Қазақстанның Ғылымы мен өмірі халықаралық ғылыми-көпшілік журнал Бір жылда 6 рет жарық көреді Құрылтайшы: «ҚҰҚЫҚТЫҚ миссия»



Pdf көрінісі
бет28/43
Дата03.03.2017
өлшемі5,5 Mb.
#5910
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   43

Токкулова Г.Т., п.ғ.к., доц.., Маханбетова Ж. магистрант. 
Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті 
 
БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ДАМЫТУДЫҢ  
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ 
 
Резюме. 
В  статье рассматривается  развитие профессиональной компетентности, развитие творческой индивиду-
альности, формирование восприимчивости к педагогическим инновациям, способности адаптироваться в меняющейся 
педагогической среде и необходимость  постоянно повышать уровень своих профессиональных компетентностей. 
Summary.  The article discusses the development of professional competence, the development of creative individuality, 
susceptibility  to  the  formation  of  pedagogical  innovations,  the  ability  to  adapt  in  a  changing  educational  environment  and  the 
need to continuously improve their professional competence. 
 
Қазақстанның    Еуропа  аумағындағы  жоғары 
білім  беруге  байланысты  біліктілікті  мойындауы 
жөніндегі  Лиссабон  конвенциясы  мен    Болон 
процесіне    ат  салысуы    отандық  білім  беру 
жүйесінің 
сапасын 
қазіргі 
талаптарға 
сай 
қамтамасыз  ету  мақсатында  қайта    қарауды  талап 
етеді.  Қазақстан  Республикасының  Президенті 
Н.Ә.Назарбаев 
«Қазақстан 
экономикалық, 
әлеуметтік  және  саяси  жедел  жаңару  жолында» 
атты    Қазақстан  халқына    Жолдауында  «ХХI 
ғасырда  білімін  дамыта  алмаған  елдің  тығырыққа 
тірелері  анық»  деумен  қатар,    «...қазақстандық 
жоғары  оқу  орындардың    міндеті  –  әлемдік 
стандарттар  деңгейінде  білім  беру»  деп  атап 
көрсеткен  болатын[1].  Бұл    міндеттің  ойдағыдай 
жүзеге  асырылуы  педагогикалық  жоғары  оқу 
орындарының  жаңа  тұрпаттағы  мұғалімді,  яғни 
шығармашылық  ойлау  қабілеті,  кәсіби  –  педаго-
гикалық  біліктілік  деңгейі  жоғары,  білім  беру 
саласындағы  инновациялық  процестерді  жүзеге 
асыруға    қабілетті    маманды  даярлау  мәселесіне 
жаңа тұрғыдан келуіне тікелей байланысты. 
Қазақстан  Республикасының  2015  жылға 
дейінгі  білім  беруді  дамыту  Тұжырымдамасында 
құзырлы  орта  білім  берудің  мақсаты  ретінде  «… 
терең  білім  мен  кәсіби  дағдылар  негізінде  еркін 
бағдарлай  білуге,  өзін-өзі  іске  асыруға,  өзін-өзі 
дамытуға  және  өз  бетінше  дұрыс,  адамгершілік 
тұрғысынан  шешім  қабылдауға  қабілетті  жеке 
тұлғаны қалыптастыру» деп көрсетілді. Білім беру, 
білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-
тәсілдерімен  әр  түрлі  құралдарын  қолданудың 
тиімділігін  арттыруды  талап  етеді.  Қазіргі  заман 
мұғалімі  тек  өз  пәнінің  терең  білгірі  ғана  емес, 
тарихи-танымдық, 
педагогикалық, 
саяси-
экономикалық  сауатты  және  ақпараттық  – 
коммуникациялық  технологияны  жетік  меңгеруі 
тиіс 
Қазіргі  кезде  егемен  елімізде  білім  берудің 
жаңа  жүйесі  жасалып,  әлемдік  білім  беру 
кеңістігіне  енуге  бағыт  алуда.  Бұл  оқу-тәрбие 
үрдісіндегі  елеулі  өзгерістерге  байланысты  болып 
отыр.  Себебі,  білім   беру  парадигмасы  өзгерді, 
білім  берудің  мазмұны  жаңарып,  жаңа  көзқарас, 
жаңаша  қарым-қатынас  пайда  болуда.  Келер 
ұрпаққа  қоғам  талабына  сай  тәрбие  мен  білім 
беруде  мұғалімдердің  инновациялық  іс-әрекетінің 
ғылыми-педагогикалық 
негіздерін 
меңгеруі 
маңызды мәселелердің бірі. 
Бұл  жоғары  оқу  орындарында  білім  сапасын 
арттыру,  әлемдік  білім  кеңістігінің  тәжірибелерін 
игеру  арқылы  ғана  жүзеге  асады.  Осы  ретте 
еліміздегі  жоғары  оқу  орындарының  бағдарлама-
лары  белгілі  дәрежеде  халықаралық  талаптарға 
сәйкестендіріліп жасалынуда.  
Дамыған  елдердің  оқу  жүйесінде  кеңінен 
қолданыла  бастаған  «құзыреттілік»,  «құзырет» 
терминдері  жаңа  білім  стандарты  ұстанған  басты 
бағыт  ретінде  біздің  еліміздің  білім  беру  жүйесіне 
ене  бастады.  Мұндай  аса  жауапты  білім  деңгейіне 
жету  үшін  оқу  үдерісін  соған  сай  ұйымдастыра 
білетін,  мектеп  оқушыларына  білімді  өз  бетінше 
еңбек  етіп  алатындай  күйге  жеткізе  алатын,  өзі  де 
осы  аталған  құзыреттіліктерді  меңгерген,  кәсіби 
құзыреттілігі  қалыптасқан  мұғалімдер  даярлау 
міндеті тұр.   
Жоғары  оқу  орындарында  болашақ  мұғалім-
дерді дайындау үдерісінде олардың кәсіби құзырет-
тілігін қалыптастыру мәселесі соңғы жылдары ғана 
қарастырыла  бастады.  Психология-лық-педагоги-
калық  әдебиеттерде  мұғалімдерді  кәсіби  дайындау 
мәселесінің жан-жақты зерттелген. 
Мұғалімнің  кәсіби  шеберлігін  қалыптастыру 
туралы 
классикалық 
педагогика 
өкілдері 
Я.А.Коменский,  И.Г.Песталоцци,  К.Д.Ушинский, 
А.С.Макаренко,  П.П.Блонский,  қазақ  ағартушысы 
Ы.Алтынсарин,  алаш  ардагерлері  А.Байтұрсынов, 
М.Жұмабаев,  Ж.Аймауытов,  М.Дулатов    және  т.б. 
педагогикалық мұраларында қарастырылған [2].  
К.В.Шапошников: 
«Кәсіби 
құзіреттілік 
категориясын:  қоршаған  ортамен  өзара  әрекет 
етуінде адамның кәсіби іс – әрекетін жобалау және 
жүзеге  асыруға  мүмкіндік  беретін  тұлғалық 
қасиеттері,  білімі,  іскерлігі  және  тәжірибесінің 
біріккен жиынтығы»,- деген.  
Қазақстанда 
кәсіби 
құзыреттілікті 
қалыптастырудың  теориялық  және  практикалық 
қырларын 
 
Ш.Х.Құрманалина 
(колледж 
жағдайында  бастауыш  сынып  мұғалімдерін  кәсіби 
даярлау),  Б.Т.Кенжебеков  (жоғары  оқу  орны 
жүйесінде 
болашақ 
мамандардың 
кәсіби 
құзыреттілігі), 
Г.Ж.Меңлібекова 
(болашақ 
мұғалімнің  әлеуметтік  құзыреттілігі),  Б.Қасқатаева 
(болашақ  математика  мұғалімінің  әдістемелік 
құзырлылығы), 
М.В.Семёнова 
(жоғары 
оқу 

 
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (30). 2015
 
.................................................................................................................................................................................................. ...........
  
156 
 
 
орындарында  болашақ  педагогтардың  кәсіптік 
құзыреттілігін 
қалыптастыру), 
С.И.Ферхо 
(мұғалімдердің  оқу  үдерісінде  электронды  оқу 
құралдарын пайдалана білу құзыреттілігі) және т.б. 
ғалымдар зерттеген.  
Б.Т.Кенжебеков  жоғары  оқу  орны  жүйесінде 
болашақ мамандардың кәсіби құзіреттілігін зерттеу 
барысында  кәсіби  құзыреттілік  ұғымына  мынадай 
анықтама 
береді: 
«кәсіби 
құзыреттілік-бұл 
кіріктірілген  іргелі  білімдер,  адамның  қабілеттері 
мен  жинақталған  біліктіліктерінің,  оның  кәсіби 
маңызды  сапаларының,  технологияны  жоғары 
деңгейде  меңгеруінің,  мәдениеті  мен  шеберлігінің, 
ұйымдастырудағы 
шығармашылық 
әрекетінің, 
өзін-өзі дамытуға дайындығының бірігуі» [3]. 
Г.Ж.Меңлібекова 
болашақ 
мұғалімнің 
әлеуметтік  құзыреттілігінің  қалыптасуына  үлкен 
мән 
береді. 
Оның 
пікірінше, 
әлеуметтік 
құзыреттілік  -  адамның  әлеуметтік  шындықты 
құндылық ретінде түсінуінің, әрекетті басқарудағы 
нақты  әлеуметтік  білімінің,  өзін  анықтаудағы 
субъективтік  қабілетінің,  әлеуметтік  технологияны 
жүзеге  асыру  біліктілігінің  бірігуі  ретіндегі 
кіріктірілген сапалық қасиеттері [4]. 
Педагогика 
ғылымында 
құзіреттіліктерді 
анықтау және  жіктеу әдіснамасы  қалыптасты. Осы 
әдіснамаға сүйене отырып, құзіреттілік тұрғысынан 
білім  беру  үрдісінің  студентке  бағытталу  сипаты 
айқындалды.  Осыған  орай,  білім  беру  технология-
ларына,  ұйымдастыру  формаларына,  оқытушылар 
мен студенттерге, олардың жетістіктерін бағалауға 
жаңа  талаптар  қойылуда.  Білім  берудің  мазмұнын 
жобалау  және  құзіреттіліктерді  белгілеу  мәселесі 
академиялық  топтар,  қызмет  ұсынушылар  мен 
бітірушілердің бірігіп әрекет етуін қажет етіп отыр. 
Ғалымдардың 
зерттеулеріне 
сүйенсек, 
құзыреттіліктің құрамы төмендегідей:  

 
кәсіби  дайындықтың  әдіснамалық  бағыт-
тылығы;  

 
қоғамдық 
саяси 
пәндердің 
кәсіби-
педагогикалық бағыттылығы;  

 
психологиялық –педагогикалық дайындық-
тың бағыттылығы;  

 
математикалық 
дайындықтың 
кәсіби 
бағыттылығы;  

 
әдістемелік 
дайындықтың 
ғылыми-
теориялық және практикалық бағыттылығы;  

 
студенттердің 
үздіксіз 
педагогикалық 
практикасының  ғылыми-теориялық  және  ғылыми-
әдістемелік деңгейін көтеру;  

 
мамандарды  дайындауда  тұлғалық 

әрекеттік тұғырды жүзеге асыру;  

 
болашақ  мамандарды  қазіргі  педагогика-
лық және ақпараттық технологиямен қаруландыру;  

 
студенттердің 
үздіксіз 
компьютерлік 
дайындығын жүзеге асыру;  

 
оқу-ғылыми-өндірістік-педагогикалық 
кешен жасау [5]. 
Осы  ретте  еліміздің  кәсіби  білім  беру  жүйесі 
алдында,  оның ішінде  болашақ педагог даярлауда 
ең  алдымен  педагогтың  кәсіби  құзыреттілігін 
қалыптастыру  міндеті  тұр.  Кәсіби  құзыреттілік  
ұғымын  түсіндіруде  екі  бағыт  бар:  адамның 
стандартқа  сәйкес  әрекет  ету  қабілеті;  жеке  тұлға-
ның  жұмыста  нәтижеге  жетуіне  мүмкіндік  беретін 
сапалары.  
1-кесте 
Адам туралы ғылымдар саласында кәсіби құзіреттілікті 
қалыптастыруға үлес қосатын, табыс үшін қажетті 
құзіреттіліктер
 
Проблемалар мен 
өзіндік 
менеджментін 
шешу құзіреттілігі 
яғни адамның проблемаларды 
шешуге және инновациялық 
технологияларды пайдалануға 
дайындығы 
Ақпараттық 
құзіреттілік 
яғни өздігінен білім алуға және 
ақпараттық ресурстарды 
пайдалануға дайындығы 
Коммуникативтік 
құзіреттілік 
яғни әлеуметтік және 
интерактивті өзара іс-әрекетке 
дайындығынан танылады 
 
Бүгінгі  педагогика  ғылымындағы  жаңа 
көзқарас бойынша тұлғаға бағдарлы үлгі балаларға 
білім  негіздерін  беруді  емес,  оқу  және  өмірлік 
жағдаяттарда  алған  білімдерін  шығармашылықпен 
қолдануына, түйінді және пәндік құзыреттіліктерді 
қалыптастыру 
арқылы 
өзін-өзі 
дамытуына, 
қоршаған  шынайылықты  түйсінуге,  өзінің  даралы-
ғын  сезінуге,  негізгі  оқу  және  айналасындағы 
адамдармен  өзара  әрекеттесу  дағдыларын  игеруге, 
өзінің  оқу  іс-әрекетін  ой  елегінен  өткізуге  жағдай 
жасауды мақсат етеді.  
Сонымен  қатар  қазір  негізгі  мәселе  «Баланы 
қалай  оқыту  керек?»,  «Ойлауға  қалай  үйрету 
керек?»,  «Қалай  өз  өмірінің  менеджері  болуға 
үйрету  керек?»  дегенге    бағытталып  отыр.  12 
жылдық білім беруге көшуде мектеп алдына негізгі 
үш  бағыт  басшылыққа  алынады:  оқушының  жеке 
қабілетін,  әлеуеттік  мүмкіндіктерін,  ішкі  қажет-
тіліктерді  есепке  ала  отырып,  жеке-даралық 
бағытта оқыту. Бұл бағыттарды жүзеге асыру үшін 
мұғалім негізгі үш компонентпен таныс болуы тиіс 
(1-сурет келесі бетте).  
Болашақ  мұғалімінің  кәсіби  құзыреттілігін 
қалыптастыру  бірнеше  кезеңнен  тұратын  үдеріс. 
Ол 
студенттің 
педагогикалық 
оқу 
орнына 
түспестен  бұрын  басталғанмен,  оны  бітіруімен  бір 
мезгілде  аяқталмайды.  Оның  педагогикалық 
мамандыққа  қажетті  сапалық  сипаты  кәсіби  тұлға 
ретінде  қалыптасуының  әр  кезеңінде  түрліше 
дамып  отырады:  педагогикалық  мамандыққа 
түскенге  дейін,  кәсіби-педагогикалық  дайындық 
кезінде  және  маман  ретінде  өз  бетінше  жұмыс 
жасауы  кезінде.  Бірақ  осы  кезеңдердің  арасында 
адамды кәсіби педагог тұлғасына дейін дамытатын 
өзара сабақтастық болуы шарт.  
 
 
 
1-сурет

 
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (30). 2015
 
.................................................................................................................................................................................................. ...........
  
157 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Студент  өзінің  психологиялық-физиология-
лық  сапаларымен  педагогтық  қызметке  дайын 
болуы 
мүмкін, 
бірақ 
теориялық 
немесе 
практикалық  жағынан  әлі  дайын  емес.  Мұғалімнің 
кәсіби  дайындығы  ұғымын  құрайтын  тұлғалық 
және  кәсіби  сапаларды  профессиограмма  түрінде 
көрсетуге  болады.  Профессиограмма  –  мұғалімнің 
тұлғалық  сапасының,  қажетті  педагогикалық  және 
арнайы білімдері мен біліктерінің жиынтығы. 
Н.В.  Кузьмина,  В.А.  Сластенин,  И.Ф.  Исаев 
профессиограмманы түрліше жетілдіріп, маманның 
кәсіби  сапаларын  анықтауда  бірнеше  нұсқаларын 
ұсынды.  В.А.  Сластенин  педагогтың  профессио-
граммасында оның жеке тұлғасының инвариантты, 
мұрат  етілген  параметрлері  болу  керек  деп 
есептейді [6]. Ол мұғалімге қойылатын талаптарды 
бір-бірімен  байланысты  және  бірін-бірі  толық-
тыратын  жалпы  азаматтық  сапалар,  мұғалім 
кәсібінің  өзіндік  ерекшелігін  көрсететін  сапалар 
және  мамандық  бойынша  арнайы  білім,  икемділік 
және  дағдылар  түріндегі  үш  негізгі  компонентке 
біріктіреді. 
Педагогтарды  кәсіби  даярлау  жөніндегі 
зерттеулерді  бірнеше  топқа  бөлуге  болады. 
Профессиограммаға  жоғары  оқу  орнында  білім 
беру  мазмұны  нәтижесінде  құрылатын,  сондай-ақ 
мұғалімнің  кәсіби  сапасы  үшін  қажетті  кәсіби 
білімнің,  білік  пен  дағдылардың  жиынтығы  енеді. 
Оны  жасау  барысында  біз  педагогты  кәсіби 
даярлау 
проблемасы 
бойынша 
зерттеулерде 
баяндалатын  әртүрлі  көзқарастарды  есепке  алдық. 
Бір  бағытта  даярлаудың  параметрлерін  анықтау 
кезінде  теориялық  білімнің  мазмұны,  оқу-тәрбие 
әрекеттерін 
жүзеге 
асыру 
үшін 
қажетті 
педагогикалық шеберлік пен дағдылар анықталады. 
Басқа 
бір 
бағыт 
педагогикалық 
қызметтің 
құрылымын  ашумен  сипатталады.  Онда  негізгі 
компоненттер  ретінде  мотивациялық,  мазмұндық, 
үдерістік, бағалаушылық болып жіктеледі. Үшінші 
бағытта  мұғалім  қызметінің  жекелеген  түрлері 
бойынша білім қалыптастырудың мазмұны, түрлері 
қарастырылады.   
К.Н. 
Дурай-Новакова 
мұғалім 
даярлау 
бағытында  жүзеге  асырылған  жұмыстарды  барлық 
қырларының 
әзірлік 
аспектілері 
бойынша 
топтастыра  келіп,  оларды  негізгі  екі  топқа  бөледі: 
оның  алғашқысына  ерекше  ұзақ  немесе  қысқа 
мерзімдік  жағдайға  байланысты  айқындалатын 
даярлаудың психологиялық аспектілеріне жасалған 
зерттеулер  жинақталса,  екіншісіне  даярлаудың 
алуан  түрлі  іс-әрекет  түріне  жасалған  зерттеулері 
енеді [7]. Мұғалім бір жағынан өмір сүріп отырған 
кезеңнің  қажеттіліне,  әлеуметтік  жағдайына, 
қоғамның 
нақты  сұранысына 
қарай 
оқытып 
тәрбиелесе, екінші жағынан, мәдениетті сақтаушы, 
жеткізуші,  тұлғаны  адамзат  мәдениетінің  барлық 
байлығы  негізінде  қалыптастырушы  ретінде 
болашаққа  қызмет  етеді.  Әсіресе,  қазіргі  ақпарат 
ағыны  толассыз  құйылған,  өзгермелі  заманда  жас 
ұрпаққа  білім  мен  тәрбие  беретін  мұғалімнің 
қызметі күрделене түскені белгілі. 
Ғалымдардың  зерттеулеріне  сүйене  отырып, 
қоғамның  және  студенттердің  жеке  ынтасы  мен 
қызығушылығының  үйлесімі  мұғалімді  кәсіби 
дайындаудың 
төмендегідей 
мақсаттары 
мен 
міндеттерін  айқындайтынын  байқадық  (2-сурет 
келесі бетте). 
Болашақ  мұғалімді  кәсіби  дайындаудың  әр 
компоненті  біртұтас  педагогикалық  үдеріс  шеңбе-
рінде  кәсіби  дайындықтың  сапасын  бағалайтын 
өлшемдер  мен  эталондар,  критерийлер  сияқты 
базалық сипаттарының  жиынтығымен айқындалуы 
керек.  
Сонымен,  қарастырып  отырған  проблема 
жоғары  педагогикалық  білім  беруде  қазіргі  кезде 
қойылып  отырған  талаптарға  сай  негізгі  кәсіби 
құзыреттіліктерді  студенттер  бойына  қалыптас-
тыру  мен  осы  проблеманы  шешу  үшін  педагогика 
ғылымының  әдіснамасына,  теориясына  және 
практикасына  құзыреттілік  тұрғысынан  келудің 
қажеттілігін көрсетеді. 
 
инварианттық компонент–мемлекеттің базалық оқу стандарты жүйесіндегі талаптар 
мен мазмұндарға жауап беретіндей жалпы міндетті оқу жоспарының бөлімін меңгеру 
профильдік компонент–профильдік оқу стандарты талаптарының мазмұнында 
көрсетілгендей оқу курстарының тереңдігін, оқылатын пәндердің өзара 
байланыстылығын меңгеру 
тұлғалық компонент–оқушылардың өзіндік зерттеушілік дағдыларын 
қалыптастыруға байланысты арнайы таңдау курстарын, оқу жоспарларын меңгеру 
М
ұғ
ал
ім
нің біл
уі 
ке
ре
к 
 
не
гіз
гі 
үш
 к
ом
по
не
нт
 

 
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (30). 2015
 
.................................................................................................................................................................................................. ...........
  
158 
 
 
2-сурет 
 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
 
1.
 
Қазақстан 
Республикасының 
Президенті 
Н.Назарбаевтың  «Әлеуметтік-экономикалық  жаңғырту  – 
Қазақстан  дамуының  басты  бағыты»  Қазақстан  халқына 
Жолдауы. - Астана, 2012. 
2.
 
Ж.Ә.Әбиев, 
С.Б.Бабаева, 
А.М.Құдиярова. 
Педагогика: Оқу құралы. – Алматы:Дарын,-2004,-448 б. 
3.
 
Г.  Ж.  Меңлібекова.  Білім  белесіндегі  биіктік. 
Білімдегі жаңалықтар. - 2009. - №1. - Б. 27-29. 
4.
 
Б.Т.Кенжебеков. Монография «Кредиттік оқыту 
технологиясы  негізінде  болашақ  мамандардың  кәсіби 
құзыреттілігін 
қалыптастырудың 
теориялық 
және 
практикалық  негіздері»  Л.Н.Гумилев  атындағы  ЕҰУ, 
2010ж-181 б. 
5.
 
Исаев  И.Ф.  Профессионально-педагогическая 
культура  преподавателя:  Учеб.  Пособие  для  студ. 
высш.учеб.заведений. 
–М.: 
Издательский 
центр 
«Академия», 2004. -208 с. 
6.
 
Сластенин  В.А.  Формирование  личности 
учителя  в  процессе  профессиональной  подготовки. -
 М., 1976. –160 с.  
7.
 
Дурай-Новакова 
К.М. 
Формирование 
профессиональной 
готовности 
студентов 
к 
педагогической деятельности: автореф. ... док. пед. наук. 
–М., 1983.-32 с.3
 
 
 
К
әс
іб
и 
м
ам
ан
 
дай
ы
ндау
да 
ж
оғар
ы 
пән
ді
к,
 
педаго
ги
ка
лық, 
ди
да
кт
ик
ал
ық 
ж
ән
е
 әді
стем
ел
ік 
де
ңгей
ге 
• оқылатын пәндерге байланысты базалық білім деңгейінің болуы 
(кәсіби деңгей); 
•  мамандыққа байланысты  арнайы  пәндерден академиялық  білім 
Педаго
ги
кал
ы
қ 
үдер
іс 
бар
ыс
ынд
а 
бо
лаша
қ 
 
м
ұғал
ім
ін
ің
 
ұст
аздық
 
мам
анды
ққ
а 
• бейімделу мүмкіндіктері (өзін - өзі кәсіби бағалау, қобалжу т.б.) 
• қарым – қатынас, тіл табысу қасиеті; 
•  педагогикалық бағыттылығы, ынтасы, қызығушылығы; 
Ш
ыға
рм
ашы
лық 
бел
се
нді
лігі
н 
қал
ы
пт
ас
тыр
у:
 
 
•  мәселені шешуде қалыптан тыс тәсілдерді қолдана білуі; 
•  мәліметтер  жинау  (портфолио),  ілгері  жылжу  және  болжамды 
тексеру,  нәтиже (рефлексия); 
К
әс
іб
и 
тұ
лғал
ы
қ 
қас
иет
тер
і
н 
дам
ыту

• педагогикалық шеберлік; 
• математикалық ойлау; 

 
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (30). 2015
 
.................................................................................................................................................................................................. ...........
  
159 
 
 
Bissenbayeva Zhanat 
 
COMPETENCE METHOD IS AS A METHODOLOGICAL BASIS OF FORMATION  
OF PROFESSIONAL COMPETENCE OF FUTURE SPECIALISTS 
 
When  we  speak  about  professional  competence 
of  the  expert,  we  mean,  first  of  all,  his  knowledge  of 
the specialty, but at the same time we assume that pro-
fessional  knowledge  is  supported  with  the  general  hu-
manitarian  culture  of  the  person,  his  ability  to  under-
stand world around, ability to communicate.  
As  we  already  spoke,  ability  to  communicate 
for a number of professions, is a component of profes-
sional  competence,  a  necessary  condition  of  true  pro-
fessionalism.  The  professional  speech  competence 
should  train,  give  necessary  knowledge,  to  form  basic 
abilities.  So  that  should  train  and  be  trained.  What 
includes the concept "professional competence"[80] 
The concept "professional competence" takes an 
important  place  in  sociolinguistics,  a  training  tech-
nique, rhetoric, pedagogics. In scientific literature there 
is  no  consensus  concerning  the  sufficient,  necessary 
level of knowledge and abilities for implementation of 
full  professional  communication.  It  is  explained  by  a 
difference  as  in  approaches  to  definition  of  concept, 
and the complexity of the phenomenon.  
The  theoretical  analysis  of  literature  testifies 
that  the  concept  "competence"  of  different  manifesta-
tions  of  the  essence  and  irrespective  of  terminological 
registration arose in antiquity.  
Allocation by Platon (427-347 B.C.) the highest 
step of training, Aristotle's ideals (384-322 B.C.) about 
the  higher  education  on  the  basis  of  a  combination  of 
the wide general education to studying of a profession, 
an  embodiment  at  medieval  universities  of  idea  of  the 
organization  of  professional  education  on  a  rational-
istic  basis,  development  during  modern  times  of  the 
principle  of  realism  of  the  higher  school,  transfor-
mation in the ХVІІІ-ХІХ  of centuries of the best secu-
lar  vocational  schools  to  higher  education  institutions, 
formation  of  modern  multilevel  higher  education  all 
these  forward  historical  changes  testify  to  search  of 
approaches  to  release  of  the  competitor  of  capable, 
professionally  competent  experts  by  higher  education 
institutions. 
The  term  "competence",  according  to  "The 
American  dictionary  of  English",  created  by  Noah 
Uebster  in  1828,  is  treated  as  a  literacy  synonym. 
Eventually interpretation of this concept changed [1]. 
Philosophers  differentiated  knowledge  (compe-
tence) and its realization (activity) at all times – to one 
of the first the attention to the matter was paid by Aris-
totle  who  connected  activity  with  such  concepts  as 
"purpose" and "implementation".  
The  concept  "competence"  as  that  began  to  be 
studied only at the beginning of the XX century. In the 
field  of  linguistics  F.  de  Saussure  (1906)  said  that  the 
system of language, is imprinted in the form of the sum 
of  images  in  mind  and  doesn't  depend  on  ways  of  its 
realization in the speech. Speech activity is diverse and 
specific, belongs "both to the sphere individual and to 
the sphere of the social; it can't be referred definitely to 
one  category  of  the  phenomena  of  human  life    <…> 
the unity brings language in speech activity» [2]. 
In the  late sixties and in the  early seventies the 
last  century  a  number  of  scientists  (L.Thayer, 
R.Cambell,  R.Wales,  D.Hymes)  note  insufficiency  of 
this theory and offer broader concept "competence" in 
which  it  includes  not  simply  ability  to  perception  and 
reproduction  of  elementary  statements  and  ability  to 
understanding and generation of new statements on the 
basis of knowledge of grammar, but also their psycho-
logical,  socio-cultural  and  psycholinguistic  conditions 
of generation in heterogeneous language society.  
Emphasizes with that D. Hymes that the rules to 
which  rules  of  grammar  and  which  assimilation  pro-
vides  ability  to  use  language  in  the  course  of  commu-
nication submit are inherent in the statement. 
In the second half of the XX century in connec-
tion  with  applied  value  of  skill  of  literacy  there  was  a 
concept "functional literacy».  
In  1980-1990  determination  of  literacy  become 
wider  and  start  including  such  calls  as  globalization, 
including influence of  new technologies and  means of 
information.  In  ХХІ  an  eyelid  began  to  understand 
wider  purpose  as  literacy  –  creation  of  society  of 
knowledge that led to a training purpose specification. 
The new interpretation of the purpose of educa-
tion  staticized  the  terms  "competence"  and  "compe-
tence".  
The concept "competence" of education was en-
tered  in  the  seventies  the  last  century  into  the  USA  in 
relation to the theory of language by N. Chomsky. He 
suggested  to  distinguish  competences  and  knowledge 
of  language,  meaning  by  knowledge  system  of  lan-
guage, and by competence use of language in concrete 
situations. The use is also actual manifestation of com-
petence at development of language as use of language 
is  connected  with  personal  experience,  formation  of 
skills [3]. 
Today  the  main  tendency  affecting  conceptual 
basis of educational system should be considered tran-
sition to a competence-based basis.  
It is known that competence-based approach in-
teracts  with  personal  focused,  being  methodological 
base  as  at  a  stage  of  an  average  of  the  general,  and 
professional education. A.V.Khutorskoy considers that 
the  competence-based  focused  education  is  a  global 
tendency in world educational system [4].  
Active  discussion  of  the  key  concepts  "compe-
tence"  and  "competence"  connected  with  the  subject 
"Competence-based  Approach  in  Education"  began  in 
works  of  scientific  teachers,  theorists  and  methodolo-
gists, right after publication in 2007 in document Eng-
lish  with  the  name  "Key  Competences  for  Training 

 
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (30). 2015
 
.................................................................................................................................................................................................. ...........
  
160 
 
 
during  All  Life//Recommendation  of  the  European 
Parliament" [5]. 
In  this  context  competence-based  approach  is 
the  main  characteristic  of  all  content  of  formation  of 
the  Republic  of  Kazakhstan.  In  "The  state  program  of 
functioning  and  development  of  languages  on  2011-
2020"  need  of  creation  optimum  sociolinguistic  space 
in  Kazakhstan  by  stage-by-stage  realization  of  lan-
guage  policy  is  emphasized  [6].  In  line  with  compe-
tence-based  approach  also  the  system  of  philological 
education  in  the  field  of  foreign  languages  is  being 
built. 
We  will consider the existing definitions of the 
scientific  studied  concepts  "competence"  /  "compe-
tence".  
I.A.Zimnyaya  writes  that  there  are  two  options 
of interpretation of a ratio of these concepts: they either 
are identified, or differentiated [7]. 
Proceeding from this point of view as scientific 
category  we  will  consider  a  general  concept  about 
competence on the basis of the analysis of some defini-
tions  of  the  concepts  "competence",  ""educational 
competence" taken from different sources:  
-  Competence  (Latin  of  competence  –  suitable, 
corresponding, appropriate, capable, knowing) – quali-
ty  of  the  person  having  comprehensive  knowledge  in 
any  area  and  which  opinion  therefore  is  weighty,  au-
thoritative [8]. 
- Competence is the ability to implementation of 
real,  vital  action  and  the  qualification  characteristic  of 
the  individual  taken  in  the  moment  of  its  inclusion  in 
activity;  as  any  action  has  two  aspects:  resource  and 
productive,  development  of  competence  defines  trans-
formation of a resource into a product [9].  
- Competence is the potential readiness to solve 
problems  with  skill;  includes  substantial  (knowledge) 
and  procedural  (ability)  components  and  assumes 
knowledge of a being of a problem and ability to solve 
it;  continuous  updating  of  knowledge,  possession  of 
new  information  for  successful  application  of  this 
knowledge  in  specific  conditions,  i.e.  possession  of 
operational and mobile knowledge [10]. 
- Competence is a possession of a certain com-
petence,  i.e.  the  knowledge  and  experience  of  own 
activity  allowing  to  take  out  judgments  and  to  make 
decisions. 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   43




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет