Список использованных источников

151
150
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ
категория. Дегенмен осынау дамуға ықпал етуші орта болып табылатын 
біліктілікті  арттыру  жүйесінде  белгілі  бір  кемшіліктер  бар.  «Мақсаты 
педагогтерге  уақтылы  кәсіптік  көмек  беру  болып  табылатын,  үздіксіз 
кәсіби білім беру көбінесе ақпараттық қызмет көрсетеді де, тәжірибеге-
бағдарланған  көмек  көрсетуі  анағұрлым  сирек  болады»  [2,  71-бет]. 
Сондықтан қосымша кәсіби білім беруді ұйымдастыруда кәсіби-тұлғалық 
құзыреттіліктің қажетті деңгейін меңгерген, өзгермелі уақыттың талабы-
на сай келетіндей әдістемелік, технологиялық іліммен қамтамасыз етілген 
мамандарды  дайындаудың  бағдарламаларын  әзірлеу  мен  бағыттарын 
анықтау маңызды. Бәрімізге белгілі, қазіргі таңда қоғамдық өмірдің қай 
саласында  болмасын,  ақпараттық  бұрқасын  күннен-күнге  өрістеп  тұр. 
Ал шамадан тыс көп әдістемелік нұсқаулықтар мен әзірлемелердің, Ш.А. 
Амонашвилидің сөзімен айтсақ, «әдістемелік қара бұлттың»  арасынан  
мұғалім «педагогикалық теорияның жұлдызды аспанына» жол таба ал-
майды.  Келісеміз,  әдістемелік  құралдар  мұғалімнің  нақты  сұрағына 
тез  әрі  айқын  жауап  табуына  мүмкіндік  береді,  дегенмен  әдістемелік 
нұсқаулықтармен қаруланған мұғалім әрекеттің мәні туралы көп ойлан-
байды. Осыған орай біліктілікті арттыру жүйесінің үздіксіз білім берумен 
шарттастырылған гуманистік функциясын атап көрсетуге болады. Яғни 
мұнда ұйымдастырылған курстарда маманның кәсіби және тұлғалық да-
муы үшін, кәсіби қызметте өзін-өзі жүзеге асыруы үшін қажетті дербес 
білімдік траекторияны таңдау, кәсіби дайындыққа қол жеткізу мүмкіндігін 
беруге барынша назар аударылады. «Білім беру қызметтері нарығының 
қалыптасуы жағдайында әрбір мұғалімнің кәсіби өсуінің жеке стратегия-
сын құру мүмкіндігі мен құқығы болуы керек» [3, 6-бет].  
Біліктілікті  арттыру  бірлесе  әрекет  ету  жағдайында  жүзеге  аса-
ды.  Педагогикалық  өзара  әрекеттестік  –  педагогикалық  үдеріс 
қатысушыларының тұлғалық мәнді сапалары, танымдық әрекеттері  түрлі 
өзара ықпал ету әдістерімен  іске асырылатын  және тәжірибе алмасуға 
қолайлы үдеріс.  
Біліктілікті  арттыру  курстарында  мұғалім  өзінің  күнделікті 
тәжірибесін  бағалауға,  өзгертуге,  жетілдіруге  бағытталады,  жаңа 
ақпараттармен,  педагогикалық  тәжірибелермен  алмасады.  Біліктілікті 
арттырудың  курстары, әдетте, төмендегі кезеңдерден тұрады:
Ал  қазіргі  таңда  салалық  өзгерістерге  сәйкес  педагог  кадрлардың 
біліктілігін  арттыру  бағытын  модернизациялауға  байланысты,  зерт-
теу  жұмысының  эксперименттік  бөлімінде  біліктілікті  арттыру 
курстарының төмендегі екі сессиялы моделін іске асыру көзделді.  Бұл 
орайда ғалым Ж.У. Кобдикованың: «Педагогтың кәсіби құзыреттілігінің 
деңгейін көтеру – оның үздіксіз білім алуының маңызды жүйелік бөлігі. 
Сондықтан біліктілікті  арттыру жүйесінде курстық шараның жетекшісі 
әрбір педагогтың кәсіби өсу үдерісін тек курста оқу кезеңінде ғана емес, 
оның курстан кейінгі әрекеті кезінде де бақылап отыруы керек» - деген 
пікірі негізге алынды [4]. Сәйкесінше, біліктілікті арттыру курстарының 
екі сессиялы моделі жасалды:
Сурет 2 – Біліктілікті арттыру курстарының екі сессиялы моделі
Сурет 1 – Қазіргі кездегі дәстүрлі біліктілікті арттыру курстарының 
құрылымы 
 
бағыт 
тайды 
 
Тыңдаушылардың 
БАИ базасына 
тіркелуі 
Біліктілігін көтеруі 
Тәжірибе 
жұмыстарына 
қатысу 
 
Курстық 
жұмыс 
(нақты 
тақырып 
бойынша) 
Сынақтан өту 
 
 
кері 
байла- 
ныс жоқ 
 
Өздігінен білім 
көтеру 
 
 
  
 
Курстан 
кейінгі жұмыс 
Ішінара 
зерттеу 
жұмыстарымен 
айналысу 
 
 
   
БАИ тыңдаушыларының базасына тіркелу. 
Біліктілігін арттыру. 
Тәжірибе, семинар жұмыстарына қатысу. 
Өздігінен жұмыс тапсырмаларын орындау. 
Топтық жобаларды орындау және қорғауға 
қатысу. 
Сынақтан өту. 
 
Курстық  жұмыс 
І сессия  
 (арнайы бағдарламамен 
өткізілетін авторлық 
курс) 
Үйге тапсырма алу. 
 
 
Біліктілігін жетілдіру 
Өзінің жинақтаған тәжірибесімен бөлісу. 
Конференция, семинар жұмыстарына қатысу. 
Күрделендірілген жұмыс тапсырмаларын 
орындау. 
Топтық жобаларды орындау және қорғауға 
қатысу. 
Сынақтан өту. 
  
 
Курстық  жұмыс 
ІІ сессия  
 (арнайы бағдарламамен 
өткізілетін авторлық 
курс) 
Шығармашылыққа бастама. 
 
Сессия аралық  жұмыс 
-кері байланыс орнату; 
-тыңдаушылар  арасында  бірлесе  дамуға  мүмкіндік 
жасау; 
-арнайы  тапсырмалар бойынша кеңестер беру. 
Нәтижесінде мұғалім: 
-өздігінен білімін көтереді; 
-субъект аралық байланысқа түседі; 
-зерттеу жұмысын жүргізіп, нәтижесін ресімдейді. 
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ

153
152
   
БАИ тыңдаушыларының базасына тіркелу. 
Біліктілігін арттыру. 
Тәжірибе, семинар жұмыстарына қатысу. 
Өздігінен жұмыс тапсырмаларын орындау. 
Топтық жобаларды орындау және қорғауға 
қатысу. 
Сынақтан өту. 
 
Курстық  жұмыс 
І сессия  
 (арнайы бағдарламамен 
өткізілетін авторлық 
курс) 
Үйге тапсырма алу. 
 
 
Біліктілігін жетілдіру 
Өзінің жинақтаған тәжірибесімен бөлісу. 
Конференция, семинар жұмыстарына қатысу. 
Күрделендірілген жұмыс тапсырмаларын 
орындау. 
Топтық жобаларды орындау және қорғауға 
қатысу. 
Сынақтан өту. 
  
 
Курстық  жұмыс 
ІІ сессия  
 (арнайы бағдарламамен 
өткізілетін авторлық 
курс) 
Шығармашылыққа бастама. 
 
Сессия аралық  жұмыс 
-кері байланыс орнату; 
-тыңдаушылар  арасында  бірлесе  дамуға  мүмкіндік 
жасау; 
-арнайы  тапсырмалар бойынша кеңестер беру. 
Нәтижесінде мұғалім: 
-өздігінен білімін көтереді; 
-субъект аралық байланысқа түседі; 
-зерттеу жұмысын жүргізіп, нәтижесін ресімдейді. 
Мұндай  курсты  ұйымдастырудың  тиімділігі  –  курстан  өткен 
тыңдаушымен  «байланыстың  үзілу  тұсын»  немесе  «кері  байланыстың 
болмауын» үздіксіз білім жетілдіру іс-шараларымен қамту мүмкіндігінде. 
Яғни бірін-бірі жалғастырушы және  толықтырушы курстар арасындағы 
мерзімде  тыңдаушылармен  және  тыңдаушылар  өзара  үздіксіз  байла-
ныста  (ақпараттық  коммуникация  құралдары)  болу;  арнайы  тапсырма-
ларды  орындау  бойынша  ұсыныстар,  кеңестер  беру,  көмектер  көрсету 
ұйымдастырылып  отырды.  Оның  барысын  зерделей  келе,  мұғалімнің 
тұлғалық кемелденуі мен кәсіби-тұлғалық құзыреттілігінің қалыптасуына 
арнайы  ұйымдастырылған  біліктілікті  арттыру  курстарының  маңызы 
айтарлықтай деп қорытынды жасауға болады. Сонымен тыңдаушылардың 
мақсатқа  бағытталған  бірлескен,  жеке,  ұжымдық  әрекеттерінің  бары-
сында  курстардың    тұлғалық  дамытушылық  функциясы  қамтамасыз 
етіледі.  Яғни  біліктілікті  арттыру  үдерісінде  білім  субъектілері 
арасындағы  психологиялық    байланыстың  негізінде    өзін-өзі  дамыту, 
кәсіби кемелділікке ұмтылу  жүйесін  орнатуға,  базалық деңгейі түрлі 
топтарда кәсіби біліктілігін көтеру әрекетін  ойдағыдай  қамтамасыз  ете 
отырып,  кәсіби-тұлғалық  құзыреттілігін  технологиялық  тәсіл  негізінде 
дамытудың  жүйесін  қалыптастыруға болады. Себебі педагогтың кәсіби 
құзыреттілігінің деңгейін көтеру – оның үздіксіз білім алуының маңызды 
жүйелік  бөлігі.  Сондықтан  біліктілікті    арттыру  жүйесінде  курстық 
шараның жетекшісі әрбір педагогтың кәсіби өсу үдерісін тек курста оқу 
кезеңінде  ғана  емес,  оның  курстан  кейінгі  әрекеті  кезінде  де  бақылап 
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ
отыруы керек. Курс соңында тыңдаушыларға келесі сессияға дайындап 
келуге мынадай тапсырмалар беруге болады:
- оқушы тұлғасын зерттеу күнделігін жүргізу;
- нақты бір тақырыптың аясында құзыреттілікке бағдарланған тап-
сырмалар құрастыру;
-  нақты  бір  сыныпқа  арналған  тақырыптық-күнтізбелік  жоспар 
құрастыру;
-  ғалымдардың  педагогикалық  идеяларын  тірек  етіп  жасаған  сабақ 
жоспарларын (педагогикалық жүйе элементтерінің тұтастығы ескерілуі 
керек) құрастыру.
Жалғастырушы  курс  белгілі  бір  дайындықпен  келген  мұғалімдер 
үшін тәжірибе алмасу алаңы қызметін атқарады, ал ол белгілі дәрежеде 
мұғалімнің кәсіби өсуінің келесі деңгейінің алғышарты болады.
Соңғы  нәтиженің  немесе  курс  жұмысының  тиімділігін  білу  үшін 
оны  тыңдаушылардың  курс  тақырыбы  бойынша  жалпы  ақпараттану 
деңгейлері  мен  кәсіби-тұлғалық  құзыреттіліктерінің  бастапқы  деңгейін 
анықтауға тура келеді. Бұл кезеңде төмендегідей диагностикалық шара-
лар ұйымдастырылады:
- тыңдаушылардың қажеттіліктерін анықтау;
-  тақырып  бойынша  тыңдаушылардың  ақпарат  (мәлімет)  қоры 
деңгейлерін анықтау.
Күтілетін нәтижені салыстырмалы түрде 120 ұпай деп алатын болсақ, 
кіру  сауалнамасының  пайызын  шығаруға  болады:  Ск=
120b
30b
=25%. 
Сондай-ақ шығу сауалнамасының да нәтижесі осылай анықталады: Сш=
120b
110b
  =90%.  Бұл  көрсеткіш  курстың  сапасы  болып  табылады.  Курс 
барысындағы  бастапқы  және  соңғы  бағалаулардың  айырмашылығы 
курстың  тиімділігін  айқындайды.  Мұны  былай  өрнектеуге  болады: 
Т=Сш - Ск =  90 – 25 =  65% (Мұндағы Т – тиімділік, Сш – шығу сауал-
намасы, Ск – кіру сауалнамасы). Жүргізілген курстың, өз бетімен даму 
үдерісінің    тиімділігін  мынадай  өрнекпен  анықтауға  болады:  С= 
M
H
*100%  (Мұндағы С – сапа; Н – нәтиже; М - мақсат). 
Сондай-ақ мұндай курстарды жүргізу барысында мынадай принцип-
тер негізге алынды: 
-  үздіксіз  дамуға,  біліктілікті  арттыруға  қажеттілікті  ынталандыру 
мен қанағаттандыру;
-  маманның  кәсіби-тұлғалық  құзыреттілігін  қалыптастыруды 
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ

155
154
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ
мұғалімнің кәсіби бағыттылығына сәйкес жүргізу;
- маманның функционалдық сауатсыздығының қай түріне болмасын 
жол бермеу;
- бірлесе әрекет етуге, өзара қарым-қатынас жасауға ықпалды орта 
туғызу;
- шығармашылық әлеуетін көтеру, өзін-өзі жүзеге асыруға мүмкіндік 
беру. 
Осылайша,  курста  жүйелі  түрде  кері  байланысқа  бағдарланған 
әрекеттер  жүзеге  асырылатын  екі  сессиялы  біліктілік  жетілдіру  кур-
стары    тыңдаушылардың  кәсіби-тұлғалық  құзыреттіліктерін  кезеңмен 
қалыптастыруды басқаруды қолайлы шарттармен қамтамасыз ете алады. 
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Альмухамбетов Б.А. История становления и тенденции развития 
системы повышения квалификации педагогических кадров в Казахстане: 
дисс. ...  д.пед.наук: 13.00.01. Алматы, 2002. - 285 с. 
2. Загривная Т.А. Становление научно-методической компетентности 
педагогов в процессе профессиональной деятельности: дисс. ... канд.пед.
наук.  СПб.: РГБ, 2006.- 176 с. 
3. Жайтапова А.А. Моделирование и мониторинг профессионального 
роста учителей в системе повышения квалификации: Учебное пособие.  
Алматы.: РИПК СО, 2006. - 90 с.
4. Кобдикова Ж.У. Теория и практика модернизации педагогической 
системы  школьного  образовния  на  основе  технологического  подхода: 
дисс. ... д.пед.наук.: 13.00.01. Туркестан: Туран, 2008. - 214 с.
Resume
To  define  pedagogical  conditions  of  forming  of  teachers’  professional-
personality  competence  in  the  system  of  qualification  improvement  on  the 
basis of technological approach and its theoretical-methodological grounds.
ОБЯЗАТЕЛЬНЫЙ ЭТАП ПРОЕКТИРОВАНИЯ СИСТЕМ 
МЕНЕДЖМЕНТА КАЧЕСТВА СОГЛАСНО 
МЕЖДУНАРОДНОМУ СТАНДАРТУ ИСО 9001:2000
Михалкин С.А.
Казахский государственный женский
педагогический университет, г. Алматы.
Концептуальная  основа  методологии  проектирования  систем  ме-
неджмента  качества  (СМК)  согласно  международному  стандарту  ИСО 
9001:2000 заключается в определении/комплексной идентификации про-
цессов СМК организации, разработке и описании следующих взаимос-
вязанных и взаимодействующих документированных процедур (установ-
ленных способах проведения процессов) организации:
- общесистемных процедур;
- системных процедур;
- основных процедур жизненного цикла;
- специфических процедур жизненного цикла [1].
При этом в документированных процедурах СМК в соответствии с 
требованиями международного стандарта ИСО 9001:2000 должны быть 
реализованы и отражены:
- обязательные документированные процедуры (6-ть);
- требуемые записи (21-а);
- принципы менеджмента качества (8-мь) [2].
Следовательно,  проектирование  идентифицированных  процессов 
СМК должно осуществляться с учетом области множеств (обозначим её 
как
OCMK
Ξ
) обязательных документированных процедур, требуемых за-
писей и принципов менеджмента качества.
Область множеств
OCMK
Ξ
 в соответствии с рисунком 1 включает в 
себя множество Ω
ОДПЗ 
обязательных документированных процедур и за-
писей, а также  множество 
Ρ
Ω обязательных принципов менеджмента 
качества.
 
Таким образом, мы получаем:
Ω
ОДПЗ  
Ξ
⊂
ОСМК
,  
Ρ
Ω  
Ξ
⊂
 
ОСМК
,  
(1)
OCMK
Ξ
. =  Ω
ОДПЗ  
Ω
Ρ
Ω
 
 
(2) 
Рассмотрим  множество  Ω
ОДПЗ 
обязательных  документированных 
процедур и записей, включающее в себя:
1) Подмножество W 6-ти обязательных документированных про-
цедур W
i
:  W = 

8
1
k=
W
i
.    
 
(3)
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ

157
156
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ
Рисунок 1 -  Область
OCMK
Ξ
множеств обязательных документированных 
процедур, требуемых записей и принципов менеджмента качества. 
 
Wi   
Раздел  Требуемая процедура
i=1             4.2.3       Управление документами;
i=2           
4.2.4       Управление записями;
i=3             8.2.2       Внутренний аудит;
i=4             8.3          Управление несоответствующей продукцией;
i=5             8.5.2       Корректирующие действия;
i=6             8.5.3       Предупреждающие действия.
2) Подмножество 
Q
 21-ой обязательной документированной за-
писи
k
p
: 
Q
=

8
1
k=
k
p
.    
 
(4)
Международный   стандарт  ИСО  9001:2000  непосредственно требу-
ет, чтобы СМК содержала следующие документированные  записи
k
p
:
k
p
  
Раздел  Требуемая запись
J=1          
5.6.1 
Анализ со стороны руководства;
J=2         
6.2.2(e)  Образование, подготовка, навыки и опыт;
J=3          
7.1(d)  Свидетельства того, что процессы создания  
 
 
 
продукции и   получаемая продукция удовлет 
 
 
 
воряют требованиям;
Международный   стандарт  ИСО 9001:2000  непосредственно тре-
бует, чтобы СМК содержала следующие документированные процедуры 
W
i
: 
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ
J=4          
7.2.2 
Результаты анализа требований, относящихся к 
 
 
 
продукции, и действия, вытекающие из этого  
 
 
 
анализа;
J=5          
7.3.2 
Входные данные для проектирования и 
 
 
 
разработки, относящиеся к требованиям к 
 
 
 
продукции;
J=6          
7.3.4 
Результаты анализа проектирования и 
 
 
 
разработки и всех необходимых действий;
J=7          
7.3.5 
Результаты верификации проекта и разработки  
 
 
 
и всех необходимых действий;
J=8          
7.3.6 
Результаты валидации проекта и разработки и  
 
 
 
всех необходимых действий;
J=9          
7.3.7 
Результаты анализа изменений проекта и 
 
 
 
разработки и всех необходимых действий;
J=10        
7.4.1 
Результаты оценки поставщиков и всех 
 
 
 
необходимых действий, вытекающие из этой  
 
 
 
оценки;
J=11        
7.5.2(d)  Если требуется организации, чтобы 
 
 
 
продемонстрировать валидацию процессов в  
 
 
 
тех случаях, когда конечные выходные данные  
 
 
 
не могут быть верифицированы последующим  
 
 
 
мониторингом или измерением;
J=12        
7.5.3 
Однозначная идентификация продукции в тех  
 
 
 
случаях, когда прослеживаемость является 
 
 
 
требованием;
J=13        
7.5.4 
Собственность потребителя, которая утеряна,  
 
 
 
повреждена или когда обнаружено, что она 
 
 
 
стала непригодной для использования;
J=14        
7.6(а)  База, используемая для калибровки или 
 
 
 
поверки измерительного оборудования, в тех  
 
 
 
случаях, когда не существует международных  
 
 
 
или национальных эталонов измерения;
J=15        
7.6 
Достоверность результатов предыдущих 
 
 
 
измерений, если обнаруживается, 
 
 
 
что измерительное оборудование не 
 
 
 
соответствует требованиям;
J=16        
7.6 
Результаты калибровки и поверки 
 
 
 
измерительного оборудования;
J=17        
8.2.2 
Результаты внутренних аудитов и 
 
 
 
последующие действия;
J=18        
8.2.4 
Указание лиц(а), санкционирующих выпуск  
 
 
 
продукции;
OCMK
Ξ
Ω
ОДПЗ
Ρ
Ω
W
Q
W
1
W
2
W
6
p
1
p
2
p
8
q
1
q
2
q
21

159
158
БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА КӨЗҚАРАСТАР
НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УПРАВЛЕНИИ
J=19     
8.3        Характер несоответствий продукции и все 
 
 
 
последующие предпринятые действия, 
 
 
 
включая полученные разрешения на 
 
 
 
отклонения;
J=20       
8.5.2 
Результаты корректирующих действий;
J=21       
8.5.3 
Результаты предупреждающих действий.
Таким образом, множество обязательных документированных проце-
дур  и записей Ω
ОДПЗ 
включает в себя подмножество обязательных про-
цедур  W  и подмножество обязательных записей
Q
:
W
Ω
⊂
ОДПЗ
, 
Q
Ω
⊂
ОДПЗ
,               
 
(5)
Ω
ОДПЗ
 = W 
ΩQ
                 .                             (6)
Множество
Ρ
Ω 8-ми обязательных принципов
k
p
, которые предна-
значены для использования высшим руководством организации с целью 
улучшения деятельности организации, опишем следующим образом:
Ρ
Ω =

8
1
k=
k
p
.                                   
 
(7)
Рассмотрим  определенные  в  международном  стандарте  ИСО 
9001:2000    8-мь принципов менеджмента качества
k
p
:
k
p
  
Принцип 
Определение 
k=1        
Принцип 1        Ориентация на потребителя; 
k=2        
Принцип 2        Лидерство руководителей;
k=3        
Принцип 3        Вовлечение людей; 
k=4        
Принцип 4        Процессный подход; 
k=5        
Принцип 5        Системный подход к менеджменту; 
k=6        
Принцип 6        Постоянное улучшение;
k=7        
Принцип 7        Основанный на фактах подход к 
 
 
 
 
принятию решений;
k=8       Принцип 8       
Взаимовыгодные отношения с 
 
 
 
 
поставщиками.
Отметим,  что  математическое  описание  области
OCMK
Ξ
множеств 
обязательных документированных процедур, требуемых записей и прин-
ципов менеджмента качества является необходимым условием и обяза-
тельным  этапом при математическом моделировании СМК.

жүктеу/скачать 2,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: