Рисунок 2 -   Местоположение  ИОС в иерархии систем

413
412
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
Темп  изменения  квалификации  педагога  на  фоне  развития  ИОС,  а 
также  изменение  всех  видов  его  социальной  и  профессиональной  дея-
тельности,    педагогических  взаимоотношений  и  связей  чрезвычайно 
ускоряется.  Квалифицированный  специалист  обязан  владеть  не  только 
профессиональными  и  общекультурными  знаниями,  но  и  обладать  ин-
формационной культурой. Информационная культура – не только умение 
работать с компьютерной техникой, знание ее устройства и принципов 
действия,  умение  программировать  или  пользоваться  офисными  про-
граммами, электронной почтой и Интернетом,  - это творчество, страте-
гичность мышления, оперативность в экстремальных и неопределенных 
ситуациях, умение самому добывать необходимую информацию и полу-
чать знания с помощью современных информационных ресурсов. 
Литература:
1. Якиманская И.С. Личностно ориентированное обучение в совре-
менной школе. М., 1996.
2.  Информационно-образовательная  среда  как  фактор  повышения   
качества образования, - http://revolution.allbest.ru/pedagogics/00101573_0.
html.
3. Беренфелъд Б.С, Бутягииа К.Л. Инновационные учебные продукты 
нового поколения с использованием средств ИКТ (уроки недавнего про-
шлого и взгляд в будущее) // Вопросы образования. 2005. № 3. 
4. Невуева Л.Ю., Сергеева Т.А. О перспективных тенденциях разви-
тия педагогических программных средств // Информатика и образование. 
1990. № 3.
ФИЗИКАДАН ТОПТЫҚ 
ӘДІСПЕН ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОЙЛАУ 
ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТА ПӘНГЕ ДЕГЕН ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН 
АРТТЫРУ
Жаспанова В.Қ.
Семей қаласы КМҚК «Бизнес колледж» 
физика пәнінің оқытушысы.
Оқушыларды  тиянақты  біліммен  қаруландыру,  олардың  дүниеге 
көзқарасын қалыптастыру жас ұрпақтарды өмірге, еңбекке даярлау – міне 
бұл әрбір оқытушының негізгі міндеті.
Қазіргі  заман  талабына  сай  жаңа  технология  әдістерін  қолдана 
отырып  оқушыларды  өз  бетімен  жұмыс  жасауға  тәрбиелеу,  үйрету, 
шығармашылық қабілетін дамыту мысалы физикалық диктант, тест тап-
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
сырмалары,  топпен  жұмыс  істеу  арқылы  тірек  схемаларды  пайдалану, 
логикалық сұрақтар мен есептер шығарту  т.б. өзіндік жұмыстың негізгі 
мақсаты - өткен материалды қайталап бекіту, жалпылау жүйелеу келесі 
кезеңдегі оқу материалын зерделеуге көшуге үлкен мүмкіндік береді.
Физиканы  оқыту  процесін  жетілдіру  оқушылардың  танымдылық 
белсенділігімен  ізденпаздығын  арттыруға  негізделген  оқу-танымдық 
қызметі  барысында  оқушылар  қажетті  көлемдегі  білімді  игеріп  қана 
қоймай, танымдық қабілетімен шығармашылық ойлау қабілетін дамыта-
ды.
Сабақ жүргізу нәтижесінде тәжірибе жинақталып, оқушының білім 
сапасының молая түсуіне, тәрбиелік санасының толыға түсуіне, олардың 
пәнге деген қызығушылығының деңгейін арттырып, тынымсыз еңбегінің 
нәтижесінде игеруге бірсарындылықтан құтылуға, ұмтылысын, ізденісін 
арттырудың бірден бір әдісі топпен оқыту.
1. Топқа бөлімді бірнеше әдістермен жүргізуге болады.
А) оқушылардың білім деңгейіне қарай орналастыра білу жақсы және 
өте жақсы оқитын оқушылар қалғандарына консультант бола алады.
Ә)  білім  деңгейіне  қарай  топтау.  Өте  жақсы  менгергендер,  жақсы 
меңгергендер орташа және нашарлар біртіндеп сатылап көтеріле алады.
Топтау әдістерінің тиімділігі. 
1) оқушының бір-біріне жолдастық, достық қарымқатынастары арта 
түседі.
2) Бір-біріне бар ынта жігерлерімен көмектесуге, үйретуге болады, 
үйрете жүріп өзіде үйренеді.
3)  топтың  жарыстары  кезінде,  ұйымдастырушылығының  қабілеті 
арта түседі.
4)  Бір  сабақтың  үстінде  бірігіп,  материалдарды  толық  қамтуға 
мүмкіншілік туады.
5) Бағалау жүйесін салыстырмалы түрде жүйелі жүргізе аламыз.
6)  Оқушылардың  өз  бетінше  ізденістері  туындайды,  қосымша 
оқулықтарын  немесе  өз  оқулықтарымен  жүйелі  жұмыс  жүргізуге 
дағдыланады.
7) Өз білімі мен жолдастарының білімін, саралай білуіне толығырақ 
мүмкіншілік туады.
Осы мақсатта физика пәнінен сабақ беретін топтарда топпен жұмыс 
істеп  біршама  жетістіктерге  жетуге  болады.  Атап  айтқанда  сөйлеу 
қабілеттері төмендеу оқушылардың өздері ізденіп мүмкіндіктерін салып 
топқа өз үлестерін қосады. 
Мысалы.  «Тұрақты  тоқ  заңдары»  тақырыбындағы  сабақты  өткізу 
тәжірибемнен.
Үш  топқа  үш  түрлі  тапсырма  беріледі.  Сұрақтар  бойынша  топтау 
әдісін  пайдаланып,  білгендерін  берілген  қағазға  ақылдаса  отырып  жа-

415
414
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
зады.  Осыдан  кейін  әр  топтан  бір  оқушыдан  шығып  өз  жұмыстарын 
қорғайды.
I топ. Электр тогына сипаттама жазады.
II топ. Тұрақты токтың жұмысын, қуатын анықтайтын формулалар-
ды жазады.
III топ. Өткізгіштерді қосу туралы жазады.
«Кубизм» Жеке оқушылармен жұмыс жүргізуде «кубизм» әдісі пай-
даланылады.
Әр  топтың  ортасында  кубик  тасталады,  түскен  қырына  сәйкес 
сұрақтар беріледі.
Ой ашар. Оқушының есеп шығару дағдыларын дамыту мақсатында 
есептер беріледі.
 
 
 
Q= I
2
R
∆
t 
 
 
 
Кернеу 
дегеніміз не? 
r
R
I
+
=
ε
 
Бөгде 
күштер 
дегеніміз 
не? 
R
U
I =
 
 
ε=
q
Aá
 
 
 
 
Жаңа тақырыпты меңгерту сабағы.
Әрбір жаңа тақырыпты түсіндіргенде оқушылардың мүмкіндіктеріне 
қарай тірек белгілері мен тірек конспектілерін пайдаланған жөн. Сондай-
ақ, физикалық заңдылықтар мен құбылыстарға арнап жеке тірек белгілерін 
құрастыру қажет.
Мысалы,  ішкі  энергия  тақырыбын,өткенде  ішкі  энергияның 
физикалық  мағынасын  толық  ашу  үшін  төмендегідей  тірек  белгісін 
пайдаланған жөн
E
ішкі 
 =N(E
потенц 
 +E
кинет 
 )             
 
Дене         молекула
Мұндағы Е
ішкі 
 - дененің ішкі энергиясы,
Е
потенц
 - молекулалардың потенциялдық энергиясы,
Е
кинет
 - молекулалардың кинетикалық энергиясы, 
N - молекулалар саны.
Яғни, бұл тірек сигналы  «Дененің ішкі энергиясы денені құрайтын 
бөлшектердің  (молекулалы, атом және иондардың) кинетикалық энер-
гиясы мен осы бөлшектердің молекулалық өзара әсер күштерінен пайда 
болатын  потенциялдық  энергиясының  жиынтығынан  тұрады»  дегенді 
білдіреді. 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
Физикалық  заңдылықтар  мен  құбылыстардың  мәнін  ашу  үшін 
тақырыпты  тірек  конспектісімен  бергенде,  1  тірек  конспектісіне  2-3 
тақырыпты біріктіріп топтап, блок түрінде берген қолайлы. 
Жылу  қозғалтқыштары  тақырыбын  өткенде  жұмыс  дене 
қыздырғыштан Q1 жылу мөлшерін алып, суытқышқа Q2  жылу мөлшерін 
береді. Осы арада жұмыс атқарылады. Ол атқарылған жұмыс А=Q1-Q2 
айырымына тең.
Жұмыс атқарушы дене ұлғайған кезде өзінің ішкі энергиясын жұмыс 
жасауға толық бере алмайды. Жылудың едәуір бөлігі міндетті түрде газбен 
бірге суытқышқа беріледі, яғни ішкі энергияның бір бөлігі қайтарылмай 
біржола жоғалтады. Осы түсінікті тірек схемасы арқылы оқушылар өздері 
қорытып шығара алады.
Тірек конспектілері.
- оқушылардың жинақылыққа, көркемдікке бағалауға;
- оқушылардың сабаққа дайындалу мүмкіндіктерін арттыруға;
- оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыруға;
-  есеп  шығаруға  немесе  тақырыпты  бекітуге  бөлетін  уақытты 
үнемдеуге;
- оқушылардың білімін дұрыс бағалауға;
- мұғалім мен оқушы арасындағы байланысты нығайтуға;
- оқушылардың ойлау қабілетін арттырып, оларды шығармашылыққа 
баулуға мүмкіндік береді.     
Тірек конспектілері.
- оқушылардың жинақылыққа, көркемдікке 
бағалауға;
- оқушылардың сабаққа дайындалу 
мүмкіндіктерін арттыруға;
- оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыруға;
- есеп шығаруға немесе тақырыпты бекітуге 
бөлетін уақытты үнемдеуге;
- оқушылардың білімін дұрыс бағалауға;
- мұғалім мен оқушы арасындағы байланысты 
нығайтуға;
- оқушылардың ойлау қабілетін арттырып, олар-
ды шығармашылыққа баулуға мүмкіндік береді.     
«Еркін  гармониялық  тербелістер»  тақырыбында  оқушыларды 
қойылған  түйінді  мәселелерді  шығармашылық  тұрғысынан  шешу-
ге,  зерттеушілік  дағдысын  қалыптастыруға  бағыттау  арқылы  топтық 
жұмыс  түрін  пайдаланып  «ой  қозғау»  стратегиясының  негізінде  еркін 

417
416
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
гармониялық  тербелістердің  анықтамасын  беру  үшін  оқушылардың 
білім базасы механиканың кинематика, динамика және энергия сақталу 
тарауларындағы  білімдерін  қолдану  арқылы  анықталады.  Екі  топ 
математикалық және серіппелі маятниктерді қарастырып, жауап кестесін 
толтырады.  Үшінші  топ-сарапшылар  тобы-жауаптарды  мұқият  тындап 
бақылайды,  келіспеген  тұжырымдамаларды  ғылыми  дәлел  негізінде 
өзгертеді, ал керек болса, өздері толықтырады. Үшінші топтың жауапта-
рын екі топ бірігіп бақылайды.
Түйінді мәселелер бақылау объектілері де болып келеді. Олар-еркін 
гармониялық тербелістердің:
1) орындалу шартын анықтау (5 балл);
2) тербелмелі жүйедегі энергияның түрлену және сақталу заңдарының 
орындалуын дәлелдеу (10 балл);
3) қозғалыс заңдылықтарын анықтап, қозғалыс теңдеулерін жазу (10 
балл);
4) негізгі сипаттама-периодтық формуласымын қорытып шығару (10 
балл);
5) қолдану (25 балл).
Рейтинг балдарының бағаларға сәйкестігі:
51-60 балл-5;   41-50балл-4,   31-40балл-3..             
Ой  толғаныс  сатысы.  Мақсаты:  «Бес  жолды  өлең»  стратегиясы 
негізінде  еркін  гармониялық  тербелістердің  анықтамасын  беру  сабақ 
бойы  анықталған  мағұлматтарды  талдап,  жинақтау  арқылы  қортынды 
жасау.
(Зат есім)                            
ТЕРБЕЛІС
 
(Сын есім)     
 Еркін                 Гармониялық                                
 
(Етістік)      
Түрленеді          Ауытқиды Тербеледі     
 
(Сөз тіркесі)     
Ішкі күштер әсерінен болады
 
(Тақырыпқа синоним)     
      
ҚОЗҒАЛЫС
 
Физика пәнін оқытуда халықтық педагогиканы пайдаланудың мәні зор.   
Сонымен қоса мақал – мәтел адам баласының тұрмыс - тіршілігіне терең 
еніп, халықтың өмірін, еңбек әрекетін, оның  табиғат құбылыстарымен 
қарым – қатынасын дөп басып шынайы көрсетіп отырған. Сондықтан да 
олардың дидактикалық және тәрбиелік мәні зор. Сонымен қатар кейбір 
мақал  –  мәтелдерде  табиғат  құбылыстары  арасындағы  өзара  байланыс 
өте айқын берілген.
«Күн шыққан соң суарған суды күн жұтады» мақалының тәрбиелік 
мәні:  егістіктің  таңертең  күн  шықпай,  не  күн  бата  суару  керектігі  ай-
тылады.  Ал  физикалық  тұрғыдан  күн  шығып  тұрғанда  егістікті  суарса 
температураның жоғарлағанынан кебу үрдісі жақсы жүреді. Жер тез кеуіп 
қалады, ал кеш бата суарғанда температура төмендегендіктен кебу үрдісі 
баяу жүреді де су толығымен жерге сіңіп үлгереді.
Тақырыпты қайталау пысықтау сабақтарында шығармашылық сабақ, 
жарыс сабағы, ойын сабағы, баспасөз конференция сабағы т. б. түрлерін 
қолдану арқылы: 
1. оқушылардың алған білімдерін бір жүйеге келтіруге;
2. негізгі заңдылықтар мен құбылыстардың мән-мағынасын ашуға;
3. сандық және сапалық есептерді шешуге;
4. оқушылардың шығармашылығына жол ашуға;
5.  тақырып  бойынша  өтілген  формулаларды  бір  жүйеге  келтіруге 
мүмкіндік береді.
Осындай үлгідегі оқытудың әдіс-тәсілдері оқушылардың есте сақтау 
қабілетін  арттырып,  оларды  жинақылықа,  дәлдікке,  шығармашылыққа 
баулуға көмектеседі.
ОҚЫТУДЫҢ «ҮШ ӨЛШЕМДІ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҮЙЕ»
 ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ІС ЖҮЗІНДЕ 
ПАЙДАЛАНУ
Мұхитқызы  Г.
Бүгінгі күнгі мектептің, яғни білім ордасының негізгі міндеті жан-
жақты  дамыған,  өзін-өзі  басқара  алатын  жеке  тұлғаны  тәрбиелеу  бол-
са, осы міндетті жүзеге асыратын ұстаздар қауымы деп білемін. Үнемі 
ізденіп  жүретін  еңбекқор  мұғалім  оқушыға  сапалы  білім  мен  саналы 
тәрбие бере алады. Қазіргі кезде білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша 
көзқарастар пайда болды. 
Мен «Үш өлшемді әдістемелік жүйесі» технологиясын биылғы оқу 
жылынан бастап өз тәжірибеме енгізіп келемін. 
Бұл  технологияның  негізгі  ерекшелігі:  әр  тақырып  бойынша 
үш  деңгейлік  тапсырмалардан  тұратын  кері  байланыс  кезеңі,  яғни 
оқушыларөз бетімен жұмыс істейді. Үш деңгейдің мақсаттары бірінен-
бірі туындайды. 
Оқытудың  үш  өлшемді  әдістемелік  жүйесіне  негізделген 
педагогикалық  технологияны  қолдану  жағдайында  бағалау  «қосынды» 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ

419
418
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
әдісімен  жүзеге  асырылады.  Яғни,  оқушының  еңбегін  «қосынды» 
әдісімен бағалау, танымдық белсенділігін арттыратын құрал «ашық жур-
нал» арқылы іске асады. Әр деңгейдің тапсырмаларын орындау арқылы 
оқушылар ұпай алады. I деңгей – «5 ұпай», II деңгей – «+ 4 ұпай»,  III 
деңгей – «+ 3 ұпай». 
I  деңгей  мемлекеттік  стандарттың  ең  аз  қажетті  көлемін  қамтиды. 
I деңгей – 5 ұпай – «сынақтан өтті» =3 журналға қойылды, егер келесі 
деңгейді  меңгере  алмаса  II  деңгей  оқушылар  I  деңгейде  меңгерген 
ақпараттық  білімдерінің  себеп-салдарын  анықтайтын  тапсырмаларды 
орындап, өз білімдерін түрлі жағдайда қолдана біледі және оқу материа-
лын талдап үйренеді. II деңгейде 5 ұпай+ 4 ұпай= 9 ұпай «4» журналға 
қойылады, егер келесі деңгейлерді меңгере алмаса. III деңгейде оқушылар 
танымдық – ізденушілік сипаттағы білімнің  тереңделуіне, қорытынды 
шығаруға бағытталған тапсырмалар орындайды. III деңгейде 9 ұпай + 3 
ұпай = 12 ұпай «5» журналға қойылады. 
Оқушының білім сапасы «берік» деп саналады. 
IV деңгейде білімдерін шығармашылық жағдайда қолдана білуін та-
лап етеді. Олар стандарттан жоғары болғандықтан «12 ұпаймен» ерекше 
бағаланады. 
Тәжірибе  барысында  байқалғаны  оқушылардың  пәнге  деген 
қызығушылығы  артып,  өз  ісіне  деген  жауапкершілікті  сезіне  бастады. 
Әр  тақырып  бойынша  өз  бетімен  жұмыс  жүргізілгендіктен  оқушының 
сабаққа белсенділігі артып, өзіне деген сенімі молая түсті. Сыныпта 21 
оқушы бар. 
Қаңтар  айының  26-сы  күні  сыныбымда  математика  пәнінен  ашық 
сабақ өтті. 
26.01.2010ж.  өткізілген  ашық  сабақтың  жұмыс  дәптері.  (үлгісі 
тіркелген)
12 сабақ    
628:37; 23236:37 түріндегі есептеулер. 
 
       
 
Сәйкес қалдықпен бөлу.
I кезең. Қайталауға арналған тапсырма.
«Көпір» 
 
1. Бөлуді орында және тексер
тапсырмалары: 
6942:89 = 
 
4406:76 =
 
 
 
6942 
 89 
 
4406    76
 
II кезең. Жаңа тақырыпты өз бетіңмен меңгеріп көр. 
1. Білу 
 
а) 1. Қандай сандарды көбейтеміз?
 
 
 
628 ∙ 37;
 
 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
2. Түсіну 
 
  2. Көбейтудің қалай орындалғанын түсіндір
 
 
 
628 ∙ 37 = 
 
628
 
 
 
 
 
          х   37
3. Талдау   
3. Неше толымсыз көбейтінділердің мәндерін  
 
 
 
таптың?
4.Жинақтау   
4. Оларды қандай ретпен жаздың?
1. Білу 
 
б) 1. Қандай сандарды бөлеміз?
 
 
 
23236:37;
2. Түсіну 
 
2. Бөлудің қалай орындалғанын түсіндір
 
 
 
232’3’6   37
 
 
 
 
3. Талдау   
3. Неше толымсыз бөлінгіш жаздың? 
4. Жинақтау  
4. Бөліндінің мәні неге тең?
5. Қолдану   
5. Мына тарсырмаларды орында
 
 
 
№ 1 Көбейтуді орында және тексер
 
 
 
145 
 
214 
 
402 
 
 
           х  13 
           х  18 
           х  21
6. Баға беру   
    
Үш таңбалы санды екі таңбалы санға көбейту үшін не  істер едің?
ІII кезең. (Кері байланыс бағалау кезеңі)
Деңгейлік тапсырмаларды біртіндеп орында
I деңгей (5 балл)
1. Білу 
 
1. Бөлуді орында және оны тексер
 
 
 
14478   57 
17136   48      
16302   38
2. Қолдану   
2. Қалдықпен бөлуді орында
  
 
 
14482   57 
17141  48 
16352   38
 
 
 
 
 
 
 

421
420
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
 
 
 
II деңгей (+4 балл)
2. Түсіну 
 
1. Тік төртбұрыштың қабырғалары 6 см және  
 
 
 
х см, ал периметрі 16 см. Теңдеу құрып, тік  
 
 
 
төртбұрыштың белгісіз қабырғасын тап.
3. Талдау   
2. Саяжайға отырғызу үшін бағалары бірдей 14 
 
 
 
өрік5. 5. Қолдану көшеті және 24 алма көшеті 
 
 
 
сатып алынды. Олар үшін барлығы 3496 теңге 
 
 
 
ақша төленді.    
 
 
 
 
Көшеттердің әрбір түріне қанша ақша    
 
 
 
төленген? 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ө. к – 
 
 
 
 
 
 
теңге
 
 
 
 
А. к – 
 
Әрбір түріне қанша ақша төленген?
 
Ш: 
 
Ж: 
 
 
 
III деңгей (+3 балл)
4. Жинақтау    
1. (6181+53714):5+364=
 
     
 
(61574 -12362):4+3073=
6. Баға беру   
(864531-84746) ∙ 100-3620 =
 
 
   
(7680+7969) ∙ 10+34201=
 
 
 
2. Бірінші трактор 8 сағат, екіншісі 6 сағат жер  
 
 
 
жыртты. 
 
 
 
Cағат сайын жұмсалу нормасы бірдей  
 
 
 
болғанда бірінші трактор жанармайды 
 
 
 
екіншіден 16 л артық жұмсады. Әр трактор 
 
 
 
бір сағатта қанша жанармай жұмсаған? 
 
 
 
Екі трактор барлығы қанша жанармай 
 
 
 
жұмсаған?
 
 
 
IV деңгей
 
 
 
Тез есептеп үйрен
 
 
 
(200 ∙ 2 : 20 ∙ 140 – 2000) + 2005 =
 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ

423
422
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
ОСОБЕННОСТИ СОДЕРЖАНИЯ И ОРГАНИЗАЦИИ 
ТРЕНИРОВОЧНЫХ ЗАНЯТИЙ 
В ХУДОЖЕСТВЕННОЙ ГИМНАСТИКЕ
Жуманова А.С.
Кандидат педагогических наук, доцент.
Начальник отдела научно-исследовательской и издательской 
деятельности Казахской академии спорта и туризма. 
  
За  два  последних  олимпийских  цикла  художественная  гимнасти-
ка  сделала  колоссальный  шаг  вперед  по  координационной  сложности 
техники соревновательных композиций. От гимнасток сегодня требует-
ся высокий уровень владения движений телом в сочетании с техникой 
движений предметом, что связано с высокими физическими нагрузками, 
необходимостью  совершенствования  технических  и  тактических  навы-
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
ков. Поэтому необходима постоянная ориентация на поиск новых, более 
современных и эффективных подходов к организации подготовки и со-
держанию  тренировочного  процесса.  Сегодня  гимнастике  необходима 
научно обоснованная программа тренировки, направленная не только на 
высокий спортивный результат, но и на стабильное состояние здоровья 
спортсменок, на их хорошую работоспособность и физическое самочув-
ствие. 
Тренировочный процесс как целое строится на основе определенной 
структуры, которая формируется по объективным закономерностям его 
построения.  При  этом  на  конкретные  детали  построения  тренировоч-
ного  процесса  влияет  вся  совокупность  основных  условий  спортивной 
деятельности  /1,  с.  464/.    Любое  тренировочное  занятие  в  спорте  при-
нято делить на подготовительную, основную и заключительную части. 
Выделение таких структурных частей занятия объясняется влиянием за-
кономерностей  педагогического,  физиологического  и  психологического 
порядка /2, с. 146/. 
В художественной гимнастике данная трехчастная структура учебно-
тренировочного занятия сохраняется (независимо от цели, содержания, 
способов выполнения физических упражнений), но имеет сложную ор-
ганизацию. 
Задача подготовительной части (разминки) – функциональная, двига-
тельная и эмоциональная подготовка организма к основной деятельности 
/3, с. 337/.
Различают общую и специальную часть разминки. Общая часть раз-
минки необходима для повышения температуры тела, путем увеличения 
притока крови к мышцам и скорости кислородного обмена между кровью 
и мышцами, она активизирует функцию центральной нервной системы, 
повышает эластичность мышц и связок /4/. Специальная часть должна 
подготовить  функциональную  систему  для  непосредственного  эффек-
тивного  выполнения  соревновательных  и  тренировочных  действий  /3, 
с. 338/. Здесь в комплекс могут быть включены наиболее интенсивные 
и сложные упражнения для всех частей тела и упражнения, сходные по 
структуре и характеру мышечной деятельности с теми, которым предсто-
ит обучать сразу же после разминки.
При планировании содержания тренировочного занятия по художе-
ственной гимнастике, как для юных, так и гимнасток высокой квалифи-
кации характерной является фрагментарная структура урока и его частей 
/5, с. 224; 6, с. 14/.
Обычно разминка включает 4 фрагмента – отдельные эпизоды рабо-
ты продолжительностью 10-20 минут (иногда больше) каждый. В разделе 
беспредметной подготовки обязательными являются: 
- шагово-беговая или шагово-танцевальная подготовка;

425
424
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
- специфическая (волно-взмаховая) подготовка;
- равновесно-вращательная подготовка;
- прыжковая подготовка;
- акробатическая подготовка.
С  ростом  спортивного  мастерства  эти  фрагменты  могут  носить 
смешанный  характер:  шагово-прыжковая  или  танцевально-прыжковая 
подготовка;  равновесно-прыжковая  подготовка;  равновесно-прыжково-
акробатическая подготовка и др. /7/. По мере освоения, данные упраж-
нения  могут  выполняться  с  различными  предметами  гимнастического 
многоборья. 
На  современном  этапе  в  подготовительной  части  урока  художе-
ственной  гимнастики  стали  широко  использовать  (особенно  для  юных 
гимнасток) упражнения специальной физической подготовки (СФП). В 
этом случае разминка, в отличие от общепринятой в теории и методике 
физического  воспитания  цели,  является  средством  подготовки  опорно-
двигательного аппарата юных гимнасток к будущим спортивным дости-
жениям, а также для поддержания высокого уровня готовности у квали-
фицированных гимнасток. 
Таким образом, данные анализа литературы, а также собственные на-
блюдения показали, что разминка, в зависимости от этапа подготовки и 
задач имеет несколько вариантов: 
- гимнастическая (у опоры и на середине зала);
- хореографическая (классическая, народно-характерная, модерн);
- танцевально-гимнастическая (ритмическая и аэробическая);
- партерная (гимнастическая и хореографическая) /7, с. 48/.   
Такое многообразие разминок требует грамотного распределения ее  
средств.  При  неправильном  подборе  и  использовании  упражнений  эф-
фект от разминки может быть незначительным и даже отрицательным. 
Главная  задача  основной  части  –  обучение  и  совершенствование 
спортивной техники и тактики, воспитание волевых качеств. Содержа-
ние может быть самым многообразным и варьироваться в зависимости от 
подготовленности, периода тренировки, возраста и др. в широких преде-
лах. Основная часть включает, как правило, работу по индивидуальной 
программе с двумя-тремя видами соревновательного многоборья из пяти 
(без предмета и 4 вида с предметом) у юниорок и из 4-х (4 вида с предме-
том) – у сеньорок, согласно международным правилам соревнований. 
Основная часть урока обычно состоит из 2-3 фрагментов. Фрагмен-
ты,  как  правило,  направлены  на  композиционную  подготовку:  состав-
ление,  отработку  соревновательных  композиций  видов  многоборья:  по 
элементам, связкам, в целом. Например, первый фрагмент – первый вид 
многоборья включает:
1 Предметный урок - обучение и отработка техники движений пред-
метом:
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
- изолированное исполнение характерных для данного предмета дви-
жений (различные манипуляции, броски и ловля),
- сочетания различных манипуляций предметом с акцентом на «чи-
стоту» выполнения,
- соединения различных движений предметом с трудностью элемен-
тов тела (поворотов, равновесий, прыжков, гибкости),
2 Работа над стабильностью соревновательных элементов.
3 Выполнение соревновательной (показательной) композиции по ча-
стям и в целом под музыкальное сопровождение.
Второй фрагмент – второй вид многоборья. 
При этом ведущие специалисты в области художественной гимнасти-
ки рекомендуют, чтобы композиционная подготовка была главной только 
в период непосредственной подготовки к соревнованиям, для демонстра-
ции возможностей гимнасток на текущий момент /7, с. 47/. Связано это 
с рядом причин, основными из которых являются емкость и многогран-
ность  технической  подготовки,  а  также  постоянные  уточнения  и  изме-
нения в правилах соревнований, требующие регулярной корректировки 
содержания соревновательной программы.
Задача  заключительной  части  –  постепенно  снизить  пульс  до  нор-
мального  уровня;  обеспечить  скорейшее  выведение  метаболических 
продуктов дыхания из мышц и предотвратить чрезмерное скопление кро-
ви в нижних конечностях. В других видах спорта ее еще называют «за-
минкой». Такое приведение организма в первоначальное состояние не-
обходимо для предотвращения отрицательных явлений,  которые могут 
возникнуть, если резко перейти от интенсивной тренировочной работы 
к покою. 
Здесь обычно применяют менее интенсивные упражнения, способ-
ствующие более успешным процессам восстановления организма и его 
эмоциональной разгрузке. В зависимости от задач и вида тренировок мо-
жет состоять из упражнений силового характера малой интенсивности, 
на пассивное растягивание мышц, либо комплекса по СФП на развитие 
нескольких физических способностей.
Для  гимнасток  среднего  и  старшего  возраста  применяют  круговую 
тренировку, для младших - чаще всего эстафеты и подвижные игры. 
Далее следует подведение итогов тренировки, домашнее задание, ин-
дивидуальные  беседы  с  гимнастками,  их  родителями.  В  конце  занятия 
также можно давать упражнения на расслабление, психологический или 
тактический тренинг, просмотр и анализ видеозаписей, анализ выступле-
ний с уточнением соревновательных требований. 
Методика построения занятия. Разминка должна создать условия для 
проявления максимальной работоспособности спортсменок. В разминку 
не следует включать упражнения, требующие больших усилий. Нельзя 

427
426
заменять постепенно нарастающую нагрузку мощной кратковременной 
работой. Поэтому в разминке нужно применять комплексы из несложных 
общеразвивающих  и  специфических  упражнений  на  предварительную 
«проработку» мускулатуры, улучшение координации движений, повыше-
ние подвижности в суставах. Разогрев мышц начинать следует с мелких 
мышечных групп.
Упражнения на гибкость должны выполняться с постепенным уве-
личением  амплитуды  движений,  на  растяжение  мышц,  прежде  всего, 
антагонистов,  активно  участвующих  в  предстоящих  движениях  гимна-
сток. После выполнения интенсивной нагрузки упражнения на гибкость 
обязательны, так растянутые мышцы быстрее и глубже расслабляются, 
кроме того, эластичность мышц и связок способствуют предупреждению 
травм.
Обычно в разминке используют те упражнения, которые изучались 
на предыдущих занятиях. Более сложные и новые задания, а также слож-
нокоординационные  движения  выполняются  в  начале  основной  части 
урока.
Для развития физических качеств необходимо использовать момент 
наивысшей  работоспособности.  При  этом,  нередко  совершенствуясь  в 
технике, гимнастки развивают определенные физические качества.
Для  достижения  оздоровительного  эффекта  в  тренировочный  про-
цесс,  особенно  юных  гимнасток,  обязательно  нужно  включать  блок 
упражнений, выполняемых в аэробном режиме, в конце которого реко-
мендуется выполнение кратковременных упражнений как эффективного 
средства стимуляции скоростных качеств /3, с. 198/. 
Силовые  упражнения  заключительной  части  должны  быть  направ-
лены на укрепление основных мышечных групп тела, которые недоста-
точно разрабатывались в ходе тренировки. Помимо совершенствования 
механики движения тела, первостепенной задачей при подборе силовых 
упражнений  должно  быть  воспитание  правильной  осанки  гимнасток 
(особенно юных), улучшение их внешнего вида. Важно, чтобы движения 
выполнялись во всех направлениях, с различной амплитудой, скоростью 
и степенью напряжения мышц. Комплекс для укрепления мышц должен 
состоять  из  безопасных  и  эффективных  силовых  упражнений,  исполь-
зующих 2-3 похода из 8-16 повторов (можно с соответствующим отяго-
щением). 
Программа тренировки должна быть подобрана с учетом возраста и 
подготовленности  спортсменок.  Выполнять  упражнения  следует  легко, 
без резких движений. Ощущение жжения в мышцах во время исполнения 
упражнений, является сигналом перенапряжения мышц, что может при-
вести к травмам. Предварительно изученные упражнения хорошо прово-
дить игровым методом.
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
Чередование работы различных мышц двигательного аппарата позво-
ляет увеличить нагрузку, повысить эффективность мышечных усилий и 
создать условия для активного отдыха /8, с. 20/.
  На  современном  этапе  гимнастки  должны  владеть  многогранной 
технической подготовкой, что требует постоянного поиска новых, более 
современных и эффективных подходов к организации подготовки и со-
держанию тренировочного процесса гимнасток.
  В  современной  художественной  гимнастике  разминка  имеет  свои 
особенности: в отличие от общепринятой цели она не только способству-
ет  подготовке организма спортсменок к предстоящей основной работе, но 
и является средством подготовки опорно-двигательного аппарата юных 
гимнасток к будущим спортивным достижениям, а также для поддержа-
ния высокого уровня готовности у квалифицированных гимнасток.
 Для разностороннего и гармоничного развития гимнасток необходи-
мо разнообразие разминок: до пяти ее видов, с обязательным включением 
в ее содержание упражнений и комплексов СФП, которые могут исполь-
зоваться и в заключительной части урока.

жүктеу/скачать 2,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: