Халкъы  болуб,  Халкьы  бла джашагъан

ц]айырланы  джюреклери  отду от,

Хаза отдан тууадыла  шийирле.

Отдан туугьан отда джанмайд,  билебиз, 

Бузлагьанны да эрителле шийирле.

Тангнга дери джазгьанымы  отха атдым, 

цыйирле уа  кюймейдиле отда.

Сёзден уллу,  сёзден  сыйлы  не барды?! 

Адам  кетед,  Сёз а къалад дунияда.

Ахырзаманнга ийнанырым  келмейди: 

Адам  улуну Сёзю,  иши,  кеси да, 

Джашауу да, дуниясы да,  неси да,

Бир  кюн бары  кюл болуб къаллыкъ эсе, 

Сора,  айтчы,  дуния-табигьат-джашау - 

Бары  не ючюн джаратылгъан болуред?

ВСЕ КАК ЕСТЬ

Сижу  в  Москве.

Ем  хычыны,

Запиваю айраном.

Перевожу Коран  на карачаевский.

Пишу свои стихи,

Выпускаю книги,  газеты.

Божьим Словом 

И словом скромным своим 

В  меру своих сил  и способностей 

Борюсь  за свой  народ,

За его нравственность,

За его бессмертие.

А  когда все надоедает 

И  все кажется бессмысленным,

Я  отключаюсь от  всего,

И  начинаю грешить 

С  красивыми  женщинами.

От окончательного  падения 

Меня  останавливает голос:

Опомнись!.

Опомнись!!

Я  вздрагиваю 

И  начинаю бороться 

С  грехами своими  и чужими  - 

Кто кого  победил 

Станет ясно 

После  моей  смерти.

ЗОРЛУКЪГЪА  БЕРЕМЕ НАЛАТ

Джангы джыл,

джангы  ёмюр,

джангы  мингджыллыкъ.

Исса файгьамбар туугьанлы эки  минг джыл. 

Муслиман джамагьат ораза тутхан  кёзюу.

Алай  а,  бу  гяуур  къралгьа джокъду башхалыкъ 

Эльсини  -  оу,  Путини  -  шау.

Аллах,  адам дей билмеген  иймансызлагъа 

Джангы джыл, джангы  ёмюр да не?

Ш айтанлагьа джин  молла деб,

Бютеу Орусну бабасы  Алексий 

Зорлукъгъа джол  болсун деб,  кюрешеди,

Иисус Христосну да атын  сагьыныб

У у джыланлача кърал тамадала,

Алагъа уу берген  кеселеккеле да,

Бюгюн  Чеченнге джетдирген  зорлугъугьуз  ючюн 

Джаннган отда  кюериксиз сиз.

6 2

^Йнанмайсыз сиз  кимге да,  неге да,

Экибетлиликден  баргьансыз Вифлеемге да, 

Къыйынльпсъ салгъансыз  Орусха,  Чеченнге  да,

Дны 

ючюн тюшериксиз джаханимге да.

Бабасла,  муфтийле,  оноучула,

Цймансыз  къралгьа харе  къагьыб  туруучула, 

Зорлукьгъа къаршчы турмадыгъыз биригиз да, 

Джаханимге кетериксиз сиз да.

Исса 

файгьамбар,  Мухаммад файгьамбар  да, 

Чечеини джаны нд ал л а бюгюн.

Дин  ючюн,  эркинлик ючюн, джурт ючюн 

Сермешгенленикиди Джангы джыл, ёмюр  да!

ИТ  КЪРАЛ  БЛА  ХАЙЫ УАН ХАЛ КЪ

Бу кърал  итди, битди,  паразитди.

Аны  керпеслендириб, джашатыб тургъанла,

Анга къыйынларын  ашатыб  тургъанла,

Кеслерин джойдуруб,  сойдуруб тургъанла 

Кимледиле ансы?

Барын  кёре,  биле тургъанлай,

Бола тургъанны  ангылай тургъанлай,

Дагьыда джукъ  айтмай тынгылаб тургъанла 

Кимледиле ансы?

Ит джорукьдан  къутулургъа  излемегенле,

Ёрге турургъа,  эркин болургьа кюрешмегенле, 

Сёлешмегенле, демлешмегенле, сермешмегенле 

Кимледиле ансы?

Ит къралдан,  бир-бирине тюбеселе,  тарыкъгъанла, 

Аны бла,  иш  битгенча,  сорукъгъанла,

Сора,  боюнларын  биягъы  боюнсхагьа  сукъгъанла, 

Кимледиле ансы?

6 3

Ит  къралгьа Ата джуртларын  тонатханла,

Бал ал ар ын  къуру джуртха къаратханла,

Адетлерин,  намысларын, динлерин да унутханла,

30  юомюшге не да бир  шыша  ичкиге 

Сыйларын,  сыйлыларын да сатханла,

Халкълыкъдан,  адамлыкъдан да айырылгьанла, 

Т ю зю н  айтсанг,  чамланнганла,  къайырылгъанла, 

Кимледиле ансы?

Халкъны  къулу болургъа керек эди  кърал,

Халкъ а къралны  къулу болуб турады.

Ит кърал гьа,  хайуан  халкъ гьа да не этгин?

Аллахны  чамландыргъанладандыла  ала.

Аллах  къаргъагъан  бирледиле ала.

АЛЛАХНЫ, АДАМНЫ ДА

БИЛИРГЕ ИЗЛЕГЕН...

Бютеу ёмюрюн джарыкъ гьа термилген 

Кечеги  къанатлыды  шайыр.

Джулдузла да,  ол джандыргъанча,

Алай  кёрюнелле кёкде.

Дунияда биринчи  шайыр  - эм уллу шайыр 

Дунияланы джаратхан  Кесиди.

Аны  шийирлерибиз биз барыбыз да,

Къуранны  окъугъан  ангыларыкъды  аны.

Джюрегими,  саны мы да тазалаб,

Китабны  алгъанма къолгъа.

Аллахдан  кечмеклик ти лейм е:

Кечигиб чыкъгьанма джолгьа

Мени джылымда  Мухаммадха 

Файгъамбарлыкъ  келгенди  Кёкден.

Мен  а энди таный башлагьанма 

Аллаху тагъаланы  Сёзюн-Джолун.

6 4

Г

Ёмкэрю Кёкге,  Джарыкъгъа термилген 

Цалдышда къанатлыды  шайыр.

Агслахны, 

Адамны да билирге излеген 

Бир  насыблы  насыбсызды  шайыр.

АКЪ 

КЪАРАНГЫ БЛА КЪАРАНГЫ ДЖАРЫКЪ

Джарыкъны джутханды  къарангы 

Алай  а ол джарыкъ 

Алгьанды  аны тынчлыгъын.

Кечеге къанатла битгенди.

Акъ  къанатла.

У чуб барады  кече...

Къайры?!

Кюн джарыкъданмы  къачады ол, 

Тангнгамы  ашыгьады,  огьесе?!

Не этейнк, дунияда 

Тынчлыкъ-тынгы джокъ эсе.

Танг джарый тебресе,

Кече да тебрейди ёле.

Кьарангыны джутады  джарыкъ.

Джарыкъны  ичи  къарангыды. 

Кьарангыны  ичи уа - джарыкъ.

Акь  къарангы 

Эмда

Къарангы джарыкъ.

Акъ  къарангы  - джюрек.

Къарангы  джарыкъ да  - ол.

Акъ  кече да  - ол.

Къара кюн да - ол.

6 5

Нюр къанатла тыйыншлылла 

Джюрекге.

Тартханлай тургьаны  ючюн 

Хаман  Кёкге.

Джюрекге къанатла бнтгенди,

Акъ къанатла.

У чуб барады  ол.

Къайры?

КЪУРАН ОКЪУЙ...

Бюгюннгю  кюнюмю зыраф  кетгеннге  санамам.

Ант этеме,  алай  айтханны да унамам.

Бюгюнюмю ашыргъанма сагъышда:

Джаннетленн сегизине да киргенме,

Къайнай тургьан джети джаханимни да  кёргенме. 

Безгенме дуния  къайгъыдан,  палахдан,

Умутлума джашауну  иесинден - Аллахдан:

Кёклени,  Джерни,

Кёкдегин,  Джердегин джаратхан да Сен,

Джан  салгъан,  джан  алгьан,- 

Джашатхан,  къаушатхан да Сен.

Сен Адамгъа джанынгдан  юзюб джан  бердинг, 

Игини-аманны  айырырча анг бердинг,

Ийман джолунда барыр  кибик онг бердинг.

Къууанч бла,  бушуу бла да сынаб  кёрдюнг.

Сен  Сёзюнгю келечилерингден  билдирдинг,

Джол  кёргюзтдюнг, тюшюннюкню  тюшюндюрдюнг. 

Болгъанны,  боллукьну да салдынг эсибизге,

Джол  сайлауну,  сора,  къойдунг кесибизге.

Сууаб-гюнах,  халал-харам,  иги-аман,

Тюз-терс  не болгьанын  билди  адам.

6 6

Къыяматдан,  ахратдан,  сыйратдан  да  хапарлы  болду, 

джаннетден,  джаханимден да  хапарлы  болду.

Тюз джолну билмедим,  кёрмедим деялмаз адам:

Эс  Китаб - Дере Китаб - Джол  Китаб барды  -

Къуран.

Аллахны 

Сёзюн  къулакъгьа алмагьан,

Аллах 

кёргюзтген джолда бармагъан,

Болушлукь табалырмы  Аллахдан?!

Къутулурму эки дунияда да папахдан?!

ХАЛКЪ ЁЛЮМСЮЗД

Ёт,  бет,  фахму...

Аладан  къуралады  назму.

Фахму,  ёт,  бет -  

Аланы  бирлигиди  поэт.

Фахму, ёт,  бет

Бар эсе - барды  миллет.

Сау эсе намыс,  адет - 

Сауду миллет.

Кючлю эсе 

Билим,  ийман  - 

Халкъ  ёлюмсюзд,

Шохум,  ийнан.

КЪАРАЧАЙГЪА, АЛЛАХ,  КЮЧ БЕР

Джашау  къысхады.

Кечигеме.

Аллахдан  кечмеклик тилей,

Сёзюн тау тилге  кёчюреме.

Хар бир аят - 

Намыс-уят.

6 7

Хар  бир аят - 

Джашау-хаят,

Джети  къат  кёк,

Джети  къат джер,

Джети эшик.

Аллах,  кюч  бер.

Къуран  ачхан 

Джети аят,

Сер джукъудан 

Бизни уят.

«Къарачай» да 

Джети  хариф.

Къарачай да - 

Муслим,  халиф.

Биз да турдукъ 

«Кёк,  Кюн,  Ай»,- деб, 

Айтылгъынчы:

«Къара джай» деб,

«Къара таныгъан 

Къара джай»,- деб,

Къаара Халкъы 

Къараджай деб.

Къара джайыу  - 

Борчду  бизге.

Къарачай гъа,

Аллах,  кюч  бер!

КИММЕ МЕН?!

Кьалмады  къууанч  не насыб,

Турама джюрегим,  кёлюм да азыб,- 

Адам  кеси эте кёреме кесин джазыкъ, 

Дагьыда Аллахха дау салады  базыб.

68

дуниягьа, 

кесиме 

д а  

этеме  сейир,

Бир джукъ тюрленникча джазама шийир. 

джукъ тюрлеимейди,  болады  боллукъ.

](имге, 

неге этебиз къуллукь?!

Магьанасын излейбиз джашауну.

Кёкге, Джерге салабыз махтауну.

Халкъны, Джуртну да ёрге тутабыз, 

Барыбызны да Джаратханны  уа - унутабыз.

Адам  улуну тарихи бизлеге дерсди,

Аллахдан башхагъа къуллукь этиу  - терсди.

Къалай джашаргъа  кереклиси да,

Таб не ашаргъа кереклиси да,

Барысы джазылыбды  Къуранда.

Джаша айтылгъаны  кибик Анда.

Адам  улугъа Аллах ийген  Анаяса - Къуранды. 

Файгьамбар да ислам джамагъатын 

Анга кёре  къургъанды.

Олду бизге нюр тёбе, джашиллик,

Къалгьан бары  - акъылсызлыкъ, джахиллик. 

Хар  соруугьа джууаб барды  Къуранда. 

Ёлюмсюзлюк башланады  иймандан.

Ёзге кесиме этеме сейир:

Мен  не ючюн джазама шийир?!

Адам джазгъан  китабла бары 

Къуранны  бир  аятын тутмайла сора,

Не ич  магъаналары  бла,

Не тыш ариулукълары  бла,

Не макъамлары  бла,

Не джарагъанлары  бла.

Да,  инсан  Аллахха тенг болмазы хакъды.

Аны  ангыламагъан Адаммыд,  Халкъмыд?!

6 9

Алай  а  кесиме  этеме  сейир  - 

Мен  не  ючюн джазам а шийир?

Хар  соруугъа

Къурандан джууаб алыр орнуна,

Кесим да

Къыйналмай  къалыр  орнуна,

Кертини  кёре тургъанлай,

Ызын  ызлаб  кюрешеме...

Неденди  ол?  -

Джюрекни  насыбсызлыгъынданмыды, 

Ийманны азлыгьынданмыды?!

Кесиме ачыуланнганлай,  къызгьанлай, 

Къуранны  да джюрегиме  къысханлай,

Адам бла,  Аллах бла да сёлешеме,

Халны,  Халкъны  тюрлендирирге  кюрешеме.

Кимме мен?!

3-ЧЮ  МИНГДЖЫЛЛЫКЪГЬА АТЛАЙ

Джангы  джылгьа,  ёмюрге,  мингджыллыкъгьа 

Атлай,

Дуниягъа

Ата Джуртну -  Минги Тауну - мийиклигинден 

Къарай,

Дунияны  Ана тилде - алан тилде - алгьышлай, 

Сагъыш этеме джашаугъа,  къадаргьа

Аз эсе да,  халкъыбызны  саны,

Аягъан болмагьанды  аны.

Аягьан  къой, тю б этерге юорешгенле. 

Динибиз-Тилибиз-Джуртубуз  ючюн 

Ата-бабала аямай сермешгенле.

7 0

[Очюнчю мингджыллыкъны  босагъасындан атлай, 

дйтыргьа боллукъду  Къарачай: 

g

M 3

 ётген тенгиз эсе, терк эсе да,

Кёлде,  юсде джара, таб кёб эсе да,

Аллахха шукур,  сакъланнганбыз биз!

Алай а,  соруу белги,

Къуугъун  къурукъча,  сюеледи:

- Халкъда бармыды  ийман?

-  Барды.

-Кючлюмюдю-толумуду-кертимиди  Ол?

- Къайдам...

- Ата джурту бармыды  Халкъны?

-  Барды.

- Ата джуртунда джашаймыды Халкъ?

-  Джашайды.

- Джуртуна  иемиди, эркинмиди  ол?

-  Огъай.

- Джуртну байлыгъы Халкъныкъымыды?

- Огъай.

- Ана тилинде сёлешемиди Халкъ?

-  Сёлешеди.

-  Кърал тилмиди Ана тил  Ата джуртда?

Не  къуллукъ баджарады  Ана тил?

Кимге къуллукъ этеди Ана тил?

-  ?!!

Тау  кийимни тепсеучюледе кёрлюксе энди.

Ана тил да ол болумгъа джете барады

Ата джуртубузну да кърал  сюйгенича тонайды.

Тамбласы  бармыды  Халкъыбызны?!

Дини-Тили-Джурту  ючюн 

Бирлешмегенни,

Кюрешмегенни,

Сермешмегенни 

Не сакълай болур  алда?!

7  1

АЛЛАХУ АКБАР ДЕБ,  БОШАЙМА СЁЗЮМЮ

Джыр  къайгъылы тюлдю бюгюн Халкъ.

Ол  -  ач-джаланнгач болумгьа джетгенди,

Кърал аны джан  къайгъылыкъ этгенди,

Тюз айталла:  джашау,  ёлюм да - хакъ!

Кърал  оноу -  халкъны  тоноу таша,  туру. 

Бойсунмагъанны  башын  кесиу хар  къуру 

Болмагьанды  «сьууанырча бир  кюн да,

Кърал сыйыргъанды  халкъны джернн,  мюлкюн да.

Сыйыргьанды  аны  сауутун-сабасын, 

Къоймагъанды таб белинде къамасын.

Бу ит къралгьа берген  болмаса налат,

Сауутсуз халкъ эталмайды  къазауат.

Тюрленибди халкъны  бети,  къуту д а...

Къайда халкъны  дини,  тили,  джурту да?!

Адет деген,  сый-намыс деген  къайда?

Кърал  къурутуб  кюрешген затладыла ала.

Бу затланы  къуруталса кърал  бизден,

Хайуан  сюрюуге буруллукъбуз биз бирден. 

Хайыуаннга уа аталады  ат-бет да.

Хайуанны  джекген,  кесген  адетди.

Гяуур  кърал бизден излейд бошаргъа,

Къоймай бизни ийман бла джашаргъа.

Тауусулады  къара халкъны  тёзюмю...

Аллаху акбар!- деб, бошайма сёзюмю.

МИНГИ ТАУ

Кёкню биринчи  къатыды  Минги Тау.

Къадарны  чыммакъ хатыды  Минги Тау.

Европаны  боюду-башыды,

7 2

Тюрк дунияны  кезюдю-къашыды, 

Къарачай-Малкъар джуртуду Минги  Тау.

БЕССМЕРТЕН 

т о т

...

Жизнь  не упрощаю.

Но  измену  не прощаю.

Бессмертен тог,  кто отдал 

Все силы 

родному 

краю.

ЗАУАЛЛЫ АДАМЧЫКЪЛАБЫЗ БИЗ

Кёзбау затлагьа,  фана дуниягъа алданнган 

Къалай джарлы,  зауаллы  адамчыкълабыз биз. 

Заманны  юлешдик джыллагъа,  сагъатлагъа...

Адам улуну да - халкълагъа,  къраллагъа...

Кёкню,  Джерни,  сууну да юлешдик,

Джашауну,  ёлюмню да юлешдик,

Тарихни,  махтауну да юлешдик.

Бий  болургъа, Тейри  болургъа да кюрещдик. 

Джашаб турургъа,  ёлюмсюз болургъа  кюрещдик.

Суудан тутуб къаядан  салыннган 

Нечик кьарыусуз адамчыкълабыз биз.

Суугъа кетгенчады дуниягъа  келген - 

Таш  къармайбыз джагъа кёрмей,

Тынчлыкъ джокъду адамгьа ёлмей.

Ёлгенден сора уа бармыды тынчлыкъ?!

АЙТ, 

НЕ ЮЧЮН СЮЕЙИК СЕНИ

Бу  къралны  билгени  - зорлукъ,  ётюрюк,

Кюрешеди  халкъны  къырыб,  ёлтюрюб,

Аны джерин,  мюлкюн тонаб,  сыйырыб,

Халкъны  къауумлагъа бёлюб,  айырыб,

Къауумну  къауумгъа,  халкъны  халкъгьа юсдюрюб, 

Аланы бир-бирине чабдырыб,  кесдириб.

73

Ой  бу  кърал  халкъ гьа джетдирген азабны 

Айтыб ангылатхан  да къыйынды.

Джерин,  мюлкюн зор  бла алды да,

Кърал халкъны  кесине  къарын джалчы  этди.

Ол  кесин  къоруулаялмаз ючюн а,

Аны  сауутсуз-сабасыз этди.

Баш  кёлтюргенни  башын  кесди.

Сатлыкъланы  къалгъанлагъа сюрюучю этди, 

Къараучу этди,  тынгылаучу этди.

Халкъны  мылхыр,  сылхыр этиб бошады,

Манкъурт этиб бошады  халкъны.

Джайды  ичкичиликни,  хаулеликни,

Халкъны  иймандан,  намысдан  айырды 

«Огъай» дегенлени  тутду,  къурутду.

Тилсиз, динсиз этиб кюрешди  миллетни.

Бир  империя  къурау деб,  салды  къыйынлыкъ,

Бир  коммунизмге барыу деб,  салды  къыйынлыкъ,

Бир  капитализмге  къайытыу деб,  салды  къыйынлыкъ.

Иймансыз,  бетсиз,  сыйсыз кърал,

Айт,  не  ючюн сюейик сени?

МИНГИ ДЖЮРЕК

Анапа кетселе да - Ана тил  къалады,

Атала кетселе да - Ата джурт къалады,

Адамла кетселе да - Халкъ,  Миллет къалады,

Китабла кетселе да - Къуран  къалады.

Джюрек  аладан  кюч-къарыу алады,

Нюрден толады,  ёлюмсюз болады,

Аллах,  Къарачай деб,  тебеди,  урады.

Минги Танг да,  Минги  Тауча агьарады,

Минги Джюрекден  минг-минг джюрекге атады.

7 4

I

дЧЫ КЪ 

ХАРФЛА  БЛА ДЖАБЫКЪ ХАРФЛА

Тёгерек 

шошду. 

джюрек 

хошду.

Къалгьан  бошду.

Хё-джю-къа,

рек-рек-гьан,

Що-хо-бо,

Ду-ДУДУ- 

Тё-шо,  тё-ду,

Джю-хо,  джю-ду,

Къа-бо,  къа-ду.

ё-е-е,  о-у,

ю-е,  о-у,

а-а,  о-у.

ё-ю-а,

о-о-о,

е-е-а,

у-у-у.

Т-г-р-к,  ш-ш-д,

Дж-р-к, х-ш-д,

Къ-л-гъ-н, б-ш-д.

Ачыкъ харфла - тиширыула,

Джабыкъ харфла - эркишиле.

Тиширыу ачады  эркишини  - 

Эркиши джабады  тиширыуну.

жүктеу/скачать 10,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: