Білім беру бағдарламасы Құрастырушы: Айтуганова Сауле Гараповна, педагогика ғылымдарының 3

Жалпы молекулярлық формуласы Cn(H

жүктеу/скачать 0,8 Mb. бет 39/88 Дата 19.09.2023 өлшемі 0,8 Mb. #108402 түрі Білім беру бағдарламасы

Бұл бет үшін навигация:

• Моносахаридтер
• Ұсынылатын әдебиеттер
• Тақырыбы
• Дәріс жоспары: 1. Дисахаридтер.
• . Жоғары полисахаридтер.

Жалпы молекулярлық формуласы Cn(H2O)n, органикалық қосылыстар көмірсулар деп аталады. Көмірсулардың басқа аты – «карбогидраттар». Көмірсулар екі топқа бөлінеді: 1) моносахаридтер (монозалар); 2) полисахаридтер (полиозалар). Полисахаридтер суда еритін қантқа ұқсас (олигосахаридтерге) жəне суда ерімейтін қантқа ұқсас емес (полисахаридтерге) бөлінеді. Моносахаридтерге глюкоза мысал бола алады, ол шамалы ірірек фрагменттерге гидролизденбейді. Дисахаридтердің, трисахаридтер мен олигосахаридтердің ерекшеліктері олар гидролизденгенде моносахаридтердің екі, үш немесе сегіз молекуласына дейін түзе алатындығында. Полисахаридтер мономерлік тізбектерінің саны сегізден асатын полимерлер болып табылады. Табиғи полисахаридтерде моносахаридтердің қалдықтары саны 1000-3000-ге дейін жетеді. Моносахаридтер тізбектегі көміртегі атомының саны- мен жəне карбонил тобының типімен (альдегидтік немесе кетондық) өзгешеле- неді. Мысалы, осы классификация (жіктеу) бойынша глюкозаны гексоза ( оның тізбекте алты көміртегі атомдары бар) жəне альдоза (карбонил тобы альдегид- тік функцияда) ретінде қарастыруға болады. Сондықтан глюкоза үшін жалпы- лама термин альдогексоза болып табылады. Э. Фишер глюкозаның құрылысы мен қасиеттерін зерттеп, қа- сиеттердің бір бөлігі ашық форма терминімен түсіндіріле алатынын атап көр- сетті. Алайда ашық форманың (Фишер формуласы) циклдік (циклденген) фор- маға (Толленс формуласы) өтуіне мүмкіндік бар. Моносахаридтердің алтымү- шелік циклдік формаларын пиранозалар деп атайды. Ұсынылатын әдебиеттер: [1,3,5,6,7,9,13,18,22, 26]. Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар мен тапсырмалар: (дәріс сұрағы бойынша). Дәріс №18. Тақырыбы: Ди- және полисахаридтер. Дәріс мақсаты: ди- және полисахаридтер: олардың жіктелуің, құрылымын, алу тәсілдерін, қасиеттерін, оптикалық изомериясын зерттеу. Дәріс жоспары: 1. Дисахаридтер. Жалпы формула. Дисахаридтердің екі түрі (қалпына келетін және қалпына келтірмейтін). 2. Гликозидо-гликозидтер: трегалоза, сахароза. Проекция және перспектива формулалары. Сахароза инверсиясы. 3. Гликозидо-глюкозалар: мальтоза, целлобиоза, лактоза. Мутаротация. Фелинга реактивіне әсері. 4. Дисахаридтердің табиғатта таралуы, биологиялық маңызы. 5. Жоғары полисахаридтер. Табиғи биополимерлер. Крахмал, целлюлоза, ағаш және қағаз. 6. Крахмал, өсімдіктерде түзілуі, құрылысы. Амилоза және амилопектин. Крахмал гидролизі. Гликоген, инулин. 7. Целлюлоза. Целлюлозаның табиғи көздері. Крахмала құрылысынан ерекшелігі. Целлюлозаның (нитраттар, ацетаттар) химиялық туындыларының гидролизі және алынуы. Гидролиздік спирт. Жасанды талшықтар: вискоза, ацетат, мыс аммиакты. Пектиндер, шайырлар, хитиндер, пентозандар. Моносахаридтер тек қана спирттермен ғана емес, сонымен қатар басқа мо- носахаридтермен де гликозидтер бере алады Осы гликозилирлеу реакциясы дисахаридтерге (сахароза, мальтоза, лактоза жəне басқалары) жəне полисахаридтерге жол ашады. Дисахаридтер-молекулалары екі гидроксил тобының өзара әрекеттесуі арқылы бір-бірімен байланысқан екі моносахарид қалдықтарынан тұратын көмірсулар. Моносахаридорв қалдықтары арасында түзілетін байланыстардың екі түрі болуы мүмкін: 1. Екі моносахарид молекуласының (сахароза) жартылай ацетальды гидроксилдері қатысатын байланыс. 2. Бір моносахаридтің жартылай ацеталды гидроксилі және басқа моносахаридтің алкоголь гидроксилі (мальтоза мен лактозада) түзілуіне қатысатын байланыс. Дисахаридтердің молекулаларында жартылай ацетальды гидроксилдің болмауы немесе болуы олардың қасиеттеріне әсер етеді. Дисахаридтердің түріне сәйкес басқа олигосахаридтер мен полисахаридтердің молекулалары салынған. жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу: