Б. С. Исмакова, М. А. Умирбекова
жүктеу/скачать 1,16 Mb. Pdf көрінісі
|
Ismakova i dr
| Эссе құрылымы
Эссе құрылымы оған қойылатын талаптармен анықталады: 1. Эссе авторының мәселеге қатысты ойлары қысқаша тезис түрінде беріледі; 2. Идея дәлелдемелермен бекітілуі керек - сондықтан тезис аргумент- термен жалғасады. Дәлелдер-бұл фактілер, қоғам өмірінің құбылыстары, оқиғалар, өмірлік жағдайлар мен өмір тәжірибесі, ғылыми дәлелдер, ғалымдардың пікірлеріне сілтемелер, т.б. Әрбір тезистің пайдасына екі дәлел келтірген дұрыс: бір дәлел сенімсіз болып көрінеді, үш дәлел қысқалық пен бейнеле- уге бағытталған жанрда жасалған презентацияны «артық жүктеп» алуы мүмкін. Осылайша, эссе айналмалы құрылымға ие болады (тезистер мен дәлелдер саны тақырыпқа, таңдалған жоспарға, ойды дамыту логикасына байланысты): - кіріспе; 34 - тезистер, дәлелдер; - тезистер, дәлелдер; - тезистер, дәлелдер; - қорытынды. Эсселерді әртүрлі критерийлер бойынша жіктеңіз. Мазмұны жағынан эсселер: философиялық, әдеби-сындық, тарихи, көркемдік, көркем-публицистикалық, рухани-діни, т.б. Әдеби түрі бойынша эсселер: рецензиялар, лирикалық миниатюралар, жазбалар, күнделік беттері, хаттар т.б. Эссе жанрында жасалған шығарманың композициялық ерекшеліктерін ескере отырып, эсселер: суреттеу, баяндау, ой толғау, сыни, талдау, т.б. Эсселерді екі үлкен топқа бөлу ұсынылады: жеке, субъективті эссе, мұнда негізгі элемент автор тұлғасының сол немесе басқа қырын ашу болып табылады; объективті эссе, мұнда жеке принцип сипаттау тақырыбына немесе қандай да бір идеяға бағынады. Эссенің жанр ретіндегі кейбір ортақ белгілері (ерекшеліктері) бар, олар әдетте энциклопедиялар мен сөздіктерде келтірілген: 1. Шағын көлем. Әрине, қатаң және жылдам шекаралар жоқ. Эссе көлемі үш беттен жеті бетке дейін компьютерлік мәтінді құрайды. Мысалы, Гарвард бизнес мектебінде эссе көбінесе екі бетке жазылады. Ресей университеттерінде эссеге он бетке дейін рұқсат етіледі, бірақ машинкамен басылған мәтін. 2. Нақты тақырып және оның нақты субъективті интерпретациясы. Эссе тақырыбы әрқашан нақты болады. Эсседе көптеген тақырыптар немесе идеялар (ойлар) болуы мүмкін емес. Ол бір ғана нұсқаны, бір ойды көрсетеді. Және оны дамытады. Бұл бір сұрақтың жауабы. 3. Еркін шығарма – эссенің маңызды белгісі. Зерттеушілер эссе өзінің табиғаты бойынша ешқандай ресми шеңбер- ге шыдамайтындай етіп орналастырылғанын атап өтеді. Ол көбінесе логи- ка заңдарына қайшы құрылады, ерікті бірлестіктерге бағынады және «Бәрі керісінше» деген қағиданы басшылыққа алады. 4. Баяндаудың жеңілдігі. Эссе авторы үшін оқырманмен сенімді қарым-қатынас стилін орнату маңызды; түсінікті болу үшін ол әдейі күрделі, түсініксіз, тым қатаң конструкциялардан аулақ болады. Зертте- ушілер жақсы эссені тақырыпты жетік меңгерген, оны әр қырынан көретін және оқырманға толық емес, бірақ бастапқы нүктеге айналған құбылысқа көп өлшемді көзқарасты ұсынуға дайын адам ғана жаза алатынын атап өтеді. 5. Парадокстарға бейімділік. Эссе оқырманды (тыңдаушыны) таң қалдыруға арналған-бұл көптеген зерттеушілердің пікірінше, оның міндетті сапасы. Эсседегі ой- 35 толғаулардың бастапқы нүктесі көбінесе афористикалық, айқын мәлімдеме немесе парадоксалды анықтама болып табылады, бір қарағанда, сөзбе-сөз, даусыз, бірақ бір-бірін жоққа шығаратын мәлімдемелер, сипаттамалар, те- зистер. 6. Ішкі мағыналық бірлік. Бұл жанрдың парадокстарының бірі шығар. Композицияда еркін, субъективтілікке бағытталған эссе, сонымен бірге, ішкі мағыналық бірлік- ке ие, т.б. негізгі тезистер мен мәлімдемелердің бірізділігі, дәлелдер мен ассоциациялардың ішкі үйлесімділігі, автордың жеке позициясы көрсетіл- ген пайымдаулардың жүйелілігі. 7. Ауызекі сөйлеуге назар аударыңыз. Сонымен бірге эсседе жаргон, формулалық тіркестер, сөздік қысқар- тулар, тым жеңіл реңк қолданудан аулақ болу керек. Эссе жазу кезінде қолданылатын тілге байыпты қарау керек. жүктеу/скачать 1,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|