Әдістемелік ұсыныстар Бұл тақырыпыпта студенттер ақиқаттың әртүрлі тұжырымдамаларына, ақиқат және оның критерийлеріне, сезімдік және рационалдық танымға, философиядағы рационалдық және эмпирикалық дәстүрлерге, таным құралына назар аударуы қажет.
Эпистемологияның негізгі мәселелері мен сұрақтары
Гносеологияның философиялық проблематикасы
Дүниені танып білуге бола ма?
Адамның танымдық қабілеттері
Адам дүниені қалай танып біледі?
Ақиқат деген не?
Ақиқаттың өлшемдері қандай?
Білім дегеніміз не?
Танымның фундаменталды заңдылықтары
Таным түрлері (ғылыми, діни және т.б.)
ГНОСЕОЛОГИЯЛЫҚ КОНЦЕПЦИЯЛАР
Гносеологиялық концепциялар
Сенсуализм – (лат.sensus – сезім, түйсік) танымның бастауы тек қана түйсік деп есептелінеді. (материализм Гольбах, Гельвеций, Фейрбах; субъективті идеализм Беркли, Юм, Кант, Мах, Авенариус, Богданов).
Интуитивизм – адам танымының негізі интуицияда (сананың иррациональды мүмкіндіктерінің болуы).
Эмпиризм – адам танымының негізі тәжирбе деп санау.
Рационализм – адам танымының негізі ақылда жатыр деп санау
Синтетикалық – таным сезім, ақыл, интуицияның қосындысына негізделеді деп есептелінеді.
Сезімдік танымның формалары
СЕЗІМДІК ТАНЫМНЫҢ ФОРМАЛАРЫ СЕЗІМДІК ТАНЫМНЫҢ ФОРМАЛАРЫ
ТҮЙСІК- сезімдік танымның алғашқыформасы, сезім органдарына тікелей әсер ету нәтижесінде пайда болады. атқаратын қызметі: 1)қабылдаудың негізі ретінде сыртқы заттардың құрылымын көрсету мүмкіндігін береді 2)заттың сапасы мен қасиеті көрінеді.
ҚАБЫЛДАУ – түйсіктің нәтижесі, санадағы заттың тұтас бейнесі
ЕЛЕСТЕТУ – санада бұрын қабылданаған заттардың бейнесі
Рационалды танымның формалары
ҰҒЫМ – заттың мәнін ашатын тілдік белгілер
ПАЙЫМ – өзара байланысты мағыналы ұғымдардан құралған ой
ОЙ ТҰЖЫРЫМ – логика заңдары арқыл байланысқан бірнеше пайымдардың жиынтығы
Ақиқаттың түрлері
АҚИҚАТТЫҢ ТҮРЛЕРІ
АБСОЛЮТТІ АҚИҚАТ - Өмір шындығы туралы толық нақты егжей-тегжейлі білім ретінде, танымның даму барысында терістелмейтін білім
САЛЫСТЫРМАЛЫ АҚИҚАТ - егжей-тегжейлі білім бере алмайтын, дәлелденетін, тереңдей түсетін білім.
СУБЪЕКТИВТІ АҚИҚАТ- Адам санасына (субъектіге) тәуелді, объективті ақиқатпен сәйкес келуі де, келмеуі де мүмкіН ақиқат
АҚИҚАТ ӨЛШЕМДЕРІ
ТӘЖІРИБЕ (ПРАКТИКА)
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ӨЛШЕМДЕР
ТЕОРЕТИКАЛЫҚ ӨЛШЕМДЕР
ЭСТЕТИКАЛЫҚ ӨЛШЕМДЕР
Ғылыми танымның өзіндік ерекшелігі
ҒЫЛЫМИ ТАНЫМ
Дүниені танып білуге болатындығын тұжырымдайды
Табиғат құбылыстары мен процестерінің себептілік пен заңдылыққа бағынатындығын дәлелдейді
Танымның объективтілігі мен шынайылығын айқындайды
Танымның ең жоғарғы нәтижесінің абсолютті ақиқат екендігін мойындайды
Танымның арнайы құралдарын пайдаланады (приборлар, аппараттар, инструметтер және т.б.)
Танымның теоретикалық және эксперименттік әдістері қолданылады
Суреттеуде математикалық әдістер қолданыладЫ
Бақылау сұрақтары: 1. Адам қоршаған ортаны қалай танып біледі?
2. Танымды терістеуші бағыт қалай аталады?
3. Сезімдік танымның қандай түрлері бар?
4. Рационалдық танымға не жатады?
5. Абстракты ақиқат бола ма?
6. Теориялық танымның қандай тәсілдерін білесіз?
7. Не себептен практика ақиқаттың негізгі ӛлшемі болып табылады?
8. Ақиқат дегенді қалай түсінесіз?
9. Білім қалай пайда болып, қандай негізде дамиды?
10. Ғылыми танымның кӛркем, тұрмыстық және діни танымынан айырмашылығы неде?
