Б. Ж. Рыскалиева тамақтану гигиенасы
жүктеу/скачать 1,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.8 Химиялық заттардан улану (ксенобиотиктер)
|
4.7 Улы өсімдіктермен улану Улы жабайы өсімдіктердің жемістері мен жидектерімен улану негізінен балалар арасында кездеседі. Улы өсімдіктермен улану олардың құрамында алкалоидтар мен гликозидтерге жататын әртүрлі табиғи улы қосылыстардың болуымен байланысты. Табиғи улы қосылыстардың алуан түріне байланысты жабайы өсімдіктермен улану клиникалық көріністердің полиморфизмімен сипатталады. Бұл топтың барлық улануларына қысқа инкубациялық кезең (30 минуттан 1 сағатқа дейін) ортақ болады. Улану белгілері әдетте улы өсімдіктерді жегендердің барлығында дамиды. Уланудың ауырлық дәрежесі жейтін тамақтың мөлшеріне, баланың денесінің күйіне және оның жасына тікелей байланысты болады. Балалардың улы өсімдіктермен уланудың алдын алудың негізгі шараларына балалар объектілерінің аумақтарын (бақтар, саябақтар және т.б.) үнемі тексеру және улы өсімдіктерді немесе олардың ықтимал қауіпті бөліктерін (жидектер, жемістер) жою жатады. Балалармен тәрбие және түсіндіру жұмыстарының да маңызы зор. 4.8 Химиялық заттардан улану (ксенобиотиктер) БҰҰ деректері бойынша әлемде жылына I млн атауға дейін бұрын болмаған өнімдер шығарылады, соның ішінде 100 мыңға дейін химиялық қосылыстар, олардың шамамен 15 мыңы потенциалды токсиканттар. Сыртқы ортадағы барлық химиялық қосылыстардың 80% - ерте ме, кеш пе табиғи суға өнеркәсіптік, тұрмыстық және нөсер ағындарымен, топыраққа, кейін азық-түлік шикізаты мен азық-түлік өнімдеріне түседі. Нәтижесінде тағамдарда, ауыз суында бір уақытта адамдардың денсаулығына теріс әсер ететін ондаған, кейде жүздеген улы химиялық заттар болады. Бұл өткір 113 улану (ксенобиотиктің шекті түсуі кезінде) немесе әр түрлі органдар мен жүйелердің созылмалы дисфункцияларына әкеледі. Азық-түлікте оларды реттеу үшін маңызды, басым ластауыштарды таңдау күрделі міндет болып табылады және уытты агенттер сипаттамаларының бүкіл жиынтығын, олардың халық денсаулығына әсер ету ерекшеліктерін ескеретін өлшемдерге негізделуі керек. Мұндай өлшемдерге мыналар жатады: - қоршаған ортада улы заттардың кең таралуы; - олардың халық денсаулығына қолайсыз өзгерістер тудыруы мүмкін деңгейлерде тамақ өнімдерінде болуы; - уытты заттардың табиғи процестердің айналымына қосылу мүмкіндігі және организмде жинақталу; - уытты агенттің адамға жағымсыз әсерінің жиілігі мен ауырлығы, әсіресе генетикалық және канцерогендік әсерлермен қатар жүретін ағзадағы қайтымсыз және ұзақ мерзімді өзгерістер түрінде; - азық-түліктегі және/немесе адам ағзасындағы химиялық қосылыстың өзгеруі, бастапқы заттарға қарағанда уыттылығы мен қауіптілігі жоғары өнімдердің пайда болуына әкелуі; - химиялық қосылыстың әсеріне ұшыраған халық популяциясының шамасы (бүкіл популяция; кәсіби контингенттер; осы токсиканттың әсеріне жоғары сезімталдығы бар халық топтары); Антропогендік тектес бөгде заттарды екі үлкен топқа бөлуге болады: ауылшаруашылық және тамақ өндірісі процесінде адаммен мақсатты түрде қолданылатын және экологиялық тұрғыдан анықталатын Бірінші топқа пестицидтер мен агрохимикаттар, нитраттар, қоспалар (гормондар, антибиотиктер), тағамдық қоспалар (бояғыштар, консерванттар, тұрақтандырғыштар және т.б.) жатады. Екінші топқа ауыр металдар мен мышьяк, радионуклидтер, полициклді қосылыстар (бифенилдер, хош иісті көмірсутектер) кіреді. Аталған ксенобиотиктердің барлығы тағам өнімдеріндегі гигиеналық нормативтерге ие, және рұқсат етілген деңгейден асып кету химиялық этиологияның тамақтан улануына әкелуі мүмкін. Қазіргі уақытта химиялық сипаттағы тамақтан уланудың алдын-алу және дұрыс диагноз қою өзекті болып келеді. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|