Джууукъ болалла джин да,  шайтан да

ц |ерИятда уят джокъду дейле, 

набиятда да алайды дейме.

1

»

{(ъорк'ьгъанлаи,  къалтыраи  джашадым, 

д ман  хапар  келед деб,  келед деб.

Ол  ауругъан ёлед деб, ёлед деб,

Кесим да ёлгеинге ушадым.

19

Кёзю-къашы  болмагъан,

Сёзю-башы  болмагъан 

Бу  ит кърал гьа къара.

Хар джюрекде таб, джара.

Башха - джурту,  ми л лети,

Тоноу,  зорлукь  -  иннети. ..

Гыбышы,  мурдар  кърал.

20

Бу  ит  къралда джашаб,

Адамлай  къалгьан да къыйынды. 

Къалыргьа уа  керекди  - 

Борчунгду ол,  сыйынгды.

21

Узакъды  джол.  Эскиди джыр.

Исса файгъамбаргъа эки  минг джыл.

КЪАЗАУАТНЫ 

БАРЫ У У

Бу  къазауат Файгъамбардан бери, 

Файгъамбардан Шамилге дери, 

Шамилден да Джохаргъа дери, 

Джохардан да Хорламгьа дери.

107

ХОШ  КЕЛДИНГ,  ДЖАЗ

Элия,  хахайны  басханлай,

Мыллыгын джерге атады джангур. 

Шыбыла,  къамчисин  чакъдырыб,

Ары  бла бери  сюред булутланы.

Чачады,  джыяды,  тёгерек  къууады  - 

Булут сюрюуню  иесиди  Ол.

Джерден  алгъанларын джерге текдюртюб, 

Кёлю рахат болады  Аны.

Тас болады  Элия-Шыбыла.

Кёк чууакъ  болады.  Тиеди  кюн. 

Кюнбетден  ёзеннге саркъгьан  ырхыла, 

Болгъан  ишден  айталла хапар.

Ёзен  суу да,  къобуб,  кёлтюрюлюб,

Кёпюр  бла  къазауат этеди.

Къойла да джоппу джыйылыб,

«Бизге не оноу» дегенча мангырайла.

Суудан тойгъан  хане тамырчыюьла,

Кёкге  шукур,  тилек этелле.

Джауумгьа алача къууаннган  болмаз, 

Тёгерек кёгерликди  кёб турмай.

Кюнден  кечеге тюрленникди джер.

«Джаз  келед»!- деб,  къычырды  Элия.

Джаз  келеди  асхамай,  кечикмей,

Къышхы  джеллени,  боранланы  да хорлаб.

Хош  келдинг джаз!  Огьур бла  кел!

А Д А М Л А Й   К Ъ АЛ Ы РГЪ А

Бу  къатышыулада да эс ташламазгъа, 

Аманлача болуб башламазгьа,

108

I 

гыялгъан

  селеш мезге,  терс  атламазгъа,

I 

^нлчилеге, сатлыкълагъа къошулмазгьа,

!  М>Рдарлагьа,  залимлеге джалбармазгъа,- 

|  и е болса да,  Адамлай  къалыргьа,

Аллах, 

кюч  бер.

Кёпек болмазгьа,  сюек  ючюн талашмазгьа,

Кюмюш те гене,  алтын  сынджыр  нзлеб, джортмазгъа, 

Итлеге 

къошулуб,

Къазакъ 

бёрюге,  джыйын джанлыгъа да чабмазгъа, 

Эркинликни,  ёзденликни аякъ тюбге атмазгьа, 

Туугьан 

Джуртну  тойгьан джуртха алышмазгьа,

Дна Тилнн  кърал тилге,  базар тилге алышмазгьа,- 

Не болса да,  Адамлай  къалыргьа,

Аллах,  кюч  бер.

Динибизни,  иманыбызны  сакъларгъа,

Ата джуртну,  Ана тилнн  сакъларгъа,

Халкъыбызны  къутхарыргъа,  джакъларгъа,- 

Не болса да,

Муслиман Адамлай  къалыргьа,

Аллах,  кюч  бер.

С Ю Й ГЕ Н Л Е   БИ РГЕ  Б О Л У РГЬ А   КЕРЕК Л Е

1

Джюрек сюймеген бла джашама.

Аны  бла бал, джау да ашама.

Джашауунгу  къысхартма,

Сюймегенлени ышартма.

Джангылгъан эсенг - айырыл,

Герсейген джазыугьа къайырыл.

Сюйгенинг бла джаша.

Сюйгенингча джаша.

Джангыз,

Башхалагьа болма заран.

О л д у  

насыб.

109

2

Кёрсем

Сюйгенле бирге джашамагъанларын, 

Кёрсем

Сюймегенле бирге джашагъанларын, 

Не айтыргъа да билмейин  къалама.

Юйюрлени  кёбюсюне  къарасам а, 

Бир сюйген бла бир сюймеген 

Бирге джашаб тургъанларын  кёреме.

Джазыуланы джазгьан 

Бир зат ангылай болур,

Билиб эте болур, ансы,

Мен  не айтыргъа да билмей,

Сын болуб турама.

3

Сюйгенле бирге болургъа керекле, 

Къайры барсала да.

Сюйгенле бирге джашаргъа керекле 

Кече да,  кюн да;

Таша да, туру да.

Къошулургъа керекле 

Санлары, джанлары да.

Чек,  марда салмазгъа,

Дуния  намыс деб, тартынмазгъа, 

Амал табыб айырылмазгъа

Адам  ёмюрю  къысхады 

Джашау

Къараб-къарагъынчы тауусулады.

Аны  ангылаб,

Багъапатама деб,  къарасанг,

Ол  кетиб тура.  .

110

£ле туруб,

ПжашаУУ

” 3

 сокъураннгандан,

^ д нЫ да,  аны да  нек этмегенем» деб, 

Къыйналгьандан,

«Ол  затланы уа нек этгенем» деб,

джюрексиннгенден,

дртха асры  кёзю  къарагъандан, 

Кёзю джумулургьа унамай, 

Дуниядан  алай  кетгенден,

Я  Аллах,  сен сакъла.

5

Ёлгюнчю тохтатма джюрюшюнгю - 

Сюймекликден да ал  юлюшюнгю 

Джашаудан толу  юлюш  ал, 

Болгьунчуннга с ал 

Алай а,  не да болсун,

Адамлай  къал 

Амин.

КИМ  С Ю Е Д И  БОРАННЫ ?!

Ким  сюеди  боранны?! 

Къатышдырад болгьанны.

Ол джан-джанын ашайды,

Дауур бла джашайды.

Къарны джокъду зараны.

Бек сюйсек да биз аны,

У чуб, теблеб къыйнайбыз,

Къар джуммакъ да ойнайбыз.

Къарны  джокъду зараны,

Боран  къоймайды  аны.

К юрт этеди,  кьалайды,

Хар ким  андан джанлайды.

Ким да сюйген  -  къар  эсе, 

Ким  чакъырды  боранны? 

Къол  кёлтюрсюн,  бар эсе, 

Къонакъ этерик  аны.

И М А Н Д А   К Ё Р Ю Ш Е Й И К

Кёклени да,  Джерни да, 

Адамны да,  нени да - 

Барыбызны джаратхан,

Кенг дуния гьа къаратхан 

Уллу Аллах Кесиди.

Ислам динди динибиз,  х  

Тилибиз а - тюрк тилди.

Биз баш эсек, дуния 

Биз айтханча нек тюлдю?!

Джокъду бир да хатабыз - 

Ата Джуртду атабыз,

Ана Тилди анабыз.

Алалла бизге  къала. 

Сау-эсен болуб  ала, 

Бармыды  къоркъуу бизге?! 

Бар эсе,  къайданды  ол?

Бизни атыбыз Ас-Алан. 

Кавказ джуртум,  ас-салам, 

Тюрк миллетим,  ас-салам, 

Дин  къарнашла,  ас-салам!

Джабаль Ан-Нур  тауубуз, 

Минги  Тау да тауубуз. 

Джалгъан тюлдю дауубуз, 

Хорлаялмаз джауубуз.

112

"Гюзлюк  чыгьар  тубандан  - 

у мут юзмейик  андан.

Хурлукъ!- деб,  юорешейик, 

Лиманда  кёрюшейик.

дЖ А Ш А У Н У  ЭКИ  БЕТИ

1

Бирде джашау ушайды 

Мени сюйген  къызгьа:

Беги джарыб,

Кёзлеринден  нюр тёгюле, 

Белиме,  бутларыма чырмалыб... 

.

Мен  а,

Аны  багьалата билмей, 

Юсюмден  тюртюб,

Кесимден сууутуб  кюрешеме.

Ол  кетгенден сора 

Ангылайма джангылгьанымы. 

Къайтарыргьа уа - амал джокъ.

2

Мени сюймеген  къызгьа 

Ушайды  бирде джашау: 

Ышарама ышармайды,

Бир да меннге къарамайды, 

Саламымы  да алмайды.

Кёз-къаш  бермегенлей,

Къатым  бла барады  кетиб. 

Къатым бла  кетеди  озуб. 

Къалама къараб  ызындан.

Аны  бойну,  бели,

Энгишгеси да -

113

Неси  да

Нечик аламатды,  ариуду.

Джетиб  къолундан  тутарча бола,

Ол сыйдам  санларын  сыларча бола, 

Ийнакъларча бола,  къучакъларча бола, 

Джукъ да  айталмай,

Джукъ да эталмай,

Сёзюм да,  кёзюм да, джаны м да 

Ызындан  къараб  юьалабыз.

Джашаудан  къанмай,

Къууанмай  къалгъаннга,

Умут бла джаш аб тургьаннга,

Умуту уа толмазлыкъгьа,

Ёлген д а  аз  къыйын тюлдю.

3

Джашауну эки  бети барды:

Мени сюйгенни  мен сюймейме,

Мен сюйген  мени  сюймейди.

Алай бла,

Джашау бла мени арабызда 

Дау  кёбдю.

Ёлюм айырлыкъ  болур 

Арабызны.

А Л Л А Х Д А Н Д Ы   У М У Т

Ёз джашларын  асрай-асрай,

Кёз джашлары  тауусулгьанды  халкъны. 

Аллай  бир  кьыйынлыкъ  кёргенди. 

Тарыкъгъандан, джылагъандан 

Хайыр джокъду энди.

Джангыз,  Аллахны  кючю бла 

Кеси-кесибизни  къутхарлыкъбыз,

114

Кеси-кесибизге  этерикбиз  амал. 

дллахданды  умут.

$

 Аллах,

Сен сакъла,  Сен  къору. 

д  жангыз Сеннге таянабыз,

Сеннге ышанабыз.

Тюз джолну Кесинг кёргюзт,

Тюз джолгьа Кесинг сал,

Тюз джолда Кесинг элт.

Кюч бер,  онг бер

Сени Джолунгда барыр  кибик,

Халкъыма, ахлума джарар кибик.

Саулукъ бер, джашау бер.

Неден да ал гьа 

Толу  ийман бер.

Гяуурну зорундан,

Кесибизникилени  итликлерииден,

Джинни,  шайтанны  заранындан,

Эки дунияны да азабындан,

Биз билген, билмеген  къыйынлыкъладан да 

Я  Аллах,  Сен  къутхар,  Сен  къору, Сен сакъла.

А Д А М  Б Л А  ЁЛ Ю М

Арт кёзюуде

Магъанасын ангылаб тюл,

Керек  болуб тюл,

Юренчек болуб, джашайма.

Тышы  ёлюрден  ал гьа 

Адамны  ичи ёле болур.

Ёре турукълалла чегетде да 

Джел  къакъгъанлай  аууб къалгьан.

115

Болджалы  тауусулгьан 

Кесими  барады  ёлюмге,

Ёлюм  кесими  келеди  анга?!

Ала,  эшда,  узакъдан  огьуна 

Бир-бирин  сезе болурла...

Бир  зат да сакъламайма джашаудан. 

Адамла ёлалмагъандан,  кеталмагьандан, 

Оюнла къураб,  кёзбаула къуруб, 

Кеслерин  булджутуб  кюрешелле.

60-70 джыл джашаялмай  кюрешелле. 

Аланы  бирлериме мен да.

К Ъ А РТ  С А Б И Й Ч А Д Ы

Адам джашагьандан джашай барса, 

Сабийден  сабий  бола барады.

Къарт сабийчады дейдиле.

Сабийлигинде ёсген джерин,

Ашагьан  ашарыгъын,

Ичген  сууун  - барын 

Тансыкълайды,  излейди.

Джуртдан  узакъда 

Бир  къартны  эсгереме.

«Минги Тау,  Къобан,

Нартюх  гырджын,  айран»- 

Ахыр сёзлери элле аны.

Джашагьандан джашай  барса,

Туугьан джерни топрагьы  адамны 

Бекден бек тартыб тебрейди.

Къайыталгъан  къайытады,

Топракъ  юлюшюн Джуртунда табады.

1 1 6

Джукъланнган  адамгъа  кслсди  ёлюм  да.

ц аСыблары  тутмагъанла  уа,

^ццында  къалалла,

Тышында  къалалла.

джуртуна сау-эсен  къайытхан  - 

О л

 да  насыбды.

дЖ А Н Г Ы ЗЛ Ы К Ъ   А Й РЫ М К А Н  БОЛСА ДА-

Джангызлыкъ  - 

Шохумду,  джауумду,

Къууанчымды, джарсыуумду  - 

Джазыуумду.

Джангызлыгъым  мени  - 

Тауум  кибик,  Минги.

Тышым  бузчады,- 

Тауубузчады.

Ичим да анычады  - 

Турады 

кюе, 

джана.

Джюрегим турады  джана.

Джарылгъан джюрекден 

От ырхы - шийир  ырхы 

Урады,  къуюлады...

Заман бла 

Бары  унутулады.

Тау 

агъарады.

Адам  ышарады.

Джюрек а турады  къайнай...

Халкъны  къайгъысы, бушууу, 

Джарсыта,  къыйнай,

Сууургъа къоймайды  аны, 

Солургъа да къоймайды  аны.

117

Джангызлыкъ  - айрымкан  болса да, 

Дуния тенгизи,

джашау тенгизи,

адам тенгизи 

Талагьанлай туралла аны.

2

Джангызлыкъда да барды  къууанч. 

Адамладан  къутуласа,

Сагъышладан  а  къалай  къутулгъун.

Алай болса да,

Сюйгенингча джашайса 

Назму джазаса.

Андан да эриксенг,

Уллу шахаргъа чыгьаса,

Излегенингча бир  къызны тутаса,

Алыб  келесе. ..

Аладан да эриксенг - 

Кесингчаланы  чакъыраса,

Аракъыны  тамакъдан  къуяса.

Аланы джаншагьанларындан  эриксенг, 

Фахмусуз болгьанларын  айтаса. 

Тюйюш башланады . ..

Аланы  къуууб  къыстайса да - 

Эшиклеге да,

Джюрекге да кирит саласа 

Джанынг а,

Санынгдан айырылыб кетиб,

Къайдан эсе да,  мийикден  къарайды: 

Джер тёбеде  адамла,

Чёбню тартхан джюджюлеча,

Бирер джюкню  кёлтюрюб,

Баралла  ары-бери

118

Не этсинле, 

джаратылгъан джашаргъа керекди,  ансы 

1

У

1

згъанасызды  бютеу  кюрешлери.

ГНИЛОЙ ИНТЕЛЛИГЕНЦИИ

Талант 

и душу - дьяволу  в  заклад,

Под  ноги совесть,  чтоб  не тяготила.

\\

  в  нескончаемый  плебейский  ряд, 

реповые  народу рыть  могилу.

Такие есть  «писатели» у  нас.

Всё  пишут о  весне, любовной страсти 

И думают лишь о себе  в тог час,

Когда 

беда народ их рвёт на части.

Земля  горит,  народы -  на  кострах,

Они  же словно  всё не замечают.

И,  к  настоящему  испытывая  страх,

О древности легенды сочиняют.

Спасти семью, дав,  якобы  обет,

Они  рабам  сдаются  в  рабство  сами. 

Медведя  видя  -  ищут его след,

Твердят о ссылке,  пройденной отцами.

Они  не слышат всенародный  крик - 

Их  не увидишь  на большом  пожаре.

Они  потом  отточат свой  язык,

Горланя, как торговки на базаре.

Когда ж вожди соседних нам племен, 

Зовут на битву за свободу наций,

Они  спешат,  прервав  на  время,  звон,

С  премудростью  пескарьей  отмолчаться.

Продав талант и душу сатане,

А совесть растоптав  с дорожной  пылью,

1 1 9

Они  в чужой,  но сытой стороне

О Родине своей совсем забыли.

С желудком,  а не с пылкостью сердец,

Сверяют человечность и свободу...

Когда придет расплата, наконец,

К ним, роющим могилу для  народа?!

перевела Марина Ш атова

КЮ ЧЛЮ  БОЛСА ИМАН, ДИН...

Ислам дини - динибиз,

Эски тюрк тил - тилибиз.

Къаф таула - Кавказ таула 

Джашаб тургьан джерибиз.

- Ой аланла,  биз кимбиз?

-

 Тюрк дунияны джетсги.

Аллах  берген джуртубуз - 

Минги Тауну этеги.

- Ой аланла,  биз кимбиз?

- Европаны тёппеси.

Бютеу дуния сукьланнган 

Джаннет джерни иеси.

«

Миллет атыбыз - алан,

Миннген атыбыз - тарпан,

Ичген сууубуз - дарман,

Джаны м Аллахха къурман.

Бизге берди джаннетин,

Таза сууун,  чегетин,..

Хал ал ашын,  кёгетин...

Барын берди  не ючюн?

Сыйлы кёрдю не ючюн?

1 2 0

сцзге

  бермед  къумланы, 

ризге 

бермед бузланы  - 

^ ь,натыб а къайтарды 

gHp кёзюуде аланы.

-рерсейгенек - билдирди, 

д*аннет джуртдан сюрдюрдю. 

дагъыда кечди бизни - 

ЬЬыбызгьа келтирди.

Не ючюн болду сюргюн?

Тюзюн 

билсин  хар бир  ким:

Кёб этген эдик гюнах - 

Чамланнган эди Аллах.

Шериат бла, Къуран бла 

Джашамаед джамагьат.

Гяуур кърал къургъан бла 

Этмей эди къазауат.

Болгъан эдиле кёбле 

Тынгылаучула, тилчиле.

Аллахдан тюл, къралдан,

Аллахдан тюл,  шайтандан 

Къоркъаелле элчиле.

Бир-бирин сатаелле,

Азабха тартаелле,

Кеслерин сакълар  ючюн,

Етюрюк айтаелле.

Игилерин тюб этиб,

Аманла башдаелле.

^орлукъ 

тохтады  дерге 

Джангыдан башлаелле.

Не 

этерик эди Аллах 

Салмайын 

бизге палах:

121

Джол  бергенек дауургъа,

Хорлатханек гяуургьа,

Баш ургьанек шайтаннга

...  Окъуу-билим айныса,

Намыс, адет да турса,

Хакъ джол -  

Халкъ джолу  болса,

Кючлю болса иман, дин,

Хорлаялыр бизни ким?!

Уллу Аллах къууаныр.

Тау джумхуриет къуралыр.

Минги Тауну башындан 

Европагьа айтылыр:

Ла илаха илляллах 

Мухаммадун-Расулуллах!

ОКЪУУ ДЖ ЫЛНЫ ТЁРТ ЧА ГЬЫ

(джетишмеген ушаш сёзлени кесигиз сапыгъыз)

Школдабыз-окъулдабыз,

Окъуу келтиред къууанч.

Окъуу джылны тёрт чагьы:

Биринчиси неди?

Къач да къачад сууукьдан,

Уясына киред къуш.

Акъ къары бла, бораны бла 

Къачны  ызындан  келед  ...

Биз кёб затха юрендик - 

Хаман окъу, хаман джаз.

Заман а тохтамайды  - 

Къышны  ызындан  келед  ...

Кёз къакъгъынчы джаз да кетед,

Ахыр айыд джазны  май.

1 2 2

0.пургьа  заман  джетед  - 

д*азн ы  

ызындан  келед  ...

ЛЛЛАХДАН КЪАЙТАРЫБ ТИЛЕЙМЕ

д ^  къланыб тургьан 

gy экн  кёзню  кёрсем,

Хауа джетмегенча болуб,

Терезелени 

ачама; 

джарыкъ 

джетмегенча болуб,

Кюндюз да чыракъ джандырама.

Башымы  алыб,  къачарым  келеди 

Кьайры болса да - 

Тенгизге, таулагьа,

Бузлагьа,  къумлагьа...

Къайры  болса да.

Алай а,

Къайры эмда къалай  къачхын 

Кеси кесингден:

Кёзле да сеники,

Сёзле да сеники.

Тышындан джарыкъ иймеген,

Ичинден  да  дж арыкъ  тёкмеген, 

Ь1шармагъан,  кюлмеген,

Джукъланнган  отча,

Бу 

эки  кёз.

Джукъланыб тургьан

Бу 

эки  кёз.

Сиз алгъынча джанар  ючюн,

Джылтырар  ючюн,

Дуниягъа,  сабийча,

Сейирсиниб,  къууаныб  къарар ючюн, 

Дуниядан,  джашаудан,

Кетген, баргъан,  келлик  замандан,

123

Эртденден, ингирден,

Кюндюзден,  кечеден

Бир джангы  зат сакълар ючюн,

Не этерге керекди?!

Кёкде джулдузлагьа,

Джерде  къызлагъа,

Тюрлене тургъан табигъатха, 

Къараб, сейирсинмезге, 

Къууанмазгъа боллукъмуду?!

Огьесе,

Ол дунияны  кёрген кёзлеге 

Бу дунияда къууанч къалмаймыды?!

Джукъланнган кёзле.

Джукъланнган сёзле.

Джашау - дыгалас.

Бир затда да магьана джокъ.

Иман къарыусуз болса,

Кёлсюз болады адам,

Магъанасыз болады джашау. 

Джюрегииде иманы болгъанны 

Кёзюнде нюрю болады.

Къайтарыб тилейме:

Я Аллах,  кюч бер

Сени джолунгда барыр кибик,

Халкъыма, ахлума джарар кибик.

Тюз Джолгьа Кесинг с ал,

Тюз Джолда Кесинг элт.

Сеннге таянама,

Сеннге ышанама.

Я Аллах,

Сен сакъла, Сен къору.

1 24

^ еН джети шдирмегенни 

Кесинг джетишдир.

Оулукъ бер. 

узакъ 

ёмюр бер.

Хзр  не орнун табар  ючюн,

Магьаналы болур  ючюн,

Неден да алгьа 

Холу иман - 

Холу насыб бер!

Барыбызгьа да.

Амин.

КЪАЛЫРМЕМ ТАУГЪА  КЕТИБ?!

Бу 

адамла бла -   хайуанла бла 

Айланмай  къаугьа этиб,

Бир 

сууурем,  бир  солурем  - 

Къалырмем таугъа кетиб?!

Аллах, Адам демейле,

Ахрат азаб демейле,

Дуния намыс демейле,

Адет-тёре билмейле.

Болмаса намыс-уят,

Тыймаса намыс-уят,

Не Къуран, не шериат,

Къайдан тюзелсин хаят?!

Терсине ойланырла,

Эсириб сойланырла. 

Къахмеликге сюймеклик деб, 

Итлеча айланырла.

Ашаулары тонгузча, 

Джашаулары  тонгузча,

Кеслери  да  тонгузча,

Нелери да тонгузча.

Балчыкъдан чыкъ деб,  кёр - 

Сени эрши кёрюрле,

Эришгенден, демлешгенден 

Кирге батыб кетерле.

Бу  гяуурла  бла,  имансызла  бла 

Турмайын къаугьа этиб,

Кёкден бир оноу болур - 

Къалырмем таугьа кетиб?!

АХЫРЗАМАН БЕЛГИЛЕРИ

Адам улу

Мингле бла джылланы узагьына 

Джюреги бла, ангысы бла  сюзюб,

Иги -  не, аман -  не,

Айыб-бедиш - не,

Сый-намыс-бет - не,

Адет-тёре  -  не -

Барын  келишдириб, тохдашдырыб, 

Кесине джорукъ этгенди.

Инджил, Къуран келгенден сора,

Аллаху Тагъала барыбызгьа да 

Сууабны-гюнахны билдиргенден сора, 

Дунияда джюрюген тёреле бла къалмай, 

Ахрат азаб да белгиленнгенден сора, 

Ислам дин бегигенден сора,

Хаю. джол халкъгьа туура  болгъанды.

Энди

Минг-минг джылны  Халкъ да  джюрюген 

Тёрени-адетни-намысны  къурутуб, 

Аллахны  Сёзюн самаркъау этиб,

Халкъда иманны, динни  къурутуб,

126

0ЧКИЧИЛИКНИ,  къахмеликни джайыб,

Бизни  хайуан  этерге  кюрешелле. 

дйыбха,  гюнахха тергелген  затланы 

Энди баш этиб,  сёлешелле.

Намысны эски-чирик адетге  санаб,

Нафысны  байракъ этиб кюрешелле. 

адамны 

Адам 

этген  затларын  къурутуб,

Хайуандан  айыргьан  затларын  къурутуб,

Хайуандан  башхалыгъын  къурутуб,

Ызына хайуан  этиб  кюрешелле.

Адамны

Ачлыкъ-джаланнгачлыкъ  бла  унукъдуруб,

Адамлыкъ сезимлерии тунчукъдуруб,

Иннет-тин байлыгъын  къурутуб,

Эсин

Джалгъан, ётюрюк затлагьа  байлаб,

Киндикден тобукъгъа дери  неси бар эсе,

Аны  кёргюзтюб,

Аны  къайгъылы  этиб,

Джашауда олду магьана деб,

Хайуан  этиб,

Халкъны  хайуан  сюрюу этиб,

Кюрешелле.

Бу  къауумгъа турмайын  къаршчы 

Кесибизни теблетиб турлукъ эсек,

Ичлерин алдыргьан  къахмелеча,

Ангыбызны-эсибизни алдырыб  турлукъ эсек,

Кесибизни  бичдириб,  джекдириб,  сойдуруб турлукъ эсек, 

Сора,  кимбиз неда  небиз биз?

Огъссе,

Керти да хайуан  болуб бошагьанбызмы  биз?!

1 2 7

ДЖЮЗ ДЖЫЛ  КЕРЕКДИ

Бир эркиши

Джауну аллына сюелед да,

Биггсу элге атылгъан окъну,

Бютеу элге джетер и к къыйынлыкъны 

Кесине алады.

Ол ёледи.

Ётлери, бетлери болмагьан,

Эркишиликлери болмагьан харамла  уа, 

Бюгюн да джашайдыла.

Аладан алагьа ушаш 

Кёб сабий джаратылгьанды.

Хар къыйынлыкъ 

Халкъны джигитин, джитисин 

Чёплейди. Джилигин юзеди.

Аманла къалалла артха.

Халкъгъа эс кирир ючюн,

Халкъ эс джыяр  ючюн,

Ол эм азында 

Бир джюз джылны

Къыйынлыкъ кёрмей джашаргъа керекди.

ДЖАЗЫБЫЗ, ДЖАЙЫБЫЗ ДА  АЛДАДЫ

Тейриге джалбарабыз,

Багъалатабыз джулдузну,  Айны.

Алай а кёрмейбиз 

Джазны  не джайны.

Бизге къышны  ызындан  келеди къач.

Ол да  - къууанч.

Къуру къыш болуб турса да,

Не этеригек?!

128

|(l)3^HbI, къышны 

дйты б 

эшитген болмаса,

^ёрмегенле,  билмегенле да барла. 

ар  кимни джазыуу башха.

им биледи,

Бу сууукъ юьачлагьа,  къышлагъа 

Бой 

бермей чыдаб турсаюь,

Къачан 

болса да,

Бизге 

да бир келирле,

Бир-бири  къолундан тутуб,

Джаз бла Джай.

Ёмюрде болмагьанча,

Бир 

сейирлик Джаз бла Джай 

Бизни 

Халкъгьа тыйыншлыды.

Джаз, Джай болгъан джерлеге 

Джуртну къоюб кетмегенбиз биз.

Кетген 

да, излеб, табыб,

Джазны, джайны  келтирирге  кетгенди.

Эки 

сууукъ 

ташны 

Бир-бирине 

уруб,

Джилтинлетгенча,

Къышда,  къачда да

Джаз  бла  дж айны  табаргъ а  кюреше,

Джашайбыз.

Аллах айтса,

Энди атарыкъды  бизни тангыбыз.

Алдады  насыб.

Кесибиз мадар  этсек,

Аллах да  къадар этер деб,

Умут барды.

Барды  умут.

Аллаху акбар!

1 2 9

СЮ РГЮ НДЕН  БИР  СУРАТ

«Ёлюрюнг келе эсе,

Бир такъыйкъагъа къон».

Ёлюрю келе болмаз,

Къонмайды.

У чуб айланнган болмаса,

Къонмайды.

Джашчыкъ

Мазаллы  къара чибинни 

Ызындан сюрюб айланады.

Чибин да,

Джашчыкъ аны бла ойнагьан суна болур, 

Дууулдаб, зууулдаб,

Къатындан узакъ кетмейди.

Эм ахырында,

Мараб туруб,

Былай  къоннганлай,

Чибинни уруб къабышдырады.

Аны  къанатындан тутуб,

Силкиндириб да кёреди - 

Огъай, хыйлалыкъгъа этмейди,

Кертиси бла да ёлгенди чибин.

Энди ким бла ойнасын?

Ач да болгъанды.

Джуюьусу да дженгнгенди.

Аны  къайгьылы уа киши джокъду.

Он башлы  юйдегиден 

Сау къалгьан олду.

АРА  ШАХАРДА КЮ ЧЛЕГЕН  САГЪЫШЛА

Не кёб болгъанла калак итле,

Хар атламда тюртюлесе алагьа.

Калак итлеге ушаш адамла да 

Болгъандыла кёб.

130

Джол 

джаны нда, кёкенлеча,

Сюелелле къахмеле.

Къахмелеге ушашла да 

Болгьандыла кёб.

Не  кёб  болгъанла  садакъачыла  да. 

Садакьачылагьа ушашла уа 

Аладан да кёб.

Калак итле, калак адамла,

Къахмеле, садакъачыла 

Кючлегенле шахарны.

Аланы  ким да кёреди.

Кёзге кёрюнмегенле - 

Мурдарла, тоноучула.

Аланы къолларына кёчгенди шахар.

Бюгюн Эресей 

Калак итге да,

Садакьачыгьа да,

Къахмеге да ушайды.

Бюгюн Эресей 

Мурдаргьа да,

Тоноучугъа да,

Гудучугъа да,

Ётюрюкчюге да 

Ушайды.

Джылына 

Бир миллионнга 

Азаяды дейле 

Эресейни халкъы...

Халкъны  бу болумгъа джетдирген, 

Тонагъан, ёлтюрген 

Кърал кесиди.

131

Къралды

Эм уллу мурдар, тоноучу да.

Джери эм кёб,

Табигьат байлыгьы эм уллу Эресей 

Садакъачы  къатыннга ушайды.

Халкъны джюзде токъсаны 

Джарлылыкъда, унугъуб, джашайды.

Кърал тюл эсе,  кимди да,

Аны  бу хал гьа джетдирген?!!

Джангыз,

Садакъачы болургъа унагъан,

Не халкъды бу эресей халкъы?!

Сюрюу болургъа унагъан 

Не халкъды бу?!  Огьесе,

Халкъ болмазмы? Сюрюу болурму?

Кърал  итди.

Халкъ сюрюудю.

Сюрюучю кимди ансы?

Къайдады  кеси да?

СОРУУ-ДЖУУАБ

- Соруулагъа джууаб джокъду  назмуларынгда. 

Не этерге кереклиси айтылмайды анда.

- Хар соруугьа джууаб  берирге 

Мен Аллах тюлме.

Аны излей эсенг,

Къуранны  окъу.

Аллахны  Сёзю Олду.

Анда табарыкъса хар соруугьа  джууаб.

Шериат айтханча джаша.

Муслиман бол.

132

-маилы  бол. 

лачны джолунда бар.

0Л заманда сорууларынга табарыкъса  джууаб. 

Ол  заманда шийнрле да керек тюлдюле сеннге. 

Дагьыда  кёб  зат  керекмей  къалыргьа болур.

т дШ А СЮЙМЕКЛИК

Кече тийгенди  Кюн.

Къыш 

чакъгъанды  гюл.

Сюймеклик  келгенди  меннге.

Сенден.

Сен а билмейсе аны.

Айталла меннге:

Кёзлерингде кюн барды,

Сёзлерингде нюр барды.

Кюн,  нюр да къайдан келгенин 

Билмейле ала.

Сен да билмейсе.

Билген менме.

Алай а айталлыкъ тюлме:

Джарсыу келтиреме деб къоркъама 

Юйдегинге да,  кесинге да.

Таш джюрегимде чакъгъан бу сезим,

Мени да ёлтюре,

Акъырын ёлсюн да къалсын.

ТЮРЛЮЛЛЕ АДАМЛА

Сау сагъатында 

Адамла аны

133

Къолларында джюрютген къой,

Аяюьлары бла теблерге кюрешеелле.

Энди уа, ёлгенинде,

Кёлтюрюб барыб,

Кёб иги сёз да айтыб,

Джерге кёмдюле.

Сейирди джашау.

Тюрлюлле адамла да.

Ю Ч ЗАМАН

Адамны

Туугъан сагъаты,

Юйленнген заманы 

Эмда ёлген кёзюую.

Бу ючюсюне сагьыш этмегснни 

Хайуандан башхалыгъы джокъду.

ЧУУУТЛУЛАГЪА  КЬАРАБ ДЖАЗЫЛГЪАН  ШИЙИР

1

Джуртун тас этиб,

Джуртун табхан.

Халкъы н тас этиб,

Халкъын табхан.

Юйдегисин тас этиб,

Юйдегисин табхан.

Эркинлигин тас этиб,

Эркинлигин табхан.

Насыбын тас этиб,

Джангыдан табхан.

Ой не кёб джарсыу,

Не кёб кьууанч 

Барды дунияда.

13 4

лю.ланнган слун 

ангыдан джандыргъан. 

уругъан 

къралын 

ангыдан къургъан. 

ген тилнн 

Ызына 

тирилтген.

;ачылгьан 

элин 

1зына 

джыйгъан.

Джангыдан Халкъ, Джурт болгъан. 

Миллет 

болгъан, Кърал болгъан - 

Ол

Къаллай 

насыбды,

Къаллай 

къууанчды.

Алай болур  ючюн а,

2 кюн тюл,

2 ай тюл,

2 джыл, 2 ёмюр да тюл,

2 минг джылны  юорешиб тургъан 

Къаллай джигитликди,

Эслиликди,

Акъылманлыкъды.

3

Эртде-кеч болса да,

Биз да боллукъбуз кърал.

Ислам динибизге,

Тюрк тилибизгс,

Тау джерибизге 

Боллукъбуз ие.

Биз

Къраллыгъыбызны тас этгенли,

2 минг джыл тюл,

2 0 0  джыл болады.

135

Биз тилибизни тас этмегенбиз.

Адетлерибизни тас этмегенбиз.

Динибиз, ийманыбыз барды.

Джуртубузда джашайбыз.

Тарих эсибиз сауду.

Кесибиз да саубуз.

Алай эсе,

Эртде-кеч болса да,

Кьралыбызны  къурарыкъбыз биз да,

Башхала къурагьан  кибик.

БЫЛАЙДЫ ТИШИРЬГУГЪА КЪАРАМЫМ

Эрине ачылгъандан башха заманда 

Тиширыуну  ариулугъу 

Ташада турургъа керекди.

Тиширыу джангыз эри  ючюн 

Ариу болургъа, джасаныргъа керекди.

Ансы  юйюнде хылымылы болуб,

Орамгьа уа кесин тюзетиб чыгъа эсе,

Сора эрин эркишиге санамайд,

Ол башха эр излейди кесине.

Тиширыу эрин сюе эсе керти,

Анга ариу кёрюнюрге кюреширикди.

Ол излегенча къымылдарыкъды,

сёлеширикди.

Ол джаратханча болургъа кюреширикди.

Мени, бир  къарангы таулуну,

Былайды тиширыугъа къарамым.

1 3 6

и И ЙК  АЛМАНЫ  КЕЛЕД  ЮЗЕРИМ

^уукъ болса да,

киши  кирмеген, 

т „-,а кслде келед джюзерим.

[ракъла ичинде джашыныо тургьан 

ийик алманы  келед юзерим.

члеринден чириб, тюшген алмала 

ерекдиле кимге? Не да,

'ар озгьан узалгъан,  юзалгьан алма 

ерек тюлдю меннге.

Кссими кимге ашатайым деб,

Энгишге созулуб тургьан,

Къызылджаякъ алмадан джийиргенеме - 

Ол къахме къызланы  тюшюреди эсге.

Сууукъ болса да,  киши кирмеген,

Таза кёлде келед джюзерим.

Чапракъла ичинде джашыныб тургьан 

Кнйик алманы  келед юзерим.

КЕСИМ ДЖАНГЫЗ КЪАЛДЫМ

Сени ызынгдан айландым.

Джулдуз-ландым.  Кюн~лендим.  Ай~ландым. 

Башхалагьа илешалмай  къалдым.

Бир джерге джерлешалмай къалдым.

Эм ахырында кесим джангыз къалдым.

БИЗНИ АТЫБЫЗ САУ ДУНИЯГЪА БИЛИНИР

Минги 

Тауну, Архызны, Доммайны 

Бютеу дуния билгени  - эсибиздеди.

Ол Джуртну иеси Малкъарны-Къарачайны 

Билмей эселе уа - терслик кесибиздеди.

137

Биз -

Тюрк-муслиман халкъ, тау халкъ, алан  халкъ,

Миллет орайдабыз, байрагъыбыз да - Минги Тау.

Бу джаннет джерибизге джутланыб, зарланыб,

Бизни  къырдыла, сюрдюле, айтдыла кёб джалгъан дау.

Бюгюн да этелле бизни бла къазауат,

Эски дауланы  чучхуб, джангыртыб.

Алай а, кече не узун болса да,

Танг атар,  Кюн да тиер джарытыб.

Минги Тау дегенлей,  Къарачай-Малкъар эсге  тюшер, 

Кьарачай-Малкъар дегенлей, Минги Тау кёрюнюр. 

Халкъ бла Джурт - бир-бирине дагъан,

Бизни атыбыз сау дуниягъа билинир.

КЪАРАЧАЙГЪА ДЖУКЪ ДА БОЛМАЗ

Джюрегинде иман болса,

Юйюнде да айран болса,

Минги Тау да аныкъылай турса,

Къарачайгъа джукъ да болмаз.

Иншаллах!

МУХА И ВОЛ

На шее идущего с поля вола 

Хвастливая муха кричит:  «Я была 

Сегодня на пахоте вместе с волом.

Мы  целое поле вспахали вдвоем».

Порой, справедливость не ставя  ни  в грош,

На муху такую бывал я похож.

«Я горец»,- кричал,  гордо выпятив грудь.

Но разве я  горцам помог чем-нибудь?

И мудрые старцы спросили меня:

«Отличие в чем же, скажи не темня,

жүктеу/скачать 10,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: