды  қаржыландыратын  ішкі  және  сыртқы
көздердің үлесі анықталды. Талдау жасалып отырған мерзімде (2007–2013 жж.) негізгі капиталға жасалған
инвестиция көлемінің артқанын және олардың басым бөлігі ішкі көздердің, атап айтқанда жеке және заңды
тұлғалардың жеке меншік қаражаттарының есебінен жүзеге асырылғаны анықталды. Сондай-ақ жүргізілген
талдау  ел  экономикасының  өңдеу  өнеркәсібіне  тартылған  шетел  инвестицияларының  көлемінің  артқанын
көрсетті.  Бұл  мемлекеттің  инвестициялық  стратегиясына  сәйкес  келеді  және  шикізаттық  емес  салаға  ин-
вестиция тарту мақсатында жүргізіліп отырған мемлекеттік саясаттың оң нәтижесін көрсетеді. Сондай-ақ
бұл мақалада Қазақстандағы инвестициялық ахуалдың қазіргі жағдайына, атап айтқанда мемлекеттің елдегі
инвестициялық ахуалды жақсарту және инвестициялық белсенділікті арттыруға байланысты жүргізген іс-
шараларына баға берілген.
Тірек сөздер: инвестициялар, инвестициялық қызмет, инвестициялық саясат, инвестициялық ахуал, ин-
вестицияларды қаржыландыру, мемлекеттік реттеу.
Елдегі инвестициялық үдеріс, инвестициялық қызмет экономикалық өсу жағдайына тіке-
лей әсер ететін негізгі факторлар болғандықтан, мемлекеттің бұл мәселелерді тікелей немесе
жанама түрде реттеуі экономикалық заңдылық болып табылады. Кез-келген мемлекеттегі ин-
вестициялық қызметтің даму деңгейіне бірінші кезекте сол елде қалыптасқан инвестициялық
ахуалдың жағдайы әсер етеді. Инвестициялық ахуал өзара байланысқан заңдық-нормативтік,
ұйымдық-экономикалық, әлеуметтік-саяси және елдегі инвестициялық қызметтің шарттарын
анықтайтын басқа да факторлардың әсер етуінің нәтижесінде қалыптасады.
Қазақстандағы инвестициялық ахуал бизнес жүргізу үшін қолайлы болып табылатынды-
ғымен ерекшеленеді. Қазақстан Республикасы Moody’s (2002 ж.), Standard&Poor’s және Fitch
(2004 ж.) сияқты халықаралық рейтингтік агенттіктердің инвестициялық кластың рейтингісі не
ие болған мемлекеттердің санатында. Ал халықаралық танымалдыққа ие болған AT Kearney
консалтингтік  компаниясының  рейтингісіне  сәйкес  Қазақстан  инвестициялық  тартымды лы-
ғы жоғары 25 мемлекеттің тізіміне кіреді.
Елдегі инвестициялық ахуалға әсер ететін негізгі факторлардың бірі сол саладағы норма тив-
тік-құқықтық базаның жағдайы болып табылады. Еліміздегі инвестициялық қызметті реттей тін
құқықтық базаның негізін 2003 жылы қабылданған «Инвестициялар туралы Заң» құрайды. Бұл
Заң елдегі инвестициялық үдерістердің құқықтық және экономикалық мәселелерін толығы мен
реттейді.  Аталмыш  заң  халықаралық  сарапшылардың  бағалауы  бойынша  инвестицияларды
реттеу  жүйесіндегі  алдыңғы  қатарлы  заңдардың  қатарынан  табылады.  Заң  инвесторлардың
құқығын  қорғауды  және  олардың  жасаған  келісім  шарттарының  тұрақтылығын  толығымен
қамтамасыз  етеді.  Бұл  заңда,  сондай-ақ,  мемлекеттік  органдардың  инвесторларға  қатысты
жұмысы егжей-тегжейлі қаралған. Атап айтқанда, капитал қозғалысы, оның басқа елге ауысу
мәселелері, инвесторлардың инвестициялық қызметтен алған пайдасын еркін пайдалану мүм-
кіндігі,  шет  ел  компаниялары  үшін  жерді  пайдалану  құқығы  сияқты  мәселелер  кеңінен  қа-
ралған. Сондай-ақ аталған заңда Қазақстан экономикасының басымдығы жоғары салаларына
жасалған  инвестициялар  үшін  мемлекеттік  қорғау  шаралары  туралы  айтылған.  Бұл  заңға
сәйкес инвестицияларды мемлекеттік қолдау шаралары отандық және шетелдік инвесторларға
тең дәрежеде қолданылады [1].

23
Инвестициялық жобаларды экономиканың шикізаттық емес салаларында жүзеге асырған
жағдайда инвесторларға инвестициялық преференциялардың төмендегідей түрлері беріледі:
1)  инвестициялық жобаны жүзеге асыру үшін қолданылатын құрал-жабдықтар мен олар-
дың қосалқы бөлшектеріне салынатын кедендік баж төлеуден босату;
2)  мемлекеттік натурлық гранттар беру. Натурлық гранттар ретінде инвесторларға мем-
лекет тарапынан жер телімдері, ғимараттар, құрылғылар мен құрал-жабдықтар беріледі.
3)  инвестициялық салықтық жеңілдіктер жасау.
Қазақстандағы  инвестициялық  ахуалдың  қолайлылығының  дәлелі  ретінде  еліміздің  эко-
но микасына салынған инвестициялар ағынының өсу динамикасын көрсетуге болады. Статис-
тикалық  деректерге  сай  2007–2013  жылдар  аралығында  еліміздің  экономикасының  сала ла-
рындағы  негізгі  капиталға  салынған  ішкі  және  сыртқы  инвестициялардың  жалпы  көлемі
33397,8  млрд  теңгені  құраған.  Ал  тұрғын  үй  құрылысына  салынған  жалпы  инвестициялар
көлемі 2007–2013 жылдары 2951,1 млрд теңгеге жеткен. Еліміздің экономикасына салынған
инвестициялардың өсу динамикасын келесі суреттен көруге болады (сурет 1).
Сурет 1 – Қазақстандағы негізгі капиталға және тұрғын үй құрылысына
салынған инвестициялар көлемінің өсу динамикасы
Жоғарыдағы суреттен көргеніміздей, еліміздегі инвестициялық үдеріс экономиканың са-
лаларында  негізгі  капиталға  инвестиция  жұмсаумен  байланысты  болып  отыр.  Негізгі  капи-
талға  салынған  инвестициялардың  басым  бөлігін  үйлер  мен  ғимараттар  салу  мен  күрделі
жөндеу  жұмыстарына  және  машиналар  мен  құрал-жабдықтар  сатып  алуға  кеткен  күрделі
салымдар құрайды. Сандық деректерге салыстырмалы талдау жасайтын болсақ, соңғы жыл-
дары  негізгі  капиталға  инвестициялау  алдыңғы  жылдармен  салыстырған  едәуір  белсенді
жүргізілген. Айталық, 2013 жылғы негізгі капиталға салынған инвестиция көлемі 2011 жылмен
салыстырғанда 21,2%-ға, 2009 жылмен салыстырғанда 32,4%-ға, ал 2007 жылға қарағанда 79%-
ға өскенін көруге болады [2, 3, 4].
Ал тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялардың көлемінің 2008–2009 жылдардағы
төмендеуін  әлемдік  қаржы  дағдарысының  салдарынан  болған  құрылыс  саласындағы  эконо-
микалық құлдыраумен байланыстыруға болады. Алайда бұл салаға жұмсалған инвестициялар
көлемі 2010 жылдан бастап қайта көтеріле бастағанын байқауға болады. 2013 жылы тұрғын
үй құрылысына жұмсалған инвестициялар көлемі 2011 жылмен салыстырғанда 16,3%-ға, 2010
жылға қарағанда 48,4%-ға, ал 2009 жылмен салыстырғанда 60,2%-ға артқанын көруге болады
[2, 3, 4].
Инвестицияларды қаржыландыру көздеріне келетін болсақ, соңғы жылдары еліміздің эко-
номикасына тартылып жатқан ішкі көздердің едәуір ұлғайғанын байқауға болады. Атап айтсақ,
негізгі капиталға салынған ішкі көздер 2010 жылы 2803,3 млрд теңгені құраса, 2011 жылы бұл
көрсеткіш 17,2%-ға өсіп, 3285,2 млрд теңгеге тең болған. Ал 2013 жылы ішкі көздердің есебінен

24
негізгі  капиталға  салынған  инвестициялар  көлемі  2012  жылға  қарағанда  5,9%-ға,  ал  2011
жылмен салыстырғанда 22,9%-ға артып, 4037,8 млрд теңгені құрады. Негізгі капиталға салынған
ішкі инвестициялық ресурстардың басым бөлігін жеке және заңды тұлғалардың жеке меншік
қаражаттары  құрайды.  2007–2012  жылдары  негізгі  капиталға  салынған  инвестициялардың
қаржыландыру көздерінің үлес салмағын келесі кестеден көруге болады (кесте 1).
Кесте 1 – Негізгі капиталға салынған инвестицияларды қаржыландырудың ішкі және сыртқы
көздерінің үлесінің өзгеру динамикасы
Көрсеткіштер
2007 ж.
2008 ж.
2009 ж.
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
Негізгі капиталға салынған барлық
инвестициялар, %
100
100
100
100
100
100
соның ішінде:
- республикалық бюджет, %
12,8
14,4
15,5
18
16,3
15,9
- жергілікті бюджеттер, %
3
4,4
3,4
3,9
4,8
4,9
- жеке меншік қаражаттар, %
48,8
40,5
32,5
40,8
45,5
52,9
- шетел инвестициялары, %
18,4
25,2
37
26,6
21,5
13,9
- қарыз қаражаты, %
17
15,5
11,6
10,7
11,9
12,4
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай 2007 жылы негізгі капиталға салынған бар-
лық инвестициялардың 64,6%-ы ішкі көздердің есебінен жүзеге асырылған болса, 2009 жылы
бұл көрсеткіш 51,4%-ға дейін төмендеген. Бұл проблеманы әлемдік қаржы дағдарысының әсері-
нен  болған  ішкі  қаржылық-экономикалық  дағдарыстың  болуымен  түсіндіруге  болады.  2010
жыл дан бастап ішкі инвестициялық ресурстардың үлес салмағының қайтадан арта бастағанын
байқауға болады. Егер 2010 жылы негізгі капиталға салынған инвестициялардың 62,7%-ы ішкі
көздердің есебінен қаржыландырылған болса, 2011 жылы бұл көрсеткіш 66,6%-ға дейін көтеріл-
ген. Ал 2012 жылы бұл көрсеткіш 73,7%-ға тең болды. Инвестицияларды қаржыландырудың
ішкі көздерін дамыту мемлекеттің стратегиялық бағдарламаларының негізгі міндеттерінің бірі
болып табылады. Сондықтан, еліміздің экономикасының шетелдік инвестициялық ресурстар
мен қарыз капиталына тәуелділігін азайтудың бірден-бір жолы ішкі қаржыландыру көздерін
оңтайлы пайдалану және дамыту болып табылады. Еліміздің экономикасының жекелеген сала-
ларына ішкі және сыртқы инвестициялық көздердің тартылу деңгейіне келетін болсақ, эконо-
миканың стратегиялық маңыздылығы мен экономикалық пайдалылығы жоғары болып сана-
латын тау-кен өнеркәсібі, оның ішінде шикі мұнайды және табиғи газды өндіру саласы мен
металл кендерін өндіру саласындағы отандық инвестициялардың үлес салмағының едәуір арт-
қанын  ҚР  статистика  агенттігінің  статистикалық  деректерінің  негізінде  жасалған  төмен дегі
кестеден көруге болады:
Кесте 2 – 2007–2013 жылдардағы Қазақстанның тау-кен өнеркәсібі мен өңдеу өнеркәсібінде
инвестицияларды қаржыландырудағы ішкі және сыртқы көздердің үлес салмағы
Өнеркәсіп
2007 ж.
2009 ж.
2011 ж.
2013 ж.
ішкі
көздер,
%
сыртқы
көздер,
%
ішкі
көздер,
%
сыртқы
көздер,
%
ішкі
көздер,
%
сыртқы
көздер,
%
ішкі
көздер,
%
сыртқы
көздер,
%
1. Тау-кен өнеркәсібі
40,7
59,3
54,8
45,2
67,1
32,9
69,9
30,1
оның ішінде:
- шикі мұнайды және
табиғи газды өндіру
32,2
67,8
33,6
66,4
70,4
29,6
81,9
18,1
- металл кендерін өндіру
78,9
21,1
69,8
30,2
45,8
54,2
65,6
34,4
2. Өңдеу өнеркәсібі
60,1
39,9
43,2
56,8
13,1
86,9
–
–
2-ші  кестенің  деректерінен  көріп  отырғанымыздай,  еліміздің  тау-кен  өнеркісібінде,
соның ішінде шикі мұнайды және табиғи газды өндіру саласында отандық инвесторлардың
белсенділігінің  артқанын  байқауға  болады.  Егер  2007  жылы  шикі  мұнай  мен  табиғи  газды

25
өндіру  саласындағы  ішкі  инвестициялардың  үлесі  32,2%-ды  құраған  болса,  2011  жылы  бұл
көрсеткіш 70,4%-ға дейін көтерілген. Ал 2013 жылы ішкі көздердің есебінен қаржыландырылған
инвестициялардың үлес салмағы 81,9%-ға жеткен. Ал еліміздің экономикасының шикізаттық
емес  салаларына  шетелдік  инвесторларды  көбірек  тарту  мақсатында  жүргізіліп  отырған
мемлекетіміздің инвестициялық саясатының жаңа бағытына сәйкес ел экономикасының өңдеу
өнеркәсібінде  шетелдік  инвестициялардың  үлесінің  артқанын  байқауға  болады.  Егер  2007
жылы  еліміздің  экономикасының  өңдеу  өнеркәсібіндегі  шетелдік  инвестициялардың  үлесі
39,9%-ды құраған болса, 2011 жылы бұл көрсеткіш 86,9%-ға дейін көтерілген [3, 4].
Елімізде  инвестициялық  қызметті  ынталандыру  мақсатында  мемлекет  тарапынан  бірта-
лай  шаралар  жүзеге  асырылып  отыр.  Атап  айтқанда,  ҚР  Үкіметі  инвестицияларды  қорғау
мен  ынталандыру  мақсатында  41  мемлекетпен  екіжақты  келісім  шарт  және  ЕврАзЭС-тің
мүше  елдерімен  көпжақты  келісім  шарт  жасаған.  Сондай-ақ,  инвестицияларды  мемлекеттік
қолдау  шараларының  бірі  ретінде  инвестициялық  жобаларды  мемлекеттік  қаржылық  даму
институттары  (Ұлттық  инновациялық  қор,  Экспорттық  несиелер  мен  инвестицияларды  сақ-
тандыру  корпорациясы,  Қазақстанның  Даму  Банкі,  Қазақстанның  инвестициялық  қоры  т.б.)
арқылы бірігіп қаржыландыру жүйесінің құрылғанын атауға болады. Бұл даму институттарының
негізгі мақсаты барлық деңгейдегі бизнесті қолдай және инвестициялық ресурстарды тиімді
басқара отырып, ұлттық экономиканы әртараптандыруға қызмет ету. Сонымен қатар, еліміздің
экономикасын  әртараптандыру  және  аймақтардың  тұрақты  дамуын  қамтамасыз  ету  мақса-
тында  Қазақстанның  7  аймағында  әлеуметтік-кәсіпкерлік  корпорациялардың  жұмыс  істеуін
мемлекеттің тарапынан инвестициялық қызметті қолдауға жасалып отырған тағы бір шара деп
атауға болады. Бұл корпорациялар әр аймақтың даму институты ретінде сол аймақтарға мем-
лекет  тарапынан  бөлінген  активтерді,  соның  ішінде  игерілмеген  жерлер  мен  пайдалы  қазба
орындарын тиімді басқаруды жүзеге асырады. Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар ұлттық
компания  мәртебесіне  ие  және  инвестициялық  жобаларды  жүзеге  асыратын  генератордың
рөлін атқарады. Бұл корпорациялардың көмегімен шетелдік компаниялар қазақстандық серік-
тестермен біріккен кәсіпорындар құрып, ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асырады.
Еліміздегі инвестициялық қызметтің дамуына индустриялық және арнайы экономикалық
аймақтар мен технопарктердің де қосатын үлесі зор. Бүгінде Қазақстанда көлік-жүк тасымал-
дау  қызметтерін  көрсететін  «Ақтау  теңіз  порты»,  құрылыс  және  құрылыс  материалдарын
өн дірумен  шұғылданатын  «Астана  –жаңа  қала»,  Алматы  қаласының  жанынан  құрылған  ақ-
параттық технологиялар Паркі, Оңтүстік Қазақстан облысындағы мақта-мата өнеркәсібін да-
мытуға  бағытталған  «Оңтүстік»,  Атырау  облысындағы  ұлттық  индустриалдық  мұнайхимия
технопаркі, туристік кластерді дамытуға бағытталған «Бурабай» сияқты арнайы экономикалық
аймақтар жұмыс істейді. Бұл арнайы экономикалық аймақтарда инвесторларға жаңа өндіріс
көздерін тиімді ұйымдастыру мақсатында қажетті инфрақұрылыммен жабдықталған жер те-
лімдері беріледі. Бұл аймақтардың аумағында еркін кедендік аймақ жұмыс істейді және ин-
вестицияларды  шикізаттық  емес  салаларға  тартуды  ынталандыратын  салықтық  жеңілдіктер
қарастырылған.
Қорыта айтқанда, Қазақстанда отандық және шетелдік инвесторлардың белсенділігін арт-
тырып,  елдегі  инвестициялық  қызметті  дамытуға  мемлекет  тарапынан  айтарлықтай  жағдай
жасалған. Ал мемлекетіміз өзінің алдына қойған инвестициялық старатегиясына, оның мақ-
саттарына сәйкес, еліміздің экономикасының шикізаттық емес, нақты өнім өндіретін салала-
рында инвестициялық қызметті дамытып, инвесторларды тарту үшін барлық әсер ету құ рал-
дарын мейлінше кең қолдануы тиіс.
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1  ҚР «Инвестициялар туралы Заңы» 8 қаңтар 2003 жыл № 373–II.
2  «Қазақстан–2011 жылы» статистикалық жылнамалығы. – Астана, 2012. – Б. 207–222.
3  Казақстан Республикасындағы инвестициялық және құрылыс қызметі 2007–2011: статистикалық
жинақ. – Астана, 2012. – Б. 11–18.
4  Казақстан Республикасындағы инвестициялық және құрылыс қызметі 2009–2013: статистикалық
жинақ. – Астана, 2014. – Б. 6–14.

26
ӘDEBIETTER TІZІMІ
1  ҚR «Investicijalar turaly Zaңy» 8 қaңtar 2003 zhyl № 373–II.
2  «Қazaқstan–2011 zhyly» statistikalyқ zhylnamalyғy. – Astana, 2012. – B. 207–222.
3  Kazaқstan Respublikasyndaғy investicijalyқ zhәne құrylys қyzmetі 2007–2011: statistikalyқ zhinaқ. –
Astana, 2012. – B. 11–18.
4  Kazaқstan Respublikasyndaғy investicijalyқ zhәne құrylys қyzmetі 2009–2013: statistikalyқ zhinaқ. –
Astana, 2014. – B. 6–14.
Резюме
В  данной  статье  анализируется  современное  состояние  инвестиционной  деятельности  в  Республике
Казахстан,  оценивается  инвестиционная  активность  в  стратегически  важных  отраслях  экономики  страны.
Основная цель статьи заключается в выявлении актуальных проблем развития инвестиционных процессов
в приоритетных отраслях промышленности экономики страны, таких, как горнодобывающая и обрабатываю-
щая промышленность, и определении роли государства в решении этих проблем. Для достижения этой цели
в статье проводится сравнительный анализ динамики роста объема инвестиционных ресурсов, направленных
в вышеназванные секторы промышленности за счет внутренних и внешних источников финансирования. За
анализирумый период (2007–2013 гг.) выявлен рост объема инвестиций в основной капитал за счет внутрен-
них источников финансирования, в частности, собственных средств юридических и физических лиц страны.
Проведенный  анализ  также  показывает  увеличение  объема  иностранных  инвестиций  в  обрабатывающую
промышленность экономики страны, что соответствует инвестиционной стратегии государства и показывает
положительные  результаты  государственной  политики  привлечения  инвестиций  в  несырьевой  сектор  эко-
номики Казахстана. Также в данной статье оценивается современное состояние инвестиционного климата в
Казахстане, в частности, деятельность государства в целях улучшения инвестиционного климата в стране и
стимулирования инвестиционной активности.
Resume
This article analyses the current state of investment activity in the Republic of Kazakhstan, investment activities
in strategic sectors of the economy. The goal of the paper is to identify the actual problems of the development of
investment processes in the priority industries of the economy, such as mining and manufacturing, and defining the
state’s role in solving these problems. To achieve this goal a comparative analysis of the dynamics of growth of
investment of resources in these sectors due to internal and external funding sources is made in the paper. The growth
of investment in fixed assets due to internal sources of financing, in particular, the own funds of individuals and legal
entities of the country is revealed for the following period (2007–2013). The analysis also shows an increase in the
volume of foreign investments in the manufacturing sector of the economy, which corresponds to the investment
strategy  of  the  state  and  shows  the  positive  results  of  government  policy  to  attract  investment  in  non-oil  sector
of Kazakhstan’s economy. Moreover, the article assesses current state of the investment climate in Kazakhstan, in
particular the activities of the state in order to improve the investment climate in the country and stimulate investment
activity.

27
УДК 331.21
s.s. tLeubeRDIYevA, 
c.e.s., senior teacher.
K.I. MIzAMOvA.
c.e.s., senior teacher.
Eurasian National University
after L.N. Gumilev
AnALYtICAL  AssessMent  OF  DeveLOPMent  InstItutIOns 
In  the  FRAMeWORK  OF  InDustRIAL  AnD  InnOvAtIOn  POLICY
In the article the analytical assessment of institutes activity in development of industrial and innovative policy in
the Republic of Kazakhstan is considered. One of the most important problems of the state is to assume strategic and
coordination functions in economic processes. One of mechanisms of realization of these functions are development
institutes. The article considers specialized financial institutions, they became catalysts of rapid social and economic
development of a number of the countries. Firstly, these are the financial and investment directions. The Development
bank of Kazakhstan, Investment Fund of Kazakhstan, Kazyna Capital Management and Fund of Stressful Assets are
engaged in it. Secondly, the support of business and innovations is required. The National technological development
agency, the Fund of development of business «Damu» and Kazeksportgarant are involved into this direction. Thirdly,
here comes housing. Within this framework, work such organizations as Zhilstroysberbank Kazakhstan, Kazakhstan
Mortgage Company and the Kazakhstan Mortgage Guarantee Fund. In addition, it should be noted that in 2013
more  than  800  million  US  dollars  that  made  44%  of  total  volume  for  2013  of  long-term  loans  all  banks  of  the
country on crediting of non-oil sector were given out on implementation of investment projects by the Development
Bank of Kazakhstan. Since the beginning of the participation of DBK 69 investment projects worth 4,1 billion US
dollars were brought into operation, with the participation of the bank – in the amount of 2,2 billion US dollars.
These  projects  cover  strategically  important  branches,  such  as  mechanical  engineering,  chemistry,  mining  and
metallurgical complex, power, transport and logistics. Following the results of this subsection, it is possible to draw
the following conclusions that within SP FIID the activity is carried out by the following institutes of development:
NMH «Bayterek», NMH «Kazagro», NWF «Samruk-Kazyna» and 16 social and enterprise corporations.
Key words: industrial and innovative policy, activity of institutes, modernization of national economy.
The world experience shows that the role of government in the economic development is not
limited to policy-making, maintaining of macroeconomic stability and regulating of business entities.
It should also take on strategic and coordinating role in economic processes. One of the mechanisms
for  the  implementation  of  these  functions  is  institutions  of  the  development.  Functioning  mainly
as a specialized financial institution, they catalyze the rapid socio-economic development of many
countries.
The structure of development institutions in the Republic of Kazakhstan (Figure 1) is represented
by two National Holdings “Baiterek” and “KazAgro”, National Welfare Fund “Samruk-Kazyna” and
16 socio-entrepreneurial corporations.
Figure 1 – Development Institutes in the framework of Program
of Forced Industrial-Innovative Development
Note – Designed by the author based on the sources [1].
Joint Stock Company “National Holding” Baiterek” was opened by the Decree of the President
of  the  Republic  of  Kazakhstan  dated  on  May  22,  2013  №  571  “On  certain  measures  to  optimize
the management development institutions, financial institutions and the development of the national
economy”  and  the  Government  of  the  Republic  of  Kazakhstan  dated  May  25  2013  №  516  “On
measures for implementation of the Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated on
May 22, 2013 № 571”.
Development
institutions
NH “Baiterek”
NH “KazAgro”
NWF
“Samryk-Kazyna
SEC

28
The  mission  of  the  holding  is  financial  investment  support  of  non-oil  sector,  sustainable
development and diversification of the national economy; attracting investment; the development of
clusters and the improvement of corporate governance in its subsidiaries.
The holding is actively involved in solution of the strategic and social objectives of the state
through development institutions by the implementation of the State Program of Forced Industrial-
Innovative  Development  for  2010-2014,  as  well  as  programs  “Business  Road  Map–2020”  and
“Affordable Housing–2020”.
The main functions:
1.  Financial and  investment  direction fulfilled by  Kazakhstan Development Bank,  Investment
Fund of Kazakhstan, Kazyna Capital Management and Stress Assets Fund.
2. Supporting of entrepreneurship and innovation supported by Entrepreneurship Development
Fund “Damu”, National Agency for Technological Development and KazExportGarant.
3.  Homebuilding  maintained  by  “Zhilstroysberbank”  Kazakhstan,  “Kazakhstan  Mortgage
Company” and “Kazakhstan Mortgage Guarantee Fund”.
Over the past 10 years the subsidiaries included in NH, has funded over 140 investment projects
worth over U.S. $ 6 billion. Another $ 5 billion was provided in the form of loans to small and medium
enterprises (SME). At the same time over 3600 private enterprises are guaranteed and subsidized with
loans. Only the DBK has approved for financing 97 investment projects and invested in the economy
about 6,2 billion U.S. dollars.
These measures helped to create about 85,000 jobs. The supported businesses produce goods and
services worth U.S. $ 7.5 billion and paid to the state budget in the form of taxes of USD 480 million
annually.
The program “Affordable Housing–2020” by Zhilstroysberbanka introduced 360 thousand m2 of
housing.
JSC  “NH”  Baiterek”  (Figure  2)  consists  of  ten  subsidiaries  –  development  institutions:  JSC
“Development Bank of Kazakhstan”, JSC “Kazakhstan Investment Fund “, “Zhilstroysberbank”, JSC
“Kazakhstan  Mortgage  Company”,  JSC  “KazExportGarant”,  JSC  “Entrepreneurship  Development
Fund  “Damu”,  JSC  “National  Agency  for  Technological  development”,  “Kazakhstan  mortgage
Guarantee Fund”, JSC “KazynaCapitalManagement”, JSC “Stress Assets Fund”. The holding has the
right to possession and use of the public stake in these companies [1].
Figure 2 – The structure of JSC NH “Baiterek”
Note – Designed by the author based on the sources [1].

29
For 2013 DBK has invested more than 800 million U.S. dollars in projects, accounting for 44% of
the all long-term loans in 2013 invested by all banks in the country into non-oil sector.
Since the beginning of the participation the DBK commissioned investments into 69 projects
counted $ 4,1 billion U.S, with the participation of the Bank in the amount of U.S. $ 2,2 billion.
As part of the Industrialization Map (Table 1) the DBK invests 3,42 billion dollars in 8 investment
projects. These projects cover strategically important industries such as engineering, chemistry, mining
and metallurgical complex, energy, transport and logistics.
JSC “Development Bank of Kazakhstan” (DBK) is the main agent of the Government for long-
term financing of strategic projects in non-oil sectors of the economy. At the end of 2013 the share
of long-term lending by DBK into raw branches amounted 51%, i.e. every second dollar invested by
banks in non-primary sector is financed by the DBK. In this case, the same index for the manufacturing
sector is 57%.
17,000 permanent jobs were created at the enterprises put into operation, as well as about 7000
people were involved in the construction. Annually the budget gains from these companies about 30
billion tenge of tax payments.
By the end of 2013 the enterprises financed by the DBK produced goods and services amounted of
400,5 billion, which is higher than the same period of the previous year by 2,3 times. The enterprises
funded by DBK in manufacturing industries take from 30% to 90% of the national production of
products provided. Individual funded enterprises are the only governmental producers in the country.
Table 1 – The projects of the DBK in the framework of Industrialization map
Name
Cost
Region
Industry
JSC Agromashholding
$16 mln.
Machine building
JSC Aktubrentgen
$9,59 mln.
Aktubinsk region Machine building
JSC Zapchast
$19,05 mln.
Zhambyl region
Mining, smelting and metallurgy
JSC Kazakhstan Electrolytic Plant
$1018,3 mln. Pavlodar region
Mining, smelting and metallurgy
JSC Kaustic
$101 mln.
Pavlodar region
Chemistry and petro-chemistry
JSC International Airport Aktau
$74,65 mln.
Mangystau region Transport and logistics
JSC Moinak Hydroelectric station
$361,22 mln. Akmola region
Energy
JSC Atyrau Refinery plant
$1 826 mln.
Atyrau region
Chemistry and oil-chemistry
Note – Source: Annual report of DBK, 2013. – 69 p.
Over 2013 the enterprises, financed by the DBK, have exported the products in the amount of 608
million U.S. dollars. In addition, in support of non-oil exports the DBK financed 84 export transactions
totaling $ 1,5 billion to support the export of electrical equipment, grain, batteries, chemical, textile
and steel products.
The  DBK  makes  a  significant  contribution  to  the  development  of  economic  infrastructure,
implementing the projects in the field of transport and storage, communications and energy.
At the present, the Bank introduced the projects in the transport sector providing 23% of the
national gas transportation services, as well as 99% of shipment of dry cargo by sea.
By the end of 2013 the share of enterprises financed by the Bank, in the production and distribution
of electricity accounted for 15% of the national level.
In the framework of the State program of Forced Industrial-Innovative development the DBK has
financed 28 investment projects.
One of the largest projects of the DBK is the modernization of the Atyrau refinery plant (ARP).
The implementation of the project implies development of petrochemical production in Atyrau and
increase of the assortments of the products from the production of basic petrochemical products with
high added value (benzene, p-xylene). The modernization of ARP for the construction of aromatic
hydrocarbons  and  producing  cleaner  gasoline  will  reach  refining  volumes  to  17  million  tons,  the
volume is enough to satisfy domestic demand for light oil.
The work of ARP is one of the Kazakhstan steps on the way of implementations of innovations in
oil-refining fully complying with European environmental standards of quality.

30
The  second  project  involves  the  buidling  of  a  gas  chemical  complex  in Atyrau.  The  project
involves the construction of the first integrated chemical complex in Atyrau region. The project is
the basis for the building of new petrochemical plants and meets the development priorities of the
petrochemical industry. The implementation of the project plans the production of polypropylene with
capacity of 500 thousand tons per year. The production is planned to export and also allow for 100%
replace imported products in the domestic market.
The third project aims to build in Kazakhstan smelter in Pavlodar. The project aims to build a plant
for the production of primary aluminum, 99% of which are planned to export. This project contributes
to the development of both the metallurgical industry, socio-economic, technical development of the
country, and strengthening of economic relations with trade and economic partners of Kazakhstan
(Russia, China and other countries). The realization of this project will establish and develop new
projects to produce steel products of aluminum building structures for automotive, machine building,
defense and space industries. On the basis of “KAS” there is a building of an anode plant with capacity
of 150 thousand tons of baked anodes per year, which would eliminate the dependence on external
suppliers, reduce production costs and create more jobs.
One of the largest projects of the DBK within the FIID is Metallurgical Plant in Taraz. The project
aims at the reconstruction and modernization of ferroalloy production with capacity of 123 thousand
tons per year. The plant will produce not only ferrosilicon manganese but ferrochrome, ferrosilicon
and ferromanganese. In addition, the plant processed the technology for producing manganese pellets
from substandard manganese and ferromanganese screenings, which significantly expands the range
of use of raw materials and the possibility of the plant for processing of man-made minefields. This
project is also included in the breakthrough of industrial investment, which will help create export-
oriented products with high added value and deep and complex processing of raw materials, as well as
the creation of necessary conditions to increase the proportion of local content [2, p. 80–86].
JSC “National Welfare Fund “Samruk-Kazyna” was established in accordance with the Decree of
the President of the Republic of Kazakhstan dated on October 13, 2008 № 669 “On some measures for
the competitiveness and sustainability of the national economy” and the Government of the Republic
of  Kazakhstan  dated  on  October  17,  2008  №  962  “On  measures  to  implement  the  Decree  of  the
President of Kazakhstan on October 13, 2008 № 669” by the merger of the companies “Sustainable
Development Fund “Kazyna” and “Kazakhstan Holding for Management of State Assets “Samruk”.
National  Welfare  Fund  “Samruk-Kazyna”  was  created  to  enhance  the  competitiveness  and
sustainability  of  the  national  economy  and  to  influence  of  the  potential  adverse  changes  on  the
country’s economic growth potential in world markets.
The main purpose of the Fund is to manage the shares of the national development institutions,
national  companies  and  other  entities  to  maximize  their  long-term  value  and  enhance  their
competitiveness in global markets.
The key thrust of the Fund and the companies includes the modernization and diversification of
the national economy in the framework of the Address of the President of the Republic of Kazakhstan;
Strategy of Industrial and Innovation Development of Kazakhstan for 2003–2015.
The  Fund  aims  to  provide  the  maximum  assistance  to  the  Government  of  the  Republic  of
Kazakhstan to quickly and efficiently solve problems in attracting investment in the real economy, to
engage more active work in the regions, to strengthen inter-sectoral and inter-regional ties, maximum
use of the advantages and opportunities.
The effective diversification and modernization of the national economy is done by investment
activity, especially in such priority economic sectors as:
 
Š
Oil and gas;
 
Š
Electricity;
 
Š
Metallurgy;
 
Š
Chemistry and petro chemistry;
 
Š
Infrastructure.
 
Š
The main objectives of the Fund:
1.  The  development  and  implementation  of  investment  projects  of  regional,  national  and
international scales.
2.  The support and modernization of the Funds companies assets.

31
3.  The promotion of development of the regions and realization of social projects.
4.  The support of domestic producers, goods and services [3].
The projects of the Fund “Samryk-Kazyna” cover such industries as chemical, pharmaceutical,
energy (Table 2).
Table 2 – The projects of the Fund in the framework of State program of FIID
Project
Number of placements
Period
Building of Balkhash thermal plant
3550
2010–2015
Building of Moinak hydro-electric power plant
665
2006–2011
Renovation of sulfate plant
300
2010–2011
Expansion and renovation of Ekibastuz regional power station-1
1200
2010–2014
Modernization of Shardarin hydro-electric plant
200
2011–2015
Building of pharmaceutical plant in Astana
1000
2009–2011
Construction of transformer substations Almaty
150
2009–2012
Note – Source: Informative analytical portal of National Welfare Fund “Samryk-Kazyna”. [Еlectronic resource]:
https://www.sk.kz/.
 
For the construction of Balkhash, thermal power plant a feasibility study was developed and in
January 2010, the construction of the first objects was launched. The building of the Moinak HPS was
divided into two phases. The first phase includes the building of hydroelectric head hydropower, during
the second phase major hydropower facilities will be built, namely derivation tunnel, powerhouse. At
Ekibastuz GRES-1, construction and installation work on Unit 5 in order to install energy filter [4, p.
36–38].
According to the results of this subsection, here are the following conclusions:
The following institutes JSC “NH” Baiterek”, NH “Kazagro”, NWF “Samruk-Kazyna” and 16
social  enterprises  function  in  the  framework  of  National  Program  of  Forced  Industrial-Innovative
Development;
(Figure 2) consists of ten subsidiaries – development institutions: JSC “Development Bank of
Kazakhstan”, JSC “Kazakhstan Investment Fund “,”Zhilstroysberbank”, JSC “Kazakhstan Mortgage
Company”,  JSC  “KazExportGarant”,  JSC  “Entrepreneurship  Development  Fund  “Damu”,  JSC
“National Agency  for Technological  development”,  “Kazakhstan  mortgage  Guarantee  Fund”,  JSC
“KazynaCapitalManagement”, JSC “Stress Assets Fund”;
The major development institute in the structure of NH “Baiterek” is JSC “Development bank of
Kazakhstan”. Since the bank work it has invested in 69 projects about 4,2 billion dollars tenge with
the bank share of 2,2 billion tenge;
National  Welfare  Fund  “Samruk-Kazyna”  was  created  to  enhance  the  competitiveness  and
sustainability  of  the  national  economy.  The  projects  of  the  Fund  “Samryk-Kazyna”  covers  such
industries as chemical, pharmaceutical, energy.
Thus, the main areas of the state support includes the enhancement of research, human provision,
formation  of  the  state  orders  as  contracts  for  innovation  projects,  participation  of  the  state  as  a
intermediate  in  organization  of  effective  interaction  of  different  science  sectors,  coordination  of
innovative activity in the regions and building of the legal basis for innovation activities.
LIST OF LITERATURE
 
1  Official site of National Holding “Baiterek”. [Electronic resource]: http://baiterek.gov.kz/.
2  Annual report of DBK, 2013. – 69 p.
3  Informative analytical portal of National Welfare Fund “Samryk-Kazyna”. [Electronic resource]: https://
www.sk.kz/.
4  Detailed analysis of fiscal report of JSC “Samryk-Kazyna” for 2013. – Astana, 57 p.

32

жүктеу/скачать 5,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: