Б.Ғ. НҰҒман а. А. Абдрахманова а. О. Жетписбаев

институты дамуының жалпы заңдылықтарын елемей, мұндай шешім онда 
елеулі-құрылымдық қайта құрусыз генерлогиялық ассимиляция болған,
түркі тілдес халықтардың шығу тегінің ортақтығы туралы түсінікке сәйкес 
келетін, этно-генетикалық жоспарға практикалық шығын әкелді. Және бұл 
тұжырымдама идеологиялық негіз болды және түрікшілдік идеяларын
әшкерелеген мәселенің пікір таласында саяси қолдау тапты (ХХ ғ. 20-30 
жж.). Бірақ ол кезде онда этногенетикалық және генеалогиялық деректер 
мүлдем басқа түсініктерді көрсеткен, өте мазмұнды еңбектер болды. Біз 
барлық жазба деректер мен ғылыми жұмыстардың өзінше құнды және 
пайдалы екендігін атап өткіміз келеді. Бірақ, анықтаушы ретінде, халық ауыз 
шығармашылығы ерекше орын да алу керек. Өйткені олар онда тарихи 
сәттерден басқа, генеалогиялық және этногенетикалық хикаялар 
сипатталған, көшпелі қоғамдарға ғана тән. Осы аталған деректерді 
жұмылдыру үшін ол ғылыми өңдеу жүйесінен өту керектігін жоққа 
шығармаймын. 
«Тілде» де көп пайдалы ақпарат бар. Лингвистің көмегіне сүйеніп, түркі 
тілдес халықтардың шығу тамырларын және «Арианам Вайджа» дәуірінің
тұрғындарымен туыстығын байқауға болады деп санаймын. Мысалы, Ар,
Арлы, Ару немесе географиялық – Арғын, Амур, Арагон және т.б. О. 
Сүлейменов айтқандай: «Тіл - көшіріп жазушылардың жөнсіздігінен
құтылған тарихи ақпараттың аса бай резервуары ... Ол тарихшылардың 
рақымсыз нобайына қайшы келетін мәдениеттердің өзара әрекеттесуінің 
толық картина-сын береді» (О. Сүлейменов. Аз и Я. Алматы, 1990, 39 б.). 
Тақырыптық талдау проблемасын қойғанда ұзақ уақыт бойы
қазақтардың және басқа құрылулардың (Хандықтар құрылуының) тарихын 
жергілікті, жүйесіз және байланыссыз зерделеген 
көзқарастар 
пайдаланылды, яғни оның даму процесінде дағдарыс кезеңінің пайда болу 
кезеңі ретінде Еуразия номад-тығының пайда болу, даму, гүлдену, 

жүктеу/скачать 1,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: