Б. С. Исмакова, М. А. Умирбекова

26 
Оқыту және көрнекі құрал – 
оқуға, оқытуға, тәрбиелеуге 
көмектесетін материалдардан тұратын оқу басылымы (картографиялық 
құралдар, атластар, альбомдар және т.б.). 
Жұмыс дәптері
–студенттің пәнді меңгеру бойынша өзіндік 
жұмысына ықпал ететін арнайы дидактикалық аппараты бар оқу-
тәжірибелік басылым (есептеуге арналған кестелер, өзіндік жұмысқа 
тапсырмалар, бақылау сұрақтары, қорытынды жазуға арналған орын және 
т.б.). 
Өзіндік оқу құралы–
белгілі бір пәнді (пән бөлімін) оқытушының 
көмегінсіз өз бетінше оқуға арналған оқу басылымы. 
Оқу-әдістемелік құрал–
оқу пәнін оқыту әдістемесі, оның бөлімі, білім 
беру әдістемесі немесе оқу пәні оқу әдістемесі бойынша материалдардан 
тұратын басылым. 
Дәрістер курсы–
студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру 
мақсатында дайындалған, пән оқытушысының лекциялық материалын 
көрсететін оқу пәнінің мазмұнын толық қамтитын оқу-теориялық 
басылым. Мұндай басылымның мәтіні, сондай-ақ, дәрістердің тезистері 
дидактикалық және әдістемелік тұрғыдан өңделген, жүйеленген, дәйекті, 
жазбаша сөйлеу тілі мен стиліне қойылатын талаптарды сақтай отырып, 
орыс әдеби сөйлеуінің нормаларына сәйкес баяндалуы керек, нақты және 
қысқаша анықтамалармен, терминдермен, ұғымдармен және т.б. 
Дәріс конспектісі 
бұл немесе басқа пәндер бойынша дәріс 
мәтіндерінің қысқаша аннотация немесе егжей-тегжейлі жоспар түрінде 
емес, баяндау түрінде жүйелі түрде баяндалатын оқу-теориялық 
басылымы, ескертулермен немесе библиография. Дәрістер курсынан 
айырмашылығы ол оқу материалын, мысалдарды, иллюстрациялық 
материалдарды кең және терең шолуды қамтымайды. Студенттердің 
өздігінен білім алуына бағытталған (3 баспа параққа дейін). 
Оқулықтың басқа ғылыми әдебиет түрлерінен (диссертациялар, 
монографиялар, тезистер, ғылыми мақалалар, авторефераттар) негізгі 
ерекшелігі болып табылады.
-
ақпараттың «жинақталған толықтығы» (А.Н. Васильева); 
-
пәндік-логикалық жүйелілік; 
-
көрсетудің анықтығы, түсініктілігі; 
-
адресаттың зейнін белсендіру. 
Оқулықтан айырмашылығы, оқу құралының мазмұны бағдарламаға 
ішінара ғана сәйкес келеді. Оқу құралда бағдарламаның бірқатар 
тақырыптары мен тараулары қарастырылмауы мүмкін, бірақ бағдарламада 
қарастырылмаған тақырыптар мен бөлімдер болуы мүмкін. 
Сығымдалған толықтық немесе мағыналық қысқалықпен ақпараттың 
максималды қанықтығы берілген ғылымның пәні туралы жинақталған 
ақпараттың бір бөлігі ғана ұсынылуымен көрінеді, бірақ дәл осы бөлік 

27 
негізгі болып табылады және пәнді біркелкі және жан-жақты сипаттайды. 
Бұл белгі баяндамалық пәндік-логикалық ерекшелігін анықтайды: 

біріншіден, пәннің анықтамасы мен жалпы сипаттамасы беріледі, 

қарастырудың негізгі аспектілерін анықтайды, 

әрбір аспект бөлек қарастырылады. 
Бұл схема әдетте аспектілердің әрқайсысын сипаттау кезінде сақтала-
ды. Оқулық әдетте қалыптасқан іргелі ғылыми білімдерді беретіндіктен, 
баяндама тұтастай алғанда жағдаят сипатта емес, сирек жағдайларды 
қоспағанда, полемикалық айқындық жоқ. Оқулықты құру кезінде бүтіннің 
және оның бөліктерінің құрылысы сызықтық тармақталған және пәндік-
логикалық иерархия заңына бағынатынын есте ұстаған жөн. 
Оқулық 
– білім алушыларға арналған және пән бойынша білім 
мазмұнының жүйелі баяндалуын қамтитын оқу-әдістемелік басылым және 
оқу процесін ұйымдастырудың негізі болып табылады. Оқулықты баспа 
немесе электронды түрде беруге болады
.
Оқулықтың мазмұны оқу бағдарламасына толық сәйкес келуі керек. 
Оқулықтың құрылымына мыналар кіреді: 
1) таңбалар, 
2) мазмұны, 
3) кіріспе, 
4) негізгі мазмұны; 
5) глоссарий, 
6) әдебиеттер тізімі, 
7) QR кодтары (Кью Ар). 
Шартты белгілер – студент ерекше назар аударуы қажет оқу матери-
алдарының мақсатын анық көрсететін графикалық, алфавиттік және (неме-
се) сандық таңба. Мұндай белгілердің мағынасы оқулықтың кіріспесінде 
немесе басында қойылады. 
Мазмұны оқулықтардың барлық құрылымдық элементтерінің атаула-
рының реттелген тізбесін қамтиды (мұқабадан, титулдық парақтан және 
титулдық беттің артқы жағын қоспағанда) олардың оқу басылымындағы 
орналасуы басталатын беттердің нөмірлері көрсетілген. 
Оқулықтардың кіріспесінде басылымның мақсаты, оқырман мекен-
жайы, өзектілігі, авторлық тұжырымдаманың ерекшеліктері, оқу басылы-
мымен жұмыс істеу туралы мәліметтер қамтылады. 
Оқулықтардың негізгі мазмұны дидактикалық және әдістемелік 
тұрғыдан өңделіп, автордың сөздік және иллюстрациялық оқу материалы 
арқылы жүйеленген. 
Глоссарийде алғаш рет енгізілген және зерттелетін тақырыптарға 
қатысты ұғымдар мен терминдерге қысқаша түсініктеме берілген. Мәтінде 
анықталған ұғымдар мен терминдер (жиектерде, жеке мәтін өрісінде) глос-
сарийге кірмейді. 

28 
Әдебиеттер тізімі, оның ішінде оқу платформалары мен веб-ресурстар 
- бұл автордың оқулықты дайындауда және тақырып бойынша ең құнды 
ақпаратты жинақтауда пайдаланған құжат сипаттамаларының тізімі. 
Әзірлеушінің, баспагердің немесе басқа ресми көздің жарамды аудио 
және (немесе) бейне ресурстарына онлайн қолжетімділікті қамтамасыз 
ететін QR кодтары авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы 
заңнамаға сәйкес оқулыққа енгізілген. QR кодының өлшемі оқулық бет-
терінен мобильді құрылғы арқылы оны ыңғайлы сканерлеу мүмкіндігіне 
қарай белгіленеді. 
Қағаз оқулықтың цифрланған нұсқасын қайта пайдалануға және тегін 
жүктеп алуға арналған QR коды оқулықтың соңғы бетінде орналасты-
рылған [18]. 
Оқулықты құру кезінде екі топтағы тапсырмалар шешіледі: 

оқулықтың білім мазмұнын, оның көлемі мен құрылымын құрасты-
руға бағытталған тапсырмалар; 

осы білім беру мазмұнын меңгеру 

жүктеу/скачать 1,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: