Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

пы жағдайда жары к бакылаушыға жетеді. Егер де анализаторды қандайда бір 
бұрышқа бұратын болсак, онда кайтадан карайтылғанын байқауға болады. Бұл 
кварцты пластинаның карайтылған өрісті алу үшін анализатордың бұрылуына 
сәйкес, поляризация жазыктығының белгілі бір бұрышқа бұрылғанын корсетеді.
Тәжірибелерде толкын ұзындығы әртүрлі жарыктарды колдана отырып, бұ- 
рылу бұрышының толқын ұзындығына тәуелді, поляризация жазыктығының 
айналу дисперсиясын табуға болады. Қалындығы 1 мм кварц пластинасы по­
ляризация жазыктығын келесі бұрыштарға бұрады (25.1-кесте).
2 5 . 1 - к е с т е
а,град
Жарықтары үшін:
к.ызыл
15
сары
21
күлгін
51
Накты толкын ұзындығы үшін поляризация жазыктығынын 
а
бүрылу бұры- 
шы а кашыктыкка, оптикалык белсенді загга өткен жарыкка пропорционал:
а = а 0/, 
(25.5)
мұндағы а 0 — пропорционалдык коэффиценті немесе айналу тұрактысы (ай­
налу кабілеттілігі), град/мм.
Кварцтың екі күйі бар, олардың әркайсысы поляризация жазыктығын 
белгілі бағытка бұрады: сағаттіліне сәйкес — оңға карай (он) айналатын кварц, 
сағат тіліне қарама-қарсы — сол жакка' карай (теріс) айналатын кварц. Екі 
жағдайдада тұракты айналу тұрактысы бірдей болып табылады.
Көптеген кристаллы емес денелер оитикалык белсенді болып саналады: 
таза сүйыктыктар (мысалы, скипидар), белсенді емес ерітінділердегі оптика­
лык белсенді заттардың ерітінділері (судағы канттын ерітіндісі), кейбір газдар 
және булар (камфор булары). Ерітінділер үшін келесі сандык зан бекітілген:
а = [а0] С/, 
(25.6)
мұндағы С — оптикалык белсенді заттын кониентрациясы; / — ерітінді кабаты- 
нын калындығы; [а0] — толкын үзындығынын квадратына кері пропорционал 
жэне температура мен ерітінді касиетіне тәуелді меншікті айналу. (25.6) каты- 
насы ертітілген заттын концентрациясын аныктайтын әдістерінде колданыла- 
ды, мысалы, канттын.
Бұл әдіс (поляриметр, немесе сахариметр) медишшала зәрдегі канттын 
мөлшерін аныктауда, биофизикалык зерттеулерде, соны.чен катар таға.м 
өнеркәсібінде кенінен колданылады. Сәйкес өлшегіш күралдар поляриметр 
немесе сахариметр деп аталады.
Поляриметр концентрацияны ғана емес, меншікті айналуды да өлшей ала- 
ды. Әртүрлі жарык фильтрлерін (сүзгіш) колдана отырып, меншікті айналудын
1 
Айналу бағыты жарык сәулесіне карайтын бакылаушыға катысты орнык- 
тырылады.

1 0
^

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: