Бағалы қағаздар нарығы және биржа ісі: Оқу құралы. Алматы: 2007
Бағалы қағаздардың басқа түрлері
жүктеу/скачать 1,63 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Акцияға жазылу құқығы
| 2.5. Бағалы қағаздардың басқа түрлері
Бағалы қағаздардың басқа да өте көп түрлері болады. Оларды әртүрлі эмитенттер шығарады. Солардың бірнешеуін қарап өтелік. Қоғамның жарғысына қарсы келмесе онда оның «екінші қатардағы», немесе айналымдағы бағалы қағаздарға қосымша тағы да бағалы қағаздар шығарып капитал табуға мүмкіндігі бар. Оларды «құқықты бағалы қағаздар» деп те атайды. Оларға жазылу құқығын опцион, вариант деген сөздер айкындайды. Акцияға жазылу құқығы акционерлерге қоғам акциясының жаңа тиражын сатып алу артықшылықты құқығын береді. Бұл акционерлердің мүлікке деген мүддесін кррғайды. Ол бағалы қағаздардың ерекшелігі қоғам жарғысында акционерлердің «артықшылықты құқығы» деген арнаулы сөзбен белгіленеді. Он-дай құқықты тек жай акция иелері ғана пайдалана алады. Акцияға жазылу құқығы бар әрбір акционер қоғамнан сатып алуға рұқсаты бар акция саны және оның сатылу бағасы көрсетілген арнаулы куәлік немесе құқық сертификатын алады. Әдетте, акцияның сатылу бағасы ағымдағы курсынан төмен болады. Акцияға жазылу құқығын үш түрлі жолмен жүзеге асыруға болады: Біріншіден, өз құқығын іске асыру, яғни жаңа акция сатып алу. Ол үшін сертификатты толтырып және ақша аударып қоғамға тапсыру керек; Екіншіден, жазылу құқығын сатуға болады; Үшіншіден, жазылу құқығын пайдаланбауға да болады. Онда сатып алушылар туралы мәселені қоғам өзі шешеді. Жазылу - қысқа мерзімді бағалы қағаз. Әлбетте, ол бір айдан аспайды. Егер қоғамның акциясы қор биржасында айналымда болса, онда құқық сертификаттары да сол биржада бағалануы мүмкін. Оларға басқа баға қойылады. Акциялар ондаған, жүздеген мың, тіпті миллиондаган данамен шығарылатын қазіргі жағдайда қоғамның акцйонерлері үшін де, оның инвесторлары үшін де арнайы бағалы қағаздар шығару арқылы жазылу құқығын пайдалану механизмі ең бір тиімді, әрі ыңғайлы әдіс болып саналады. Негізгі бағалы қағаздарды сату немесе сатып алу құқығын пайдаланудың алғашқыларының бірі - опцион. Опцион - шартқа енгізілген мерзімдік талапты көрсететін бағалы қағаз. Ол белгіленген уақытта немесе одан бұрын келісілген бағамен қағаздардың біраз мөлшерін сатуға немесе сатып алуға құқық береді.Опцион биржада саудаға түседі. Әдетте, опцион қоғамның өзінің жоғары лауазымды қызметкерлеріне тұрақты бағамен жай акция сатып алу құқығын беретін екінші қатардағы бағалы қағаз. Опцион - заңды түрде бекітілген стандартты құжат. Онда сатылатын бағалы қағаздар саны көрсетіледі. Оның өлшемі лот деп аталады, 1 лотта 100 дана біратаулы бағалы қағаз болады. Опционный мазмұнында опциондық шартта бекітілген құқықтың орындалуы, яғни бағалы қағаздарды сату немесе сатып алу күні, айналыс мерзімі, аяқталу күні, жөнелту-қабылдап алу жағдайлары және бағасы көрсетіледі. Опционный екі түрі кездеседі: а) активті сатып алуға құқық беретін опцион. Ол сатып алушы опционы немесе колл опционы деп аталады. ә) активті сатуға құқық беретін опцион. Оны сатушы опционы немесе пут опционы деп атайды. жүктеу/скачать 1,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|