«басқару психологиясы»
жүктеу/скачать 0,86 Mb. Pdf көрінісі
|
| тежелуге қатысты күші
болып табылады.Оның негізгі белгісі-жүйке жүйесінің тежелу қоздырғышына қатысты ұзақ немесе қайталанатын әрекетті көтере білу қабілеттілігі.Біздің қолымыздығылар аз болса да, эксперименталды материалдар бұл құрам ұзартылған немесе қоздырғыш интервалы көп рет қысқа сараланған интервал бойынша қайталанады деген эксперименталды мәліметтер бар. Қозуға қатысты жүйке жүйесі «динамикалылығына»байланысты тез арада жағымды шартты байланыс орнатады.Тежелуге қатысты «динамикалылығы» тез арада тежегіш байланыс орнатады.Екі немесе байланысты да мінездейтін баланстың саластырмалы жеңілдігі немесе біркелкілігі қозғалмалы болып келеді. Жүйке жүйесінің біркелкілігі дегенде, динамилылығының біркелкілігі деп түсінеміз. Бұдан, әрине қоздырғыш белгілерінің жылдамдығын мінездейтін «қозғалмалылық»терминін қолдану дұрыс. Қозу процесінің тоқтату және туындау көрсеткіштері қайта түзетілген көрсеткіш жылдамдығын корреляцияламайды. Б.М.Теплов жүйке жүйесін мінездейтін қасиетін «лабильділік» деп атады. Темперамент қасиетін анықтауда ең алдымен адам өмірінің психикалық динамикалылығын анықтаудан бастайды.Темпераментті жорамалдауда оның бірнеше негізгі қасиетімен анықтауға болады. Сенсизивтілігі(сезімталдылығы)-оны жорамалдығанда адамның қандай да психикалық реакциясы туындау үшін ең аз дегенде сыртқы әрекет қандай реакция жылдамдығымен туындайтынынымен болжауға болады. Әрекет қабілеттілігі-бұл қасиет адамның қандай да бір реакцияға қанша күш және энергиямен әсер етуімен көрінеді. Белсенділік-мұнда адам өзі қоршаған ортаға қандай энергиямен әрекет етуіне, оның табандылығы,зейінділігімен және т.б. байланысты. Созымдылық және оған қарама-қарсы сапа-ригидтілік. Бұнда ол өзінің көрінісін адам сыртқы әрекеттерге қаншалықты жеңіл және тез беімделуінде көрінеді. (Пластичный) ырғақтылық тезарада жағдай өзгеріске ұшырағанда қайта орнына келеді. Ригидтілік әзер дегенде дағды мен ой пікірді үлкен қиыншылықпен өзгертеді. Темперамент қасиеттеріне сондай ақ, психикалық реакция темпін жатқызуға болады,сондай ақ эмоционалды қозғыштығы,реактивтілік пен белсенділік байланысы және т.б. К.Юнгтың байқағаны,кейбір адамдарға сыртқы құбылыстыр мен заттар маңызды болса,ал кейбір адамдарға тек ішкі өміріне тереңдетіле үңілген адамдар болады деген. Мұндай адамдарды сыртқы оқиғалар қызықтырмайды,тек өздерінің уайым-қайғылары мен өзіндік мәселері ғана маңызды болады. Алғашқыларын ол-экстраверттер, келесілерін-интроверттер деп атаған.Басқа психологтардың зерттеулері бойынша, интро және эстралар да ең алдымен қарым-қатынас процесінде, яғни әңгімелесу кезінде айқын көрінеді. Көбінесе кездесетін темперамент типтерінің ішінде,яғни күш, қозғалмалылық, байсалдылық, қызығушылық сияқты сапалардың болуына байланысты оның алты түрі бар: Күшті (сильный) сангвиник (байсалдылық, күш, қозғалмалылық) Қозғалмалы холерик( күш,қозғалмалылық,ұшқалақтық) Ұшқалақ холерик (қозғалмалылық, ұшқалақтық, әлсіздік) Әлсіз меланхолик(ұщқалақтық, әлсіздік,салғырттылқ) Салғырт меланхолик( әлсіздік,салғырттылық,байсалдылық) Байсалды флегматик (салғырттылық,байсалдылық,күш) Әрекет қызметін анализдеуде темперамент типтерінің мінездемелерінің жалпыланған мәліметтері қажет.Темперамент жалпы немесе арнайы қабілеттілік деңгейін анықтамайды.Бір темпераментке ие адамдар қабілетсіздік деңгейі жоғары,ал түрлі темперамент типтеріне ие адамдар бір аймақта жұмыс жасау қабілеттілігі жоғары болады. Яғни, бұл адамдар жұмыстарын ойдағыдай істей алу мүмкіндігі жоғары. Кейбір профессиялар, мысалы, төзімділікті, өзін –өзі ұстау немесе реакция жылдамдығының тездігін қажет етеді. Яғни, мұнда нақты темперамент қасиеттерін жоғары талапқа қояды. Психологтар темперамент типтерінің адамдардың ірекетінде, еңбек әрекетінде, басқа адамдарға немесе өз-өзіне қалай көрінетіндігін анализдеген болатын. жүктеу/скачать 0,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|