Демеушілік емес қолхаттарды

Кейбір бағалы қағаздарды (чектер, депозиттік сертификаттар, вексельдер және т.б.) банктер шығарады. Оларды қаржы құралдары деп те атайды. Қаржы құралдары қысқа мерзімді (1 жыл, кейбіреуі 3 жылға дейін) бағалы қағаздар.

Әлемдік тәжірибеде коммерциялық банктер бағалы қағаздар нарығында:

Біріншіден, өзінің акцияларының және облигацияларының, депозиттік және жинақ сертификаттарының, вексельдердің және туынды бағалы қағаздардың эмитенті;

Екіншіден, өз есебінен бағалы қағаздарды сатып алушы инвестор;

Үшіншіден, қаржылық брокер ретінде инвестициялық институт ролін және инвестициялық компанияның немесе инвестициялық қордың қызметін орындайды. Банктер өз бағалы қағаздарын эмиссиялау есебінен қаражат тартумен, басқалардың бағалы қағаздарын орналастырумен немесе басқа эмитенттердің бағалы қағаздарына қаржы салумен шүғылданады. Сөйтіп банктің өз капиталы және тартылған (қарыз) капиталы қалыптасады. Қазақстанда нарықтық қатынастардың жоғары деңгейде дамымауына байланысты коммерциялық банктердің бағалы қағаздары негізінен ақшалы есеп айырысуда немесе тауар айналысында қолданылады. Сондықтан оларды қысқаша сипатталық.

Шындығында, чек - ол аудармалы вексель (тратта). Алайда, чектің кейбір ерекшеліктері бар. Олар:

• 
  чек тек есеп айырысуда қолданылады, ол жеке мүлік ретінде мәмілеге қатыспайды (оны екінші нарықта сатып алуға, кепілдікке салуға, қарызға беруге болмайды);
  
• 
  чек бойынша төлеуші әрқашан банк немесе ондай операция жүргізуге лицензиясы бар баска несие мекемесі болады;
  
• 
  чекте төлеушінің акцепті болуының қажеті жоқ. Себебі чек берушінің шотында төлеуге қажетті сома сақталады.
  

Әлемдік тәжірибеде коммерциялық банктердің қосымша ақша ресурстарын тарту мақсатында эмиссиялайтын бағалы қағаздың келесі түрі - банктік сертификаттар. Олар тек коммерциялық банктер шығаратын бірден-бір бағалы қағаздардың түрі. Инвестордың бейімделуіне қарай сертификаттар депозиттік сертификат және жинақ сертификаты болып екіге бөлінеді.