Б.Ғ. НҰҒман а. А. Абдрахманова а. О. Жетписбаев
патриоттық ұстанымсыз, динамикалық даму үшін күш беретін, тарих сабақтарын терең сезінусіз нақты егемендік мүмкін емес. «Ой
жүктеу/скачать 1,25 Mb. Pdf көрінісі
|
Б. . Н ман а. А. Абдрахманова а. О. Жетписбаев
| патриоттық ұстанымсыз, динамикалық даму үшін күш беретін, тарих
сабақтарын терең сезінусіз нақты егемендік мүмкін емес. «Ой өзінің қозғалысын өткенмен салыстырғанда, ондағы болашаққа деген сенімділікті жинап алады» - деп айтылғаны сондықтан шығар. Адам өзін кеңістіктік-уақыттық бағдарлау арқылы түсінген, онда бұл жағдайда тарихи сананың космологиялық, натуралистік және өзге түрлерінің ауысуы болды. Қоғамның ерекшеліктерінің бірі оның материалдық та, рухани да игіліктерді мақсатқа бағытталған түрде жинақтау қабілетінен тұратыны белгілі. Бұл мұра тәрбие механизмі арқылы, тарихи түрде беріледі. Қоғамдық процесс бойында ол арқылы мазмұнын және өмір сүру және ойлау тәсілін алатын, оның тарихтың сабақтас жадында ғана тіршілік етуі мүмкін деген жайтты сезіну шешуші мағынаға ие болды. Тарихи сана - кез келген дәуір мәдениетінің іргелі көзқарастық сипаттамасы ретінде де болады. Істің жайы мынада: ол уақытта өрістейді және онда оны құрайтын элемент әлеуметтік практика болатын және оның негізінде тарихи тәжірибе қалыптасатын, белгілі дәуірмен қақтығысады. Өзінің генезисінде тарихи сана – бұл уақыт айырмашылығы мен байланысының қалыптасуы, ал ол мәдениетті тасушының тарихи тұрақтылығының шарты да болып табылады. Енді «тарихи сананың» «тарихнамамен» қатынасы және байланысы қандай екен деген мәселеге жүгінейік. Тарихнама «тарихты сипаттау» пайда болған сәтінен бастап ол үшін алғашқы болатын мәселе бойынша гносеологиялық «мақсатты» болжайды. Егер жоғарыда айтылғанға түсініктеме берсек, оған зерделеу тақырыбындағы маңызды және тұрлаусыз туралы; тарихи жадының онда көрсетілген болмысқа қатынасы туралы қасиет тән. Осы көзқарастан тарихты сипаттау процесін: өткеннің тәжірибесін бүгін түсіндіру мақсатында оны қабылдау және реттеу сияқты да, осыған ұқсас бағдарламаны іске асыру әдісі ретінде де түсіну керек. Сонымен, тұтас алғанда ғылымдағы сияқты, ақиқат деген процесс. Бұл аспектіде тарихи сана теориялық ойлау мен тарихнаманың билік етуші типінің арасында билікте болады. Ақырында тарихнама ол үшін жадында қалып қойған өткеннің нені білдіретінін және сонымен бірге оның бүгінгіге қандай түрде ұсынылатынын анықтайтын болады. Тарихи сана (егер жады әлі әрекетте болса) өткенді өзінің сана-сезімінің сыңарына айналдыра алады, яғни өткен оның меншікті өткені ретінде болады. Бір сөзбен айтқанда, тарихи сана – бұл адамды өткеннен болашаққа апаратын, рухани көпір. |