Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
лер дін ш оғы ры н бел гіл і бір к өл беу бұры -
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| лер дін ш оғы ры н бел гіл і бір к өл беу бұры -
ш ы м ен бак ы лағанда д и ф р а к ц и я максим ум ы Вульф—Б р эггов ш арты на ж ауап бер ет ін тол - кын ұзы нды ктары үш ін оры ндалады . П. Деба және П. Шеррер монохроматты рентгенді сәулелердің жартылай кристаллы денелерде (көп жағдайда сығылған ұнтак) дифракциялануына негізделген рентгенкұ- рылымды сараптама әдісін ұсынды. Көп- теген кристаллиттердің ішінде /, Ө және к, шамалары бірдей түрлері табылып, бұл шамалар Вульф—Брэггов формуласына сәйкес келеді. Шағылыскан 2 соу ле (максимум) түскен L рентген сәулесімен 2Ө бұрышын жасайды (24.20, а-сурет). (24.42) шарты әртүрлі бағытталған барлык кристаллдар үшін бір- дей болғандыктан рентген сәулелері кеңістікте конус күрайды, ал оның төбесі зерттелетін объекте жатады да коспаның бұрышы 4Ө-ке тең болады (24.20, б-сурет). (24.42) шартын канағаттандыратын баска шамалардың /, Ө және к жиын- тығына баска конус сәйкес келеді. Фотопленкада рентген сәулелері дөнгелек немесе доға түріндегі рентгенограмманы (дебайграммасы) түзеді (24.21-сурет). Рентгенді сәулелердің дифракциясын сонымен катар аморфты катты де- нелерден, сұйыктан, газдардан шашырағанда байқауға болады. Бұл жағдайда рентгенограммада кең және бұлыңғыр сақиналар алынады. Қазіргі уақытта биологиялык молекулалар мен жүйелердін рентгенкұ- рылымды сараптамасы кеңінен колданылады: 24.22-суретте нәруыздардың рентгенограммасы көрсетілген. Осы әдіспен Дж. Уотсон және Ф. Крик ДНҚ кұрылымын аныктаған. Нобель сыйлығының (1962) лауреаты атанды. Рентген сәулелерінің кристаллдардан шағылуынан олардың спектрлік кұрамын анык- тау рентгенді спектроскопия шенберіне жатады. 24.8. ГОЛОГРАФИЯ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУ МҮМКІНШІЛІКТЕРІ Голография 1 — толқындардың интерференциясына және дифракциясына негіз- делген көріністерді ж азу немесе сақтау әдісі. Голография идеясын 1948 ж. Д. Габор бірінші рет ұсынды, ал оның прак- тикалык колданысы тек лазер сәулесінің пайда болуынан кейін мүмкін болды. Голографияны түсіндіруді фотографиямен салыстырудан бастау орынды. Фотография кезінде фотопленкада денеден шағылған жарык сәулелерінің толкынының каркындылығы түсіріледі. Кескін бүл жағдайда караңғы және жарык нүктелердің жиынтығын береді. Шашыраған сәулелердің фазасы тір- келмейді де дене туралы көптеген акпарат жоғалып кетеді. Голография объектімен шашыраған толкынның амплитудасын және фаза- сын ескере отырып ол туралы толық ақпарат алуға мүмкіндік береді. Фазаларды тіркеу интерференцияның аркасында жүзеге асырылады. Бүл мақсатта жарык шығаратын бетке екі когерентті толкын жіберіледі: тіректі толқын, ол қосымша қүрылғы ретінде колданылады, олар тікелей жарык көзінен немесе айнадан шы- ғады, ал екіншісі сигналды толқын, ол тіректі толқын (жарык) денеден жартылай шашырағанда (шағылысқанда) пайда болады да, ол туралы ақпарат сактайды. Сигналды және тіректі толкындардың косылысыннан түзілген, жарык сезгіштік пластинаға түсірілген интерференциялық бейнені голограмма деп атаймыз. Кескінді кайта алу үшін голограмманы сол тірек толқынымен кай- та жарықтандырады. Бірнеше мысалмен голограмманың қалай алынатынын және кескінді кайта алуға болатынын түсіндірейік. жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|