Балалар әдебиеті СӨз сынып оқулығы бойынша Сейітжан Омаров
жүктеу/скачать 3,64 Mb.
|
Балалар әдебиеті сөж
| Шығармашылығы: О.Бөкейдің шығармашылық жолы 1970 жылдан басталады. Оралхан Бөкейдің алғашқы шығармасы «Сарыарқаның жаңбыры» деген әңгімесі болды. 1970 жылы Алматы қаласындағы «Жазушы» баспасынан басылып шыққан «Қамшыгер» атты алғашқы жинағы жас жазушының атағын шығарды. Осы баспадан оның «Үркер» ,«Қайдасың, қасқа құлыным?»,«Мұзтау» әңгімелер мен повестері шығарылды. Оралхан Бөкейдің «Ән салады шағылдар», «Үркер ауып барады, «Біздің жақта қыс ұзақ» әңгімелер мен повестері «Жалын» баспасынан жарық көрді. 1986 жылы оның «Құлыным менің» деп аталатын драмалық шығармалары «Өнер» баспасынан, 1987 жылы «Ұйқым келмейді» деп аталатын творчестволық әңгімелері «Жазушы» баспасынан шығарылды.“Алданған ұрпақ” трилогиялық романы қолжазбалық ойлар күйінде аяқталмай қалған. “Құлыным менің”, “Текетірес”, “Қар қызы”, “Зымырайды поездар”, “Жау тылындағы бала”, “Мен сізден қорқамын” пьесалары қазақ және орыс тілдерінде республикалық, облыстық, сондай-ақ, бұрынғы одақтас республикалар театрларында қойылған.«Ән салады шағылдар», «Поющие барханы», «Сайтан көпір», «Крик»,«Зымырайды поездар», «Поезда проходят мимо», «Кісікиік», «Человек – Олень» сияқты шығармалар жетерлік.
Оралхан Бөкей – есімі дүние жүзіне танымал жазушы. Оралхан Бөкейдің шығармалары дүние жүзінің көптеген тілдеріне орыс, ағылшын, француз, неміс, жапон, араб, қытай және басқа да ұлы халықтар тілдеріне аударылған. Оралхан Бөкей шығармаларының әр жолы - туған жерге деген сүйіспеншілігін мойындау. Оның жері-Қазақстанның шығысындағы таңғажайып ерекше әлем. Толыққанды Бұқтырма, Белуханың қар жамылғысы бар Алтай жоталары, жазықтың тау бөктерімен түйісуі, тайгамен құм төбелері, бұғылармен түйісетін соқпақтар. Мұнда балалық шақтың шығу тегі, тамыры, өшпес әсерлері бар.Оның шығармаларының кейіпкерлері шығу тегі, кәсібі бойынша – байырғы ауыл тұрғындары: шопандар, табынушылар, бұғы өсірушілер, механизаторлар, орманшылар. Бұл ұлттық сипаты, өзіндік рухани жүйесі бар адамдар. Ерлер мен әйелдер, кәрі және өте жас, сауатты және онша емес-олардың барлығы болмыстың құпиялары мен жұмбақтарымен, рухтың мәңгілік және өлімге әкелетін мәселелерімен күреседі. Оралхан Бөкей шығармаларындағы табиғат-оқиғалардың таптырмас және тең құқылы қатысушысы. Ол кейіпкерлердің өміріне араласады, кейіпкерлерді қалыптастырады, сұрақ қояды, тәлімгерлік етеді, емтихан тапсырады.Кейіпкерлер табиғат элементіне енеді, олардың өмір ритағы оның ритағымен сәйкес келеді.Оралхан Бөкейдің прозасы жақсылық пен жамандық, күш пен батылдық, шынайы және ойдан шығарылған рухани құндылықтар туралы ойлауға бағытталған. Онда өмірге, оны жетілдіруге деген ашкөз, талапшыл, ашулы құмарлық жеңіске жетеді. Жазушы өзінің шығармаларындағы кейіпкерлерін сомдаған кезде оларды идеалдандырып жіберуін байқау қиын емес. Мысалы: Бура – «Қазақбай ауылының ең соңғы түйесі», Кербұғы – «он сегіз салалы оқыстан жаралар хайуанның ең ақыры», Асан шал мен Ақтан – «ертек адамның соңы», «Гүлия – қазақ үшін ең ақырғы Ақжүніс, ең ақырғы Баян, ең ақырғы Жібек»,Ақбота – «адам күші мен табиғат тылсымын қанды шайқасқа жібермей, қоршап, қорғап жүрген жалғыз жанашыр, жалғыз сақшы жұмбақты қыз». Мұндай мінездемені қаламгердің әр қаһарманынан көруге болады. Сондай-ақ жазушының әрбір кейіпкері өзінше жұмбақ және өзінің күрделі мінезімен, романтикалық қасиетімен көзге түседі. Мысалы О.Бөкейдің «Қамшыгер»шығармасының басты кейіпкері Садақбай – қарама-қайшылығы көп, күрделі мінезі бар адам. Ол оқырманды еріксіз әр түрлі ойларға әкеледі. Жазушы осындай қысылтаяң уақыттағы адамның күрделі тағдыры мен талайына өз тұрғысынан, суреткер көзімен философиялық және психологиялық талдау жасай келіп, әлеуметтік түп-тамыры терең халықтық характер дәрежесіне көтерген. Жазушының алғашқы шығарма-ларында қоғамдық мәселелерден гөрі жеке сипат, субьективтілік басым болып келеді. Мұны әлеуметтік мәселелерден алшақ кету деп түсінбеу керек. Өйткені қаламгердің нәзік сезімге, мұңға, сырға бейім шығармаларының өз үнін айқындай бастауы, өзінің жазушылық қолтаңбасын табуы болып келеді. Жазушы туындыларындағы субьективтілік, автор-лық «меннің» көрінуі, қаламгердің өзінің дербес ойының, қиялының, мақсатының бар екенін дәлелдей түседі. Оның басқада көптеген жазушылардан ерекшелейтін де, төлтумалығын танытатын да, тұсы осы жерден байқалады.Оның «Жасын» әңгімесі автордың романтикалық дүниетанымынан хабарлар ететін шығармаларының бірі болып келеді. Бұл әңгімеде жазушы рухани байлықты материалдық дүниеден жоғары қоятын гуманистік ойымен ерекшеленеді. «Атау-кере» повесінің реализмі жазушының қоғамдық өмірдегі әлеуметтік құбылыстарды заман мен адам, адам мен адам арасындағы күрделі қарым-қатынастарға терең түсіне біліп, оны бейнелей беруінде. Шығарманың негізгі мақсаты – адамзатты ғасыр дертінен сақтандыру.Жазушының «Бура», «Апамның астауы» атты әңгімелерінде бүгінгі күн мен өткен күннің арасындағы сабақтастық философиялық тұрғыдан әңгімеленеді.Жазушының идеологистік тоталиторизмнің тоңы әлі жіби қоймаған кезде іштей қарсылық танытқан, шығармаларының бірі болып саналады. Жазушы екі аяқты пендеден безіп, ең ақыры өлігін ешкімге көрсетпей кетуімен де тектілік танытқан бураны азаттыққа деген ұмтылыстың үлгісі ретінде көрсетілген. Тұжырымдай келсек, Оралхан Бөкей шығармаларында реалистікте, романти-калықта, сипат көптеп кездеседі. Жазушы өзінің көптеген туындыларында өмір шындығын, обьективті жақтарын саралай отырып, өзі қалаған рухани-адамгершілік идеалды шығармаларына арқау етеді. Жазушы шығармаларының қосжелілігінде дау жоқ. Оның шығармаларында романтикалық бейнелеу мен реалистік бейнелеу бір-бірене қарама-қарсы қойылмағаны оның басты ерекшелігі болып табылады. жүктеу/скачать 3,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|