Б. Адамбаев апық

ж а қ с ы ,
ж а м а н
а н ы қ т а у ы ш т а р ы
а й т ы л м а с а ,
қ а н д а й
әйел — ырыс, қ а н д а й әйел — ұр ыс екені а н ы қ т а л м а с еді. 
Екі нші м ы с а л д а д а сондай: ат, а д а м деген 
а н ы қ т а у ы ш
сөздер а т а л м а с а , ж а м а н деген екі м а қ а л ғ а о р т а қ анық- 
т а у ы ш т а н м а қ а л д ы ң м а ғы на с ы н а н ғ а р у қиын б о л а р еді. 
Ж а қ с ы , ж а м а н деген а н ы қ т а у ы ш т а р а д а м ғ а қ о л д а н ы л а -
ды. Ал а д а м н а н б а с қ а
ж а н у а р ғ а ,
з а т қ а
қ о л д а н ы л с а ,
а н ы қ т а л ғ ы ш міндетті т ү р де а т а л а д ы .
Ж а қ с ы ат ж анға серік,
Ж а қ с ы ит м а л ғ а серік.
Ж а м а н етік а я қ қажар...
Бі з ж а м а н , ж а қ с ы деген сөздерге әдейі т о қ т а л д ы қ , өйтке- 
ні бұл бесаспап, ке зекші а н ы қ т а у ы ш т а р қ а з а қ м а қ а л -м ә-
тел де р і н де жиі қ о л д а н ы л а д ы . С а л ы с т ы р у ғ а қ а р а ғ а н д а аз 
қ о л д а н ы л ғ а н м е н ойды ай қ ы н да у, күшейту үшін а н ы қт а у-
ыш сөздер де елеулі орын ал ад ы.
М а қ а л - м ә т е л д е р д е а уы с т ы р уд ың ендігі жиі кездесетін 
екі т ү р і — үл ке й т е әсі ре л еу ( г ипербола ) мен 
кі ші рейте 
әсірелеу ( л и т о т а ) . Х а л ы қ айтуға 
о қ т а л ғ а н
ой-пікіріне 
көп ші лі кті ң көңілін а у д арып , сөзін әсерлі ету үшін белгі- 
лі бір затты, у а қ и ғ а н ы әл де н еше есе өсіріп, ү л ғ а й т а әсі- 
релеп, «түймедейді түйедей» етіп көрсетеді.
Т ә у е к е л тау жығады.
Қ а л а у ы н тапса қ а р жанар.
К ө п а қ ы л ы
— 
к ө л м е н тең
дейтін м а қ а л д а р д а ос ы л а й ү лкей те әсірелеумен ж а с а л -
ған. Қөлемі не, санына, кейде күшіне қ а р а й ұ л ғ а й т а си- 
п ат т а у д ы ң белгілі бір з аттың , у а қ и ғ а н ы ң
бейнеленген 
са па сын т а н ы т у үшін мәні зор. Белг і лі бір нәрсені кіші- 
рейте әсі релеу де м а қ а л д а ғ ы ойпікірді әсерлі, т а р ты мд ы 
етудің әдеби тәсілі, а м а л ы болып т а б ы л а д ы.
Е р д ің аты к ө лд ей , өзі н өл де й,
—
деген м а қ а л д ы ң бірінші с ы ң а р ы — үлкейте, екінші 
сы- 
ң а р ы — кі ші рейте әсірелеуге ж а т а д ы . Әсірелеудің 
көбі 
осыл ай с а л ы с т ы р м а л ы жо л ме н т ы ң д а у ш ы ғ а ой с а ла ды.
Жігіт бір к ү н д е бір кісілік,
Б ір к ү н д е р д е м ы ң к ісілік ,
—
деген м а қ а л д а аз сан мен көп санды с а л ы с т ы р у а р қ ыл ы
ж а қ с ы н ы ң қасиеті қ а ж е т т і күні көрінеді деген ойды біл-
74

діреді. Б і р а қ бұдан кі ші рейте әсірелеу үнемі ү л кей те әсі- 
релеумен к а т а р к о л д а н ы л а д ы екен деп о й л а м а у керек. 
Бі р ғ а н а кішірейте, не өсіре әсірлеуг е к ү р ы л ғ а н м а қ а л -
мәтелдер де аз емес.
К ө п түкірсе көл.
Сырдьің суы сирағы мнан...,
—
деген ма қа л- м ә т е лд ер д ег і әсірелеу дербес т ү р ы п - а қ оқу- 
шы т ы ң д а у ш ы л а р ғ а эсер ете ал ад ы. Әсіресе бір нәрсеге 
т ы ңд а у ш ы н а за р ы н е р е кше а у д а р ғ ы с ы келгенде, осы әсі- 
релеу тәсілімен ж а с а л ғ а н м а қ а л - м ә т е л д е р қ о л д а н ы л а д ы .
Б і ре уд і ң шеберлігін, мініскерлігін көрсету керек болса: 

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: