Клиринг және есеп айырысу

а) биржалық тауардың түріне қарай:

• 
  бағалы қағаздар нарығының клирингі;
  
• 
  фьючерстік шарттар нарығының клирингі;
  

• 
  бөлек бір биржаның клирингі;
  
• 
  ұлттық биржааралық клиринг;
  
• 
  халықаралық клиринг;
  

• 
  Клиринг палатасының мүшелері арасындагы клиринг;
  
• 
  Биржа мүшелері арасындагы клиринг.
  

Біріншіден, клиринг және есеп айырысуды, әдетте маманданған органдар жүзеге асырады. Ол дербес маманданған ұйым - Клирингтік (есептеу) палатасы немесе биржаның маманданған құрылымдық бөлімі болуы мүмкін.

Екіншіден, биржа клиенттерінің мүддесін қорғау тұрғысынан алғанда клиенттер қаржысын делдалдар қаржысынан бөлек жүргізу мен есептеу туралы талаптарды орындауға көп мән берілуі керек.

Үшіншіден, бекітілген биржалық мәмілелердің бүкіл реквизиттері тексеріліп және тіркеуден өткізгеннен соң ғана олар есеп айырысу - клиринг жүйесіне түседі. Ондай болмаған күнде олар клирингке қабылданбайды.

Төртіншіден, клиринг және есеп айырысудың қатаң кестесі бо­луы тиіс. Клиринг және есеп айырысудың әрбір операциясы қатаң шектелген уақытта өту керек. Кестені бұзушы айыппұл төлеуге мәжбүр болады.

Бесіншіден, биржада бекітілген мәміленің орындалуына кли­ринг және есеп айырысу механизмі кепілдік береді. Егер мәмілеге келген екі жақтың бірі өз міндеттемесін орындай алмаса, онда оны биржа құрылымы өзі орындайды.