Топтық саралауды зерттеу әдісі (социометриялық әдіс) ұжымдағы қарым-қатынастарды талдауға мүмкіндік береді. Оқушылардан келесі сұрақтарға жауап беруді сұрайды: "сіз кіммен бірге ... келеді ?" (мысалы, туристік жорыққа бару, емтиханға дайындалу, бір партада отыру, бір командада ойнау және т.б.). Әр сұраққа таңдау нұсқалары беріледі. Бұл әдіс қатынастардың қалыптасуының әртүрлі кезеңдерін, билік түрлерін, активтің жағдайын сипаттайтын кесінділер жасауға мүмкіндік береді. Бұл әдістің артықшылығы - алынған мәліметтерді матрицалар мен социограммаларды қолдана отырып, көрнекі түрде ұсыну мүмкіндігі, сонымен қатар нәтижелерді сандық өңдеу болып табылады.
Сандық әдістер:Сапа - бұл заттың не екеніне, не болып табылатынына сілтейтін қасиеттер жиынтығы. Сан осы сапаның өлшемін, шамасын анықтайды. Сандық талдаудың міндеті анықталған қасиеттерді өлшеу және санау; мұнда осы шаманың құрамындвғы сапаның мқлшері қандай деген сұраққа жауап ізделеді.
Сандық әдістерді қолданудың екі негізгі бағыты бар:
1) бақылаулар мен эксперименттердің нәтижелерін өңдеу;
2) оқу-тәрбие үдерісін модельдеу, диагностика жасау, болжау, компьютерлендіру.
Бірінші топтың әдістері кеңінен белгілі және айтарлықтай кең қолданылады. Мұндағы басымдық статистикалық әдіске берілген, оның шеңберінде келесі нақты әдістер қолданылады.
Тіркеу - берілген сынып құбылыстарындағы белгілі бір сапаны анықтау және осы сапаның болуы немесе болмауы бойынша санды есептеу (мысалы, үлгерімі жақсы және үлгерімі нашар оқушылардың саны).
Ранжирлеу - жиналған деректерді белгілі бір ретпен орналастыру (тіркелген көрсеткіштердің төмендеуі немесе өсуі), осы зерттелетін объектілердің қатарындағы орнын анықтау (мысалы, қатыспаған сабақтардың санына байланысты оқушылардың тізімін жасау және т.с.с.).
Шкалалау - зерттелетін сипаттамаларға балл немесе басқа сандық көрсеткіштер тағайындау, осы арқылы көбірек айқындыққа қол жеткізіледі. Өлшеу шкалаларына арналған төрт негізгі градация белгілі: 1) атау шкалалары (немесе номиналды); 2) реттік шкалалары (немесе рангі бойынша); 3) интервалдық шкалалар; 4) көзқарас шкалалары.
Атау шкалалары «ең әлсіз» болып табылады: сандар және басқа белгілер мұнда тек символикалық түрде қолданылады және іс жүзінде қандай да бір объектілер сыныбының атауларын білдіреді. Олардың жалғыз математикалық сипаттамасы - тиістілік: зерттелетін объект берілген сыныпқа жата ма, жоқ па. Номиналды шкалалардың мысалдары деп әртүрлі белгілер бойынша жіктеулерді - мамандықтар тізімі, оқушылардың сипаттамаларының тізімі, үлгермеу себептерінің атаулары және т.б. санауға болады.
Реттік шкалалар сабақтастық ретін, «көп – аз» қатынасын, жалпы иерархияны белгілейді. Реттік шкалаларды қолданудың келесі типті саралау болып табылады: «бойы биік», «бестен көп», «сабақтан аз қалған» және т.б.
«Күшті» шкалалар – интервалдық және көзқарас шкаласы – «әлсіз» шкалалардың барлық оң қасиеттеріне ие болып келеді. Бұл ретте интервалдық шкала - шкала бойынша жеке (кез-келген екі) сан арасындағы белгілі бір қашықтықты қамтамасыз етеді, ал көзқарас шкаласында қосымша нөлдік нүкте (есептеу нүктесі) де анықталған. Термометрлердің, вольтметрлердің шкаласы «күштілер» санатына жатқызылады.
Біздің елде статистикалық деректерді жинау/сақтау үшін ҰБДҚ (Ұлттық білім беру деректор қоры) қолданылады. Онда көптеген статистикалық көрсеткіштер сақталған: оқушылар саны, мұғалімдер саны, сынып бөлмелерінің саны және олардың ауданы, мектеп кітапханасындағы кітаптар саны және т.б. Олардың әрқайсысы басқарушыға жоспарлау үшін қажетті білім беру жүйесінің ауқымы туралы, ресурстарға қажеттілік туралы, мектепті дамытудың кейбір перспективалары туралы және т.б. ақпарат береді.
ҰБДҚ - бұл білім беру саласы бойынша алғашқы статистикалық деректер жинау және өңдеу жөніндегі бизнес-үдерістерді автоматтандыруға арналған ЭОЖ-нің (Электронды оқыту жүйесі) ішкі жүйесі.
ҰБДҚ-да «білім беру ұйымы – білім бөлімі – білім басқармасы – ҚР БҒМ» тізбегі бойынша қолмен толтырылған және жиналған әкімшілік есеп беру мәліметтерін жинау автоматтандырылған.
Мақсаты: Бастапқы дереккөздерден (білім беру ұйымдарынан) автоматты режимде ведомстволық статистиканы жинау; деректерді сақтау және өңдеу; әкімшілік есептілікті қалыптастыру; ҚР БҒМ құрылымдық бөлімшелерін жұмыс үшін қажетті статистикалық деректермен қамтамасыз ету.
ҰБДҚ білім алушыларды толық есепке алуды қамтамасыз етеді; қайталауды болдырмау жолымен респонденттердің дұрыс емес ақпаратын анықтайды; білім беру ұйымдарының төлқұжаттарын толтыру рәсімін жеңілдетеді; статистикалық деректердің тарихи қатарын қалыптастырады; регламенттелмеген есептерді қалыптастыруға мүмкіндік береді.
https://iac.kz/kk/project/nobd