Бас редактор

82
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
тəрбиенің бұрынғы жəне қазіргі мəн-жайын 
тал дап көрсетеді.
Ұлт тағдыры ұрпақ тəрбиесінде екендігін 
жо ғары  бағалап,  ғалым-педагог  жан  тəр-
бие сі, тəн тəрбиесі, рұх тəрбиесі,жүрек тəр-
биесі, құрсақ тəрбиесі жөнінде ғылыми тал-
даулар жасады. Жан тəрбиесінде жанның 12 
ар насы:  түйсік – ұят - сүю – зерде-  табиғи 
қа білет – мінез – жігер жəне ішкі бес сезім 
(көкі рек  көзі,  телепатия,  дəм,  ішкі  сезіну, 
иіс)  сезімдерінің  өзектестігін  ғалым  жан-
жақ ты  талдап,  оның  психологиялық  жəне 
тəр биелік мəнін ашып берді.
Ғалым – педагог бала тəрбиесін отбасын 
құ руға  дайындық  жəне  ұрық  тазалығы,  ана 
құр сағындағы  тəрбие  (құрсақ  тəрбиесі), 
нəресте кезеңі, балбөбек кезеңі, сəбилік ке-
зе ңі,  балиғат  кезеңі,  кəмелеттік  кезеңі  деп 
же ті кезеңге бөледі. «Бала ана құрсағындағы 
төр тінші айынан бастап тəрбие күтеді» дейді 
ға лым. Бұл тəрбиені ғалым «жүрек тəрбиесі» 
деп  атап, «Жүрек  тəрбиесінің  жүйесі  адам 
бойындағы  күллі  имандылықпен,  инабатты 
мінез-құлықпен,  табиғи  қабілеттің  не гіз-
дерін  жаратылыс  заңдылықтарымен  үн дес-
тіре дамыта қалыптастырып, жарық дүниеге 
іштен  жетілдіріліп  тудырады»  дейді  ғалым. 
(«Ұрпақ тəрбиесінің жаңа ілімі» 92-б. 2012 ж.)
Профессор  адам  тəрбиесін  жан  тəрбиесі 
жəне тəн тəрбиесі деп екі салаға бөледі де, 
түй сік, сүю, ұялу, жігер, мінез, жад, табиғи 
қа білет жəне ішкі бес сезім (көкірек көзі, те-
лепатия, дəм сезімі,іштей сезіну, иіс сезіну) 
–  жан  мен  тəннің  тəрбиелік  негіздері  деп 
көрсетеді. «Жүрек  тəрбиесі,  негізінде  ана 
құр сағында жетіліп, адамның жарық дүние-
дегі  ғұмырын  түгелдей  қамтиды  екен.  Бұл 
жүйе  арқылы  адамдағы  туа  пайда  болатын 
қа сиеттер мен тұқым қуалайтын генетикалық 
тыл сымдарға да ықпал етуге болады» (сон да 
123-бет) «Жалпы жүрек тəрбиесі деп отыр ға-
нымыз жанның 12 арнасын ояту мен ашудың 
тəсіл дері болып табылады» дейді ғалым.
Халық  педагогикасы  мен  психо ло гия-
сының тəрбиелік бірінші негізі – халқы мыз-
дың генефондын көздің қарашығындай сақ-
тау, отбасын құруға саналы түрде дайындалу, 
ата-ана  мен  бала  арасындағы  сыйластық; 
екін ші  негізі – адамның  ана  құрсағындағы 
то ғыз айлық ғұмыры кезіндегі тəрбие жүйесі; 
үшін ші негізі – бесік тəрбиесі; төртінші негізі 
– бал бөбек кезіндегі ұлттық тəрбие жүйесі; 
бесінші  негізі – сəбилік  кезең. «Баланың 
бола шақ  ғұмырына  қажетті  адамшылық 
қуа  ты ның  қайнар  көзі  осы  кезеңде  қалып-
та сады»,-  дейді  педагог,  əрі  психолог  ға-
лым.  Оған  мысалдар  мен  дəлелді  ғылыми 
түйін дер келтірді. Халық педагогикасы мен 
пси хологиясының  алтыншы  негізі – бала-
ның  балиғат  кезеңі  екендігін  ғалым  ғы лы-
ми  талдаулармен  дəлелдеп,  ұрпақты  үзі-
ліссіз тəрбиелеудің кестесін жасап, бір тұ тас 
үзіліссіз қазақ мектебінің болашақ құ ры лы-
мы ның сызбасын ұсынды.
Халықтың  ұлттық  қасиеттерін,  та
-
ри  хын 
те рең 
білу – отансүйгіштік 
тəр бие нің 
негі зі 
болып 
табылады. 
Совет - Хан  Ғаббасов  халқымыздың  қадір-
қасиетін,  тек тік  ерекшеліктерін  талдап, 
оның ұлттық тəрбиедегі орнын айқындады. 
«Халқымыздың тегіндегі «теңдесі жоқ фено-
меннің»  сыры  мен  сипатына  көңіл  аудар-
сақ,  бүгінгі  біздің  жүзге,  тайпаға,  ру ға  бө-
лініп  жүргеніміз - өз  асылына  күйе  жақ қан 
надандығымыз екен», - дейді, жаны жай саң 
қаламгер. «Ендеше, бұдан былай кез кел ген 
қазақ өз руы мен жеті атасын білуді – халқы-
ның тегін сақтау деп қана ұққандары жөн»...
деп,  жеті  ата  атауының  сызбасын  ұсынды, 
сөйтіп  ел  болудың  төрт  құбыласын  (жері, 
тілі,  филогенетикалық  жад,  ділі,  мұттағала 
(озарение),  рух,  имандылық,  ар-ұят,  таным 
мен  талғам,  мейірім,  рахым)  атап  көрсетіп, 
ұс таз-ғалым  ана  тіліне  қарсы  кедергі  кел-
тіріп  отырған  қазіргі  кері  саясатты  қатты 
сы найды. «Біздің  балабақшадағы 3-4 жас-
тағы  сəбилерге  «үш  тіл  үйретеміз»  деу – 
сы пайылап  айтқанда,  қаскүнемдік  бо лып 
табылады.  Өйткені  психикасы  əлі  қалып-
таспаған балаларға бірден ана тілінен бас қа 
тілдердің  салмағын  салу – ұрпақты  еса лаң, 
яғни «шизо» жасауға ұмтылыс деп есептей-
міз» ( бұл да сонда 85-бет), – деп, психолог 
ғалым орынды ашынады.

83
ҰЛТТЫҚ ТҰЛҒА
Еңбекқор  ғалым  бала  тəрбиесінде  оның 
тек тік  қасиеттері  ерекше  орын  алатынын 
басып  айтады. «Ең  əуелі  халқымыздың 
терең де  жатқан  тегі  мен  болмысындағы 
мəйе гі  мен  негізі  не  екенін  түсінгеніміз 
жөн.  Сонда  ғана  саналы  жанға  сонау  көне 
дə уір дегі  Күлтегіннің  тасында  жазылған: 
«Биік те – Көк  Тəңірі,  төменде – қара  жер 
жаралғанда...Түркі  халықтарының  ел-жұр-
ты  қалыптасқан» (бұл  да  сонда 78-бет)  де-
ген  тəслімді  мысалға  келтіріп,  қырық  үш 
тай падан  құрылған  қазақ  халқының  тектік 
қасиет тері бір екендігін дəлелдеп, тəрбиеде сол 
тектік қасиеттерді сақтай білуді уағыз дайды.
Педагог – психолог ғалым «Халық педа-
гогикасы жоқ жерде, педагогика ғылымы да 
жоқ, педагог та жоқ» деген К.Д.Ушинскийдің 
педагогикалық  тұжырымын  мысалға  кел-
ті ріп, ұлттық тəрбиенің басты құралы – қа-
зақ халық педагогикасы екендігін, қазақ тың 
халық  педагогикасының  ұлттық  психоло-
гиямен тығыз байланыста екенін көрсетеді. 
«Шын  мəнінде,  кез  келген  философиялық 
ілімнің өзі осы халық педагогикасының бір 
бұтағы  болып  саналатынын  ескерген  жөн» 
дейді. (Бұл да сонда 25-бет)
Ұлт тағдыры – ұрпақ тəрбиесінде екендігін 
жан-жақты талдап, ғылыми дəлелдеулермен 
өрнектеген  ғалым  адамзаттың  тарихына 
жан-жақты  шолу  жасап,  тəрбиенің  тарихи 
ке  зең деріне  де  ғылыми  қорытындыларын 
кел тіреді. Ертедегі Күлтегіннен бастап, Абай 
да
 
на мен Ыбырай Алтынсариннің тəлім-тəр-
биелік ойларын ортаға салады.
Еңселі ғалымның ересен еңбектері қа зақ-
тың  халық  педагогикасы  мен  ұлттық  пси-
хология ғылымында өз сəулесімен жарқырай 
берері – қақ.
Ұстаз...  жаратылысынан  өзіне  айтылғанның  бəрін  жете  түсінген,  көрген,  естіген  жəне 
аңғарған  нəрселердің  бəрін  жадында  жақсы  сақтайтын,  ешнəрсені  ұмытпайтын...  алғыр 
да аңғарымпаз ақыл иесі..., мейлінше шешен, өнер-білімге құштар, аса қанағатшыл жаны 
асқақ жəне ар-намысын ардақтайтын, жақындарына да, жат адамдарына да əділ..., жұрттың 
бəріне... жақсылық пен ізгілік көрсетіп...қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін батыл, 
ержүрек болуы керек.
Əл-Фараби.

84
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
ƏОЖ 37.015.3:39 (574)
Совет-Хан Ѓаббасов
Жазушы-дəрігер, фантаст,
Медицина жəне педагогика ѓылымдарыныњ докторы,
Ќазаќстанныњ Ењбек сіњірген ќайраткері,
КСРО денсаулыќ сактау ісініњ ‰здігі,
Зайсан ауданыныњ ќ±рметті азаматы,
Махамбет сыйлыѓыныњ лауреаты,
Профессор.
¦ЛЫ ДАЛА - АДАМЗАТ ¤РКЕНИЕТІНІЊ БЕСІГІ
Б±л маќалада «Адамзаттыњ μткен-кеткені», «Табиѓат тылсымдары мен зањдылыќтары», 
«Адамзат тарихындаѓы ќателік», «Адамзат тарихындаѓы «шындыќ» – деген сауалдарѓа жа-
уап аласыздар.
Т‰йінді сμз: табиѓат, адамзат, μркениет, тарих, халыќ
В данной статье получаете ответ на вопросы «Прошлое человечество», «Законы и чары 
природы», «Ошибка в истории человеческого существа», «Иисторическая правда человече-
ство» 
Ключевые слова: природа, человечество, цивилизация, история, народ. 
In this article, get an answer to the questions «The past and future of mankind,» «The laws of 
nature and charm», «Error in the history of human beings»
Keywords: nature, humanity, civilization, history, people
Бүгінге дейін айтылып келген, Адамзат өр-
ке нниеті – Қытайдан – Индиядан – Парсыдан 
– Египеттен – Грекиядан – тарапты-мыс дей-
тін,  жаңылтпаш  тəрізді  жайдақ  пікірлердің 
өтірік екені ашылып жатыр. Өйткені, қазіргі 
адам заттың  азып-тозуын  тоқтататын,  тек 
«шын дық» қана емес, енді тіпті нағыз «ақи-
қаттың»  өзі  ғана  қажет  екенін,  уақыт  ты-
нысы  талап  етіп  отыр.  Халық  даналығы 
ай та тын;- «Өтіріктің – құйрығы  бір-ақ  тұ-
там» - дейтін тұжырымның ғұмыры – ев ро-
па центризмнің  кеудемсоқтығымен - сан  ға-
сыр ға  созылып,  бұдан  ары  жалғастырудың 
соңы – жер  бетіндегі - ақырзаман  сипатта-
рын елес тетуде. Кешегі – «сунами», бүгінгі - 
əр түк  пір  лерде қылаң берген «топан судың» 
ба суы, емдеп алуға көнбейтін – «спид» пен 
«құс  тұмауы» - тəрізді  лаңдардан,  адам зат 
қауымы ой түймесе болмайды. Сон да, осын-
шама  сорақылықтардың  пайда  бо луы  ның 
себебі не? Адамзат тарихындағы қа те ліктің 
көзі  қайсы? – дейтін  заңды  сауал дар   туын-
дайды.  Міне,  осы  себептерді  аш пай,  болып 
жатқан  салдарлардан  құтылу  қиын.  Ен-
деше, «себептің көзі - қателік» екен?!.. Ол – 
«кімнің  қателігі» - дегенде, – «Адам заттың 
өткен-кеткені» - көз  алдыңа  кел се, «ненің 
қателігі» - десек,  сөзсіз - «Та биғат  тыл-
сымдары  мен  заңдылықтары» - еске  орала-
ды. Бі рақ, жоғарыдағы айтылған ақырзаман 
си паттары,  тек  жер  бетінде  ғана  болып 
жат қандықтан,  күллі  табиғаттағы  тұрақты 
заң ды лықтардың  қаз-қалпында  екенін  бай-
қасақ, онда «қателікті» - тек «адамзат қауы-
мының өркенінен» - іздегеніміз жөн сияқты. 
Сон дықтан да, адамзат тарихындағы «шын-
дықты» - саралап,  алдау  мен  арбауды  қала-
майтын «ақиқатты» - ардақтауға тура келеді. 
Ендеше,  біздің  өркенниетіміздегі  орта 
ға сырлардан  бастау  алған – жалған  ба сым-
дық ты - күшпен иеленген «Европацентри зм 
методологиясын» - сын  тезіне  салып,  оның 
ақи қаттығын тексеруге талпынамыз. Осы ған 
орай, кезінде 2005ж. жазылған – Европацен-

85
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
тризм методологиясы – апат! - ат ты мақаламды 
ғылыми негіз ретінде кел тір мек пін.
Енді  ғана  басталып  жатқан,  мынау  ХХІ- 
ші  ғасырдың  күрделі  де  күңгірт  сыр - сый-
паттары  мен  бұрынғыдан  да  құйтырқылы 
европацентризмді – барынша нақтылап, тек 
ақи қатқа сүйеніп терең түсіну - əсіресе, хал-
қы ның  саны  аз,  экономикасы  əлсіз  шағын 
мем лекеттерге ауадай қажет?! Себебі, им пе-
риялық мүдде мен европацентризм мето до-
логиясы, бұрынғы қай - кездегісінен де қабы-
са түсіп, өзара үндесудің не бір айлалы тəсіл-
дердің  түрлерін  (формаларын)  ұсынуда... 
Бұл  əдіс - амалдарды  көкірегі  ояу  жандар 
жақ сы  біледі.  Бүгінгі  таңдағы  солардың  ең 
жо талысы – Ғаламдану  немесе  ЖаҺандану 
–  дей тін  өркениетке  көшуді  жеделдетуде. 
Оның  да  сүйенетіні – Европацентризмнің 
қат пары  қалың  аярлықтары - екені  белгілі 
бо лып отыр. Өйткені, «супердержавалар» – 
жа ңылтпаш ғылым ретінде - европацентризм 
мето дологиясынан асқан – тəсілдің де, айла-
ның  да  жоқ  екенін  терең  түсінеді.  Енде ше, 
«Европацентризм  методологиясы» - дегені-
міз не ? – дейтін заңды сұрақ туындайды...
Иə-ə, бұл жайында, көптен айтылып келе 
жатқанымен,  еш  уақытта  сараптай  салалап 
тал данып  та,  оның  құпия  сырларын  ашып, 
жүй елі  түрде  жазылғанда  емес.  Міне,  осы 
сауалдың төңерегінде аз-кем ойлануды, ұлт-
тық  қажеттілікке  балаймын?!?..  Ең  əуелі 
кез-кел ген – методологияның негізі – ғылым 
еке нін түсініп алғанымыз жөн. Ендеше, ев-
ро пацентризм методологиясы да – ғылым?! 
Бірақ, бұл қандай ғылым? - деп зерделей тү-
сіп  зерттесек,  оның  «тылсымы  мол,  құ пия -
сы  көп  саясат  пен  жалғандықтарға  құрыл-
ғанын»  анық  байқауға  болады.  Тіпті,  бұған 
Сіз дер  аса  таңырқай  да  қоймауларыңыз 
мүм кін?!.. Өйткені, бəрімізде осы - жым сы-
ма  саясатқа  толы  методологиямен  құн дақ-
талып,  неше  ғасыр  ұйқылы-ояу  арбалып,  
сандалумен  күн  кешіп  келгеніміз  де  анық. 
Тек, ой да жоқта келген - тəуелсіздік - дейтін 
тəт ті  сөздің  ырғағымен  ғана,  Европацен-
тризм  ерекшеліктеріне – енді-енді  ғана  ой 
жі бе ріп жатқандаймыз. Міне, осы арада са-
на мызды  оятып  алды - артымызға  қарасақ, 
біз дер ді бүгінге дейін бодандықпен қымтап 
кел ген – европацентризм  методологиясы – 
бұ рын ғыдай  емес, - Жанымызды  да,  Тə ні -
міз ді де - қызған темірдей қарып бара жат-
қанын сезіне бастадық. Сонда, оның жал пы 
си патынан, тайға таңба басқандай анық бай-
қалатыны – Империялық  озбыр  сая саттың, 
айлалы  тəсілдерін  жүйелейтін – ілім  екені 
анық талып  отыр.  Мінеки,  осы  қағиданың 
бір неше - дəлелдерін - келтіріп көрелік ші?!..
І. Бірінші дəлел:
-  Европацентризм  методологиясын  да  ең 
əуе лі  əлем  тарихының  ақиқаты  мен  тағы-
лымдық шындығы жоқ. Оның ең үлкен дəлелі 
ре тінде – адамзат  тарихының  бұрмалануын 
(фаль си фикациялануын)  айтуға  болады. 
Мысал үшін:
-  Шығысында - Қытайға,  Батысында – 
Рим  ге,  түс тігінде – Египет  пен  Үндіге  тең-
дес сіз  əсерін  тигізген  Туран  елінің  тарихы 
қайда?..
- Немесе, бүкіл Қытай қорғанынан Қара-
теңіз бен Қап тауына дейін созылған Гун им-
пе риясының өркенниеті неге жасырылады?
-  Біраз  мезгіл  кейінірек  өмір  сүрген 
А. Македонский марапатталады да, одан бұ-
рын  он  есе  күшті  қолбасшы  болған  Мөде-
хан жай ында еш тарихта айтылмауының се-
бебі неде?
- Тіпті, кеше ғана Европаға аса үлкен əсері 
болған Еділдің (Атилланың) тарихы неге жа-
сырылады;
- Европаның YІ-ші ғасырға дейін САҚ- ті-
лін де сөйлегені неге айтылмайды?
- Немесе, Шығыс европаның ІХ-Х-шы ға-
сырларда қыпшақ тілінде байланыс жаса ға-
нын  (Кодекус  куманикус)  айтпаудың  себебі 
неде?
- YІ-YІІІ ғасырларда бүкіл əлемді дүр сіл-
кін дірген Шығыс жəне Батыс Түрік қаға нат-
тары жайында да айтылмауы қалай?..
-  Кешегі  өткен – Шыңғысхан – Жошы 
-  Батый – Ал тын  Орда - шындықтары  неге 
бұр ма ланып  отыр?  Мінеки,  айта  берсе,  бұл 
тə різ ді тарихи əділетсіздік толып жатыр...
-  Осының  салдарынан,  бүкіл  адамзат  та-
ри  хының  ғылыми  жүйелері  мен  негіздері 
бұзыл ды.
-  Сақтар  мен  Гундар  тарихының  əдейі  ай-
тылмауынан, бүкіл Түрік халықтарының кө не та-
рихы бұрмаланды. Осынау, ар ұя лар істердің бетін 
ашқан,  тек  Қазақ  даласы нан  табылған  бірнеше 
археологиялық  ғажай ып тар  мен  «Алтын  адам» 
киімдеріндегі  да на  лық  өрнектер  жəне  Аркаим 
Сынтасты  өркен ниеттері,  Европацентризмнің 
əділетсіз де, жалған ғылым екенін дəлелдеді.

86
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
- Мұндай фальсификациялардың салда ры-
нан, адамзат қауымы бүгінге дейін, əділетті 
де қайырымды қоғам құралмай отыр.
-  Бұның  ең  үлкен  зауалы  мен  залалы, 
адам зат қауымының тəрбиесіне қабағат ауыр 
зар даптарын тигізуде...
І-ші дəлелдің – ғылымдағы көрінісі.
Бұл жайында ғылымның айтары тым ерек-
ше?!  Тіпті,  оқырманнан  шүйінші  сұрағалы 
отыр мын.  Ау-у,  əлеумет  шүйінші  бер,  шүй-
ін ші?!.. Күллі түрік тілдес халықтардың ұр-
пақ тары, тегіңнің тереңдігі мен қасиетіңнің 
мол ды ғы  ғылыми  дəлелденді  десе  бо-
лады.  Осы - жуық  арада,  менің  қолыма 
ғажайып  бір  ғы лыми  кітап  түсті.  Авто-
ры – Нарымбаева  Амангелді  Қасымқызы, 
кітаптың  аты – АРКАИМ – (очаг  мировой 
ци ви лизации,  созданный  Прототюрками 
А, 2007ж.,  көлемі 30,0 б.т.,) - деп  аталады. 
Амангелді  Қасымқызы  кітабының  эпиргра-
мы етіп Мағжан Жұмабаевтың;
Тұранға жер жүзінде - Жер жеткен бе ?
Түрікке адамзатта - Ел жеткен бе ?
Кең ақыл, отты қайрат, жүйрік қиял,
Тұранның ерлеріне - Ер жеткен бе ?!
Тұранда – Түрік ойнаған ұқсап отқа,
Түріктен басқа - от боп – Жан туып па ?
Көп Түрік енші алысып тарасқан да,
Қазақта – Қарашаңырақ қалған жоқ па?., 
- деген, таңғажайып мүттағалаға ұқсас (озо-
рения)  көрегендікпен  жазылған  өлеңін  кел-
тіріпті.  Бұл  құдіретті  дарын  иелеріне  ға на 
жаратушысының  түсіретін  аяны,  міне  осы-
лай  болып  келеді.  Мағжан  ақынның  айт-
қан дарында  еш  көтерме  де,  артық  айтқан 
ұғым  да  жоқ.  Бүгінгі  археология  мен  ант-
ра пология  ғылымдарының  тауып  беріп 
отыр ған  жаңалықтары,  ақынның  жоба лап  
айтқандарынан  мыңдаған  есе  асып  түс ке-
німен  қоймай,  бүкіл  жер  бетіндегі  өркен-
ниеттің тал-бесігі Ұлы Дала екенін тапжылт-
пай  дəлелдеп  беріп  отыр.  Енді,  қысқаша 
Амангелді  Қасымқызының  өзіне  сөз  беріп 
көрелік;
« - Кто  мы?  Откуда  мы?  Куда  мы  идем? 
Эти вопросы занимали человечество во все 
вре мена.  Предположение  о  неких  общих 
кор  нях на родов Запада и Востока, общем пу-
ти, пройденном пращурами, прежде чем они 
сложились в самостоятельные государства и 
нации, уже давно признано теорией, имею-
щей право, на существование. Однако прак-
ти ческих материалов до последнего времени 
бы ло  недостаточно.  Недавнее  открытие  че-
ля бинских археологов как раз и является од-
ним  из  вещественных  подтверждений  этих 
догадок.
АРКАИМ... (самым  важным  открытием 
ве ка, летом 1987 года). «Дикая степь», «ди-
кая Сибирь», и вдруг – очаг мировой цивили-
за ции!  Уникальный  памятник  высочайшей 
куль туры,  имеющей  возраст 5000 лет!  Это 
ли не чудо ?!..»
Осы нау  таңдану  мен  қуанудың  негізі, 
тек ар хеология мен этнография жəне антро-
по логияның  ғылыми  деректерінен  ғана 
тұ ратын  еңбекте,  бүгінге  дейін  үстемдік 
етіп,  мізбақпай  отырған  «Европацентри зм 
методологиясының»  күл-паршасын  шыға-
рып қана қоймай, ғасырдың емес, тіпті неше 
ықы лым  дəуірлердің  жаңалығын  ашып, 
адам заттың  өркенниетіне  мүлдем  жаңа  ба-
ғыт  ұсынып  отыр.  Бұл  еңбекпен  танысып 
шық қаннан  кейін,  бүкіл  əлемді  жайлаған 
жал ған тарихтың сырына қанып, осыншама 
өті рік пен аяарлық күллі адамзаттың рухына 
қия нат  жасап  отырғанын  түсінуге  болады. 
Кешегі Кеңес заманындағы Қазақ халқына – 
мəдениетің де, тарихың да, тəрбиең де – тек 
Октябрь төңкерісінен кейін басталды, - дейтін 
қатыкездікті, мұның қасында ойыншық десе 
болғандай. Егер адамзат өркенниетінің бесігі 
болған Ұлы Дала мен Тұран мəдениетін жа-
сыр мақ  болған,  Европацентризмнің  алаяақ 
əре кетімен салыстырғанда, ол өтірік – мынау 
өті ріктің шалымынада келмейтіні анық. Сон-
дық тан,  Кеңес  кезеңдеріндегі  Түркология 
ғы лымымен шұғылданған ғалымдардың ең-
бек теріне, тек сын көзімен ғана қарауды ес-
тен шығармаған жөн. Бұл – Ұлы Дала өркен-
ниетін  зерттейтін  келешек  ұрпақтың  есінде 
болуы қажет. Осы пікірдің мəні мен маңызын 
терең түсіну үшін, тағыда - «Аркаим» - атты 
еңбектен үзінді келтіріп көрелік;
« - Итак во всем: вся созданная кочевни-
ками культура присваивалась другими наро-
дами  или  приписывалась  другим  народам. 
Предметы роскоши умели создавать предки 
сарматов – скифы – уже в ХІ в. до н. э., на 
1000 лет раньше сарматов, что очагом ранней 
скифской  культуры  является  регион  Алтая, 
Семиречья,  что  именно  оттуда  технология 
изго товления  этих  предметов  роскоши  рас-

87
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
пространялась  потом  на  Ближний  Восток, 
Рим и Грецию, а не набород, как утверждала 
до  сих  пор  традиционная  (Евроцентристік) 
история.
Вот  что  скажет  в 2002 году  археолог, 
исследователь  кургана  Аржан-ІІ,  Андрей 
Иконников - Галицкий о скифской культуре: 
«...Напомню, что древнегреческая культура в 
это время еще только зарождалась, о Риме не 
было и помину, и даже Китай едва-едва осва-
ивал письменность. А скифские цари, вожди 
кочевнических племенных союзов, сооружа-
ли погребальные памятники, сопоставимые 
по  масштабам  с  египетскими  пирамидами, 
и  наполняли  их  богатствами,  которые  мож-
но  сравнить  с  сокровищами  Тутанхамона. 
Все  это  говорит  о  том,  что  в YІІІ – YІІ  вв. 
до  н.э.  в  Центральной  Азии  существовала 
мощная держава и расцветала замечательная 
культура...» (А. Иконников-Галицкий. В лу-
чах аржанского кургана. Центральная Азия. 
№ 35 – 2002. Кызыл. Республика Тува).
Новые  данные  науки  наносят  ощутимый 
удар  по  устоявшимся  положеням  и  застав-
ляют иначе взглянуть на историю  и културу 
кочев ников, в том числе и на историю казахс-
кого народа.
Какие же это научные открытия?
Это, во-первых, рунические письмена, ко-
то рых находят по всей Великой Степи, неко-
то рые  из  которых  ученнные  относят  ко  ІІ-І 
тыс до н.э.
Во-вторых, это открытие в 1960 г. «Золо-
того кургана» №5 в долине Шиликти в Же-
тису, одного из древнейших сакских захоро-
нений, относящягося к VIII-VII вв до н.э.
В-третьих, это «І Золотой человек» - сак-
ский воин и серебряная чаша с надписью на 
дне из кургана Иссык, обнаруженные в 1970 
году.
В-четвертых,  это  второй  «Золотой  чело-
век»   -  сарматский воин с булатным мечом в 
ру ках, обнаруженный на западе Казахстана, 
в Аты рауской области в 1999 году.
В-пятых, это царское захоронение, откры-
тое в 1998 году в Береле в Восточно-Казах-
станской  области,  где  в  искусственно  соз-
дан ной  вечной  мерзлоте  найдены  колесни-
ца и останки 13 лошадей в полном золотом 
убранстве от макушки до хвоста. Эти захоро-
не ния  ученые  сравнивают  с  гробницей  Ту-
танхамона.
В-шестых, это находка Аржан-І и Аржан-
ІІ, бо гатейшего погребения сакского царя и 
его  суп руги,  открытого  в 1999 году  в  Туве, 
отно сящегося к ХІ-ІХ вв до н.э. и неопровер-
жи мо  доказывающего  направление  движе-
ния  культур: с востока на запад, а не наобо-
рот.
В-седьмых, это находка ІІІ «Золотого че-
ло века»,  обнаруженного  в 2002 году  в  до-
лине Шиликти у подножья Тарбагатая в За-
йсанском  районе  Восточно-Казахстанской 
области, относящегося к VIII в. до н.э. и д.р.
В-восьмых,  это  открытие  сотен  древних 
богатейших  медных  рудников  эпохи  энео-
лита и бронзы на территории Сары-Арки и 
в Каргалах, неподалеку от Оренбурга, кото-
рые показали, что именно в Древнем Туране 
впервые на земле человек освоил металлур-
гию,  металлобработку,  производство  брон-
зы, железа и булата.
Этим сказанно все. Скифы, саки, сарматы 
– потомки аркаимцев и андроновцев. Имен-
но восточний регион Евразийских степей яв-
ляет ся колыбелью и скифской, и гуннской, и 
тюрк ской  культур.  Шиликтинский  золотой 
кур ган №5 в Казахстане и курганы Аржан-І 
и  Аржан-ІІ  в  Туве – древниешие  из  всех 
скифс ких  курганов  на  всем  пространстве 
Евразий. Датировка этих курганов ХІ-VII вв 
до н.э...»
Мінеки – Бірінші дəлелдің – ғылыми көрі-
ністерін түсінген сайын, таңғажайып сипат-
та ры менен  тəнті  еткен  деректері  рухыңды 
өсі  ріп, ата-бабаң адамзат өркениетін жасау-
шы жə не жер бетіне таратушы екеніне көзің-
ді жет кізеді. 
Евросентризмнің жалғандығы мен  аяр лы-
ғы нан  жа ның  шошынып,  жағаң ды  ұстауға 
мəжбүр етеді. Күллі адамзат тарихына еріксіз 
көз  жіберіп  ойлана  қарасаң,  ең  ауыр  да  ап-
патты жағдай, адам тəрбиесінің азғындауын 
байқауға болады. Əсіресе, өтірік пен өсекке 
құ рылған    жасанды  тарихтан  адам  баласы  
ру ха ни əлсіреп, тəрбиенің қабағат ауыр қате-
ліктерге ұшырап отырғанын аңғарамыз. Сон-
дықтанда,  ақиқатқа  құрылған  адам  тəрбие-
сінің жаңа іліміне бой алдырған жөн...
ІІ. Екінші дəлел:
Европацентризм 
методологиясының 
əсерімен,  бү гін гі  таңдағы  қолданылып 
отыр ған  бү кіл  Пе да гогика  мен  Психология 
ғылымдарының  Негіздері  мен  Жүйе лері 

88
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
жалған бағыттарды басшылыққа ал ды. Мұн-
да  да  Империялық  саясаттың  ықпалы мен, 
адамзат тарихының даму жолдарын дəл си-
пат тайтын  «Морган  жүйесін»  жəне  гене-
тикадағы  «Мендаль  ілімін»  əдейі  терістеу 
арқы лы  адам  тəрбиесіне  жалған  тəсілдер 
ұсын ды. Мысал үшін:
-  Мəселен,  классикалық  педагогиканың 
не гізін – философиядан - шығаруы;  Бұл, 
тіп ті  ақыл  ға  сыймайтын  қателік?!  Өйткені, 
Морган ның  классификациясы  бойынша, 
адам зат қауымының дамуын үш кезеңге – Т 
а ғ ы л ы қ (төменгі, орта, жоғарғы сатылары 
бар, 180 мың жылға созылады) – Ж а б а й ы 
л ы қ (мұндада – төменгі-орта-жоғарғы саты-
лы,15 мың жыл) – М ə д е н и е т т і л і к (5 мың 
жыл, бүгінге дейін) – деп бөлінеді. Тек, Жа-
байы лық  кезеңнің  төменгі  сатысында  ғана, 
фи лософиялық  ой  түгіл,  енді-енді  шешен 
сөй леудің белгілері (К.Маркс) білінеді, Олай 
болса,  классикалық  педагогиканың  негізі 
фило софия  деу,  шындық  түгіл...қисынды 
өті ріке де ұқсамайды.
-  Ғылыми  педагогиканың  негізі – білім 
бе ру,  оқыту,  тəрбиелеу – деуі,  оның  үстіне 
бү кіл  Европалық  ғалымдардың  (Песта лоц-
ци,  Дж.ЛОК,  Макаренко)  баланы  туған нан 
бастап  қана  тəрбиеленеді  дейтін  түсі нік те-
рі  де  қате  екені  дəлелденіп  отыр.  Бала  ана 
құр сағындағы 4-ші  айынан  бастап  тəр бие 
күтетіні,  ғылыми  жаңалық  ретінде  мойын-
далған  құбылыс.  Олай  болса,  іште  жатқан 
ба ланы – оқыту – білім беру – дегеннің кө-
кей ге қонбайтыны, ешқандай дəлелді қажет 
ет пей тіні түсінікті.
-  Ежелден  белгілі – Аристотель  мен 
Əл-Фараби дің – ғылыми  классификациясы 
бо йын ша, кез-келген Пəннің негіздері - өзінің 
іші нен шыққанда ғана – ол нағыз ғылыми пəн 
бо ла алады , - дейтін тұжырымын еске түсір-
сек, ғылыми педагогиканың негіз деп отыр-
ғандары – білім де, оқыту да – сырттан ке ліп 
тұрғанын ажырату қиын емес. Ендеше,   бүгін-
гі Педагогика мен Психологияның осын дай 
империялық  саясатқа  бағынған  методо ло-
гиясынан, бүкіл адамзат қауымының тəр бие-
сін де қабағат үлкен қателіктер бар. Осының 
сал дарынан,  бүкіл  біздің  өркенниетіміз 
бой ынша,  адам  баласының  бойындағы  үш 
жүйе сі – Т Ə Н – Ж А Н – Р У Х – тəрбиелері 
үн дестіктерін тапқан жоқ. Бүгінгі таңда, Тəн 
тəр биесінен басқа, Жан мен Рухтың тəр биесі 
түгіл, бұл екеуінің өзі - не екенін түсін бей ті-
німіз шындық. Міне – Европацентризм мето-
дологиясының – керағар  əсерлерінің  бір  са-
ласы ғана, осындай жайсыздықтарға ие екен.
- Осыдан келіп, бұл кешегі империяларға, 
немесе,  бүгінгі  ЖаҺандану  саясатына  не 
үшін қажет болды? – дейтін заңды сұрақ ту-
ындайды. Қысқа қайырып айтсақ, Бір халық 
-  өзі нің  отарындағы  ондаған  халықтарды 
ер кін төстеп билеу үшін, қол астындағы ха-
лықтардың ұлттық жəне азаматтық санасын 
оятпауға  тырысады  екен.  Сондықтан,  им-
перия атаулы бодан халықтың – ұлттық  тари-
хын – халықтық педагогикасын – жойып жі-
беруге тырысса, - тілін – жер аттарын – дəс-
түрі мен салттарын - өшіруді өзекті мəселесі 
ретінде таниды. Мінеки, осынау санамалаған 
ұғымдардың теріс жүргізілуінен, ұлттық жəне 
азаматтық саналардың ашылмауынан, бүгігі 
маңдайымызға  күйелі  көсеудей  ұрғылап 
жат қан шалақазақтар мен космополиттердің 
қасіретін түсінуімізге болады. Ал енді, осын-
шама ауыр керағарлықты түзетудің жолы бар 
ма?.. - Əрине, бар!?! Оны, «Халық педагоги-
касы мен психологиясының негіздері» атты 
ұрпақ тəрбиесінің - жаңа ілімінен - оқып та-
ны суларыңызды сұраймыз...
ІІ-ші дəлелдің – ғылымдағы көрінісі.
Алғаш рет жазылған Совет-Хан Ғаббасов-
тың  «Халық  педагогикасы  мен  психо ло-
гия сы ның  негіздері» (А, 2005ж,  көлемі 41 
б. т.,) атты тұңғыш ұсынылып отырған осы 
пəн нің – екі  сатылы  Методологиясы – же-
ті  түрлі  Негіздері – екі  Жүйесі – бар  еке-
ні  дəлелденеді.  Бұл  адам  тəрбиесінің  бұ-
рын-соңды  айтылмаған  жаңа  көзқарасы. 
Мə селен,  адам  тəрбиесінің  Методологиясы 
- əуелі Биологиялық индивид – сонан кейін 
Са наны жетілдіру – сатыларынан тұратыны 
анық талып отыр. Ал, Биологиялық индивид 
са тысынан – Жүрек тəрбиесі жүйесі - қа лып-
тасса,  екінші  сатысы  Сананы  жетілдіруден 
–  А қыл  тəрбиесі - кемелденіп,  осы  екі 
Жүйе ден – Жеті  Негіздері  өркендерін  ала-
ды.  Ұр пақ  тəр бие сінің  бұлайша  жіктелінуі 
Евро пацентристік  методологияда  жоқ.  Мі-
не  бұл,  бүгінге  дейін  қолданылып  келген  
адам тəр биесінің аса ауыр қателігі болатын. 
Осы  еңбекте  тұңғыш  рет - Тəн  тəрбие сі нің 
- біржақтылығын ашып қана қоймай, адам-
да ғы - Жан тəрбиесі - жайында мүлдем сөз 
бол майтындығын ең ағат та ауыр кемшілікке 

89
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
ба лайды. Тіпті, Жан дегеннің өзіне мəн бер-
мейтіндіктен,  оның  нақты  не  екендігін  біл-
мейтіндер  көп.  Адамда  Жан  тəрбиесі  жүр-
гізіл мейтіндіктен,  Тəннің  он  екі  мүшесі 
тə різ ді,  біз  дəлелдеп  берген  Жанның  он  екі 
ар налары  (түйсік,  ұят,  сүю,  мінез,  зерде, 
қабі лет, жігер жəне ішкі бес сезім) түгелдей 
жабы луға  жақын.  Қазіргі  адамзаттың  азып 
отыр ған басты себебі де осы?!
Осылайша, Жан мен Тəн тəрбиелерінің үн-
дес сіздігінен, тіпті анығырақ айтқанда, олар-
дың əрқайсысының - тəрбие тəсілдері - дұрыс 
жүргізілмеуінен,  оның  бойындағы  Рухы  да 
дұрыс  жетіле  алмай  отырғанының  мысалы  
көп. Адамзат қауымының құрамындағы ұлт 
пен  ұлыстардың  ғасырлар  бойы  қалып тас-
тырған  - Тəрбие тағылымдары (педагогика-
сы) – кө неден келе жатқан - адамзат тарихын 
-  əдебін  (этиксасы - талғамын  (эстетикасы) 
- өнерін - өркенін - мəдениетін – этнографи-
ясын - əдебиетін - ділі мен дінін - болымысы 
мен дүниетанымдарын – барынша түсінікті 
де тартымды етіп беруге тырысады.
Жүрек тəрбиесі жүйесі - түйсік пен ішкі 
се зім дердің əсері арқылы, ана құрсағынтағы 
тəр бие  негіздерін  қалыптастырып,  жоға ры-
дағы айтылған - жанның он екі арнасын - ашу-
ды қамтамасыз етеді. Осылайша, баланы ту-
ғаннан бастап тəрбиелеудің қателігін дəлел-
дей  отырып,  ана  құрсағындағы  тəрбиенің 
тең дессіз  тереңдігін  дəлелдейді.  Осының 
арқа сында  адамдағы  ғайыпты  аңғаратын 
–  пара психологиялық  құбылыстардың  да 
ерекше жетілетінін ескертеді.
Ал, адам тəрбиесінің екінші жүйесі – Ақыл 
тəр биесі - нəрестенің қарашығын ұстап, Ақ 
пе Қараны ажыратып қана қоймай, оның ең 
алға шқы таңырқауы мен таңдануынан ояна-
тын сəби санансынан бастау алатынын түсіну 
қа жет.  Осы  екі  Жүйеден  жіктелетін - жеті 
түрлі  Негіздердің  сипаттарын,  жаңа  ілімге 
балап ұсынылып отырған ғылыми еңбектен 
оқып білулеріңізге болады. Мұндағы телегей 
теңіз ұғымдар мен түсініктерді бір мақалаға 
сыйдыру мүмкін емес.
ІІІ. Үшінші дəлел:
Европацентризм  методологиясы – отар-
лан  ған  халықтардың - мəдениеттерін  де 
жоқ қа шы ға руға тырысқандығы, бүгінгі таң-
да  айпарадай  болып  ашылып  жатқанын  өз-
де ріңіз жақсы білесіздер. Мысал үшін:
- Қазақ халқында «тарих та, мəдениет те 
жоқ» - дейтін,  кешегі  европацентризм  ме-
то дологиясына  сүйенген  Кеңестік  идео ло-
гияның  қарабеттігін,  даламыздан  табылып  
жат қан  археологиялық  жаңалықтар  тап- 
жылт пай  дəлелдеумен  қоса,  бүкіл  дүни ені 
таңқалдырып көздерін шырадай ашуда?!
-  Байтақ  даламыздың  төрт  құбыласынан 
да, Шы ғысында – Алтайдың мұзды тоңының 
ас тынан,  əуелгі  қалпында  бұзылмай  та был-
ған – Берелдегі  Алтын  Адам  мен  ер - тұр-
ман дары  алтынданған,  мүйізді  Аттардың 
бү тін күйінде сақталуы, европацентризмнің 
кө мекейіне құм құйғандай болды.
- Тағы да сол Шығыстағы – Сауыр тауының 
етегіндегі Шілікті де табылған даналық өр-
нек терге толы зергерлік бұйымдардың мəні 
мен мазмұны, тіпті ерекше екенін айтсақ та 
же теді.
-  Ал  Алатау  аңғарында  табылған  Алтын 
Адам – дү ниені дүр сілкіндіріп, қазір АҚШ 
–  та  жəне  БҰҰ-ның  ғимаратында  жанынан 
өт кен  жандарды  тəнті  етіп  тұр.  Жеріміздің 
Ба тысы мен Терістігіндегі енді-енді ашылып 
жат қан көне қалалардың берері бұлардан да 
қы зық болуы мүмкін.
- «Мəдениеттен жұрдай, тағылықтан бас-
қа  тəлімі  жоқ» - деп  оқытатын  Түркілердің 
Ру на  əліпбиімен  жазылған  Үлкен  жəне  Кі -
ші  Күлтегін,  Тоныкөк,  Білгі-қаған  жазу-
ла ры ның  ашылуы,  европацентри зм  мето-
до логиясының  күл-паршасын  баяғы да -ақ 
шы ғар ған  еді.  Бірақ,  бетсіздіктің  «беделі» 
əлі  күш пен  жүріп  жатқаны  белгілі.  Оның 
үс тіне, бүгінгі таңдағы сол методологиямен 
ғалым атанған «көшірме сауаттылар» ұй қы-
сы нан оянып дұрыс бағытты табуға талапта-
ры  мен  дəттері  жетер  емес.  Əйтседағы,  бұ-
рын ғыдай  емес,  Империялардың  жамбас 
асты на са лып тастаған шындық көздері – қа-
си ет  ті  көне  ілімдермен  көріне  бастағанын 
қуа  нышпен  хабарлауға  болады.  Бірте-бірте 
жо  ғарыда  келтірілген  деректердің  бəрі  де 
өзі нің  тарихи  орындарын  алатынына  сен-
гі міз  келеді.  Əйтпеген  жағдайда,  адам зат 
қауымының  тəрбиесі  тəркіленіп,  қоғам да ғы 
тəртіпсіздік пен əділетсіздік апат ты  жағ дай-
ларға  жеткізері  қақ.  Бұдан  құт қа ра тын,   тек 
ха лықтық  тағылымға  негізделген  адам зат-
тық парасат пен сана ғана болмақ...
ІІІ – дəлелдің – ғылымдағы көрінісі. 
Адамзат мəдениетінің негіздерін іздегенде 
де,  еріксіз  Аркаим-Сынтасты  өркенниетіне 

90
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
орал май  болмайды.  Өйткені,  жер  бетінде 
пай да  бол ған  адам  баласының  өркенниеті, 
тіке лей  Ұлы  Да ладан  бастау  алатындығы 
ру хани  да,  зат тық  деректермен  дəлелденіп 
отыр.  Сондықтан,  А.Қ.  Нарымбаеваның - 
Аркаим – атты  еңбегінде  айтылатын,  адам-
зат мəдениетінің дамуы жайындағы ғылыми 
тұжырымдарға көңіл аударып көрелік;
«....Как  видим,  научные  данные  неопро-
вержимо  доказывают  ошибочность  приня-
той  в  науке  концепции  по  которой  куро–
арак ская  и  майкопская  северокавказские 
куль туры созданны продвигавшимися с юга 
из  Ма ло  Азии  и  Северной  Месопатамии  в 
Вос точную  Европу  древневосточными  на-
родами. Как раз наоборот. Куро - аракская и 
майкопская северокавказские культуры соз-
даны  при  взаимодействии  местного  и  про-
двигавшегося  через  Кавказ  на  Север  Месо-
патамии степного населения.
Куро-аракская,  майкопская  и  алазано-бе-
денская культуры – это результат распростра-
нения степной культуры в юго-западном на-
правлении,  и  они  четко  прочерчивают  путь 
продвижения  степняков  с  урало-казахстан-
ского региона через Кавказ. Если и созданы 
куро-аракская  и  майкопская  культуры  хур-
ритами, то они являлись степняками, выход-
цами  из  казахстанских  степей,  продвигав-
шимися через Кавказ в северную Месопата-
мию, как шумеры-прототюрки, расселявши-
еся в Двуречье через Средюю Азию.
Археологические  свидетельства  полно-
стью  оп ровергают  концепцию  о  продвиже-
нии ин доевропейцев на территорию Древне-
го Ка захстана не только с запада, со стороны 
Вос точной  Европы  и  Кавказа,  но  и  юга,  со 
стороны Средней Азии.
Итак, главным очагом зарождения и фор-
мирования  этой  великой  туранской  культу-
ры, включая в себя не только открытия в об-
ласти материальной (доместикация всех ви-
дов домашних животных, открытие секрета 
металлобработки,  секрета  получения  брон-
зы,  изобретение  керамики,  колеса,  боевых 
колесниц,  монументальной  архитектуры, 
гра дос троительства  и  т.д.),  но  и  духовной 
(формирование  религии,  мифологии,  созда-
ние  письменности  и  т.д.),  является  Сары – 
Ар ка и «Страна городов».
Туранский народ, обладая уникальной ме-
таллургической базой, владея прочными ме-
таллообработки,  мобильной  экономической 
стратегией  и  властной  структурами,  спосо-
бен  был  не  только  сдерживать  экспансию 
других  народов,  а  сам  совершать  активные 
экспансионные  движения  и  подчинять  себе 
различные этноязыковые группы.
Таковой возможностью в это время не об-
ладал ни один другой народ! Поэтому откуда 
было  взятся  индоевропейцам  в  урало – ка-
зах станских степях в энеоолите, тем более в 
эпо ху  ранней  бронзы?!  Нельзя  смотреть  на 
ис торию  только  через  призму  сегодняшних 
реа лий.
Степная  культура,  в  науке  ошибочное 
при ни маемая из индоевропейской или индо-
иранскую  культуру,  зародилась  в  Туране,  и 
соз давали ее тысячелетиями только степня-
ки – прототурки.
А распростронялась эта степная культура 
во все остальные регионы Евразийского кон-
тинента не из Европы, не из Ирана и не из 
Ин дий, чтобы называться индоевропейской.
Нельзя,  то  что  созданно  одним  народом, 
припысывать  другому  народу,  лишая  этим 
народ своей культуры и историй!
Ни в коем случае нельзя недоооценивать 
место Древнего Турана во всемирной исто-
рии,  ибо  именно  здесь  впервые  произошла 
дифференциация общества, разложение пер-
вобытнообщинного строя и появились част-
ная собственность, классы, и государства.
Несправедливо  и  в  дальнейшем  умалчи-
вать о той великой роли тюркского народа во 
всемирной историй, которую он сыграл!
Прототюрки,  тюрки,  давшие  важнейшие 
для  че ловечества  новшества  и  внесшие  ве-
сомый вклад в мировую цивилизацию, впра-
ве, наконец, занять свое достойное место во 
всемирной историй!
Подведем  итог:  новейшие,  интересней-
шие,  порой  сенсационные  археологические 
открытия  полностью  опровергают  продви-
жение индоевропейцев с запада на террито-
рию  Южного  Урала  и  Древнего  Казахстана 
и  доказывают  автохтонное  происхождение 
степной курганной культуры эпохи энеолита 
и ранней бронзы.
Туранская культура и туранский язык бе-
рут  свое  начало,  по  крайней  мере,  с  верне-
го  палеолита.  Неизгладимый  след  в  языках 
древ них  и  поздних  народов  оставил  только 
туранский  народ  в  процессе  расселения  по 

91
ҰЛТТЫҚ ТƏРБИЕ
всей  Евразий.  Этот  сложный  процесс  фор-
мирования  языков  древних  и  поздних  мо-
лодых  народов  на  основе  туранского  языка 
блестяще показали в своих трудах – на осно-
ве  мифологии  Серикбол  Кондыбай  (Гипер-
борея:  түс  көрген  заман  шежіресі.  А.2003; 
Казахская  мифология  А. 2005) и  на  основе 
лингвистики  Амантай  Айзахметов  (Рожде-
ние тюркского мира. Тараз. 2004).
Түйін ой.
Адамзат  тарихының  дөңгелегін  бүгінге 
де йін, теріс-қағыс жүргізіп қойған Ев ро цен-
тристік  көзқарасты  жөніне  келтіріп,  жоға-
рыдағы айтылған – үш түрлі дəлелді - əлемдік 
деңгейде талқылайтын да уақыт келуге тиісті. 
Табиғаттың  тұрақты  заңдылықтарыменен, 
Тір  ші ліктің тұрақты заңдылықтары бір-бірі-
мен үндестікте болғанда ғана, адам өміріне 
қатысты биологиялық жəне физиологиялық 
заң дылықтар  да  өзара  сəйкестенбек.  Осы-
дан  ке ліп,  бүкіл  Табиғат  пен  Тіршіліктегі 
сырт қы  жəне  ішкі  экология  құбылыстары 
те пе-теңдік  күйге  ауысып,  тіпті  қоғамдағы 
те ріс  қылықтар  да  қалыпты  жағдайларға 
ауы суы  қақ.  Ендеше,  адамзат  қауымы  мұ-
ны  ескеруге  тиісті.  Шындықтың  түрі – көп 
болғанмен,  Ақиқаттың – арнасы  біреу  ға на 
еке нін түсінбей болмайды. Қашанда, ағат жа-
салған əрекеттер, міндетті түрде ұрпағыңның 
алдынан шығары анық. Сондықтан да, Ұлы 
Дала  перезенттері  тектік  қасиеттеріңді  та-
нып,  ұрпағыңды  еліктеу  мен  солықтаудан 
сақ тайтын - ІІ-ші  дəлелде – айтылған  адам 
тəр биесінің  жаңа  ілімі  жайында,  Ел  болып 
ойланғанымыз жөн. Халық сайлаған – Пре-
зидент – Мəжіліс – Үкімет – саналы түр де, 
ақ-қарасын анықтар деген үміт бар. Мұн дай 
күрделі де, берері мол, ғылыми жаңа лық тар-
ды  ескермеу, аса ауыр күнə болса керек. Ен-
деше, ел басында жүрген азаматтардан пара-
сатты шешім күтеміз...

жүктеу/скачать 2,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: