8
адамдар арасындағы қарым-қатынасқа қайтадан өзгеріс түс-
кен. Кеше ақырзаман орнағандай көрген жуандар бүгін қайта
тіріліп, ауыздарынан от шашады,
кеше зорлық атаулы жо-
йылып, енді теңдікке қолымыз жетті ме деген кедей-кепшік
қайтадан тұнжырайды.
Айтылмыш үзіндіні «Қызыл сұңқарлардың» прологы, яки
түрме сценаларының алдында келетін көрініс деп қарауға бо-
лады. Пьесада Жұмаш, Байділда ақтардың қолына түсіп қа лу
қаупінен қашып, Маштайдың үйін паналайды. Маштайдың өз
есебі өзінде: біріншіден, Жұмаш қанша қызыл болса да, Ана-
пиямен көңілдес, екіншіден, Байділданы пайдаланып, Совдеп
ақшасын қолына түсіріп алса, дәулет тұрғанда аспаннан қан
жауса да мұртын балта шаба ма? Бірақ қатер таянғанда Маштай
қиналмай-ақ большевик жігітті жау қолына ұстап бере салады.
Мұхамеджан Қаратаев бұл жөнінде: «Маштайда нағыз байдың,
керек болған жерде өз басының қамын тап күресі, капиталис-
тер,
помещиктер, қазақ байларының мүддесіне ба ғындыра тын
байдың кейпі берілген»,– деп дұрыс айтқан
(«Қазақ әдебиеті»,
1937, 18 қаңтар).
Үзіндіде Дарабай болыс, оның інісі Төлеутай, Маһира, Ана-
пия, Нұрила секілді әйелдер, комендант Чех,
Джорж сияқты
шетелдіктер – мінез даралығымен ашылмаса да, драматург ізде-
ністеріне куә боларлық персонаждар.
Сонымен, біздің ойымызша, «Қызыл сұңқарлар» драма-
сы ның алғаш 1960 жылы жазушының көп томдық шы-
ғарма
лар жинағында жарияланған вариантын негізгі, жү-
йелі, тия
нақ
ты нұсқа деп тану дұрыс болмақ. Драматург
шығармашылы ғын зерттеушілер үшін,
пьесаны сахнаға шы-
ғармақ режиссерлер үшін айтылған үлгілердің қай-қайсы сын
қарастырып, пайдаланудың ерсілігі жоқтығы, әрине, дау ту-
дырмайды.
«Қызыл сұңқарлар» драмасының жазылу мезгілі, бір
жағынан, Сәкен Сейфуллиннің пролетарлық дүниетанымды
ерте меңгеріп, көркем шығармашылықта төңкеріс платфор-
масына бұлтақсыз, тура
жолмен келгендігін көрсетсе, екінші
9
жағынан, қазақ әдебиетінің эстетикалық-философиялық биік
деңгейге тез, шапшаң көтерілгендігін дәлелдейді.
Белгілі монографиясында Әбділда Тәжібаев әйгілі «Броне-
поезд 14-69», «Любовь Яровая», «Мылтықты адам», «Эскад-
ра өлімі», «Оптимистік трагедия» шығармаларының «Қызыл
сұңқарлардан» уақыт жөнінен кешірек туғанын айтады
Достарыңызбен бөлісу: