Білім беру бағдарламасы тыңдаушыға арналған нұСҚаулық
жүктеу/скачать 1,43 Mb.
|
Тыңдаушыға арналған нұсқаулық Интегр началка (Восстановлен)
| Ұсыныс бойынша жасалатын жұмыс түрлері:
сұрақтарға жауап беру (тек толық жауаптар); оқушылардың ұсынысқа сұрақтар қоюы; сұрақтар бойынша және сұрақтар қойылмаған ұсыныстарды тарату; әртүрлі типтегі сөз тіркестерін құрастыру және оларды сөйлемдерге қосу; белгілі бір тақырыпқа (мектеп туралы, табиғат туралы, кітапхана туралы, отан туралы және т.б.) ұсыныстар жасау; суреттер және оқылған мәтін бойынша ұсыныстар жасау; табиғат немесе ауа-райын бақылау; екі-үш жай сөйлемді бірыңғай мүшелері бар бір күрделі немесе бір жай етіп біріктіру; бір сөздерді басқаларына ауыстыра отырып, бір грамматикалық формаларды басқаларына ауыстыра отырып, осы сөйлемдерді қайта өңдеу (зат есімдер: балалар – жастар – олар; етістіктер осы шақ етістіктері; І шақ етістіктері; ІІ шақ етістіктері); деформацияланған сөйлемді қалпына келтіру (сөздер ретсіз немесе бастапқы түрінде берілген, оларды тиісті тәртіппен орналастыру және бір-бірімен үйлестіру керек). Мәтін бойынша жасалатын жұмыс түрлері: тұтас мәтінді жеке сөйлемдерге бөлу. Бұл жаттығу өз сөзіңіздегі сөйлемнің шектерін табуға көмектеседі; тұтас мәтінді абзацтарға бөлу. Бұл жаттығу лексикалық құралдардың көмегімен (кенеттен, бір күні, сондықтан, содан бері және т.б.) көрсетілген әңгіме бөліктері арасында логикалық байланыс орнату және абзацтарға дұрыс бөлу арқылы графикалық түрде рәсімдеу қабілетін дамытуға және жетілдіруге бағытталған; тұтас мәтінді абзацтарға бөлу балаларға әңгіме жоспарын құруды үйретуге бағытталған дайындық жұмыстары болып табылады [46, 255-б.]; осы абзацтардан үйлесімді мәтін құрастыру – мазмұндаманы жазуға дайындық кезіндегі жаттығулардың бірі. Бұл жұмыстың мақсаты – оқушыларға әңгіменің мазмұны мен бөліктер арасындағы байланыс туралы тереңірек білуді үйрету, әрі қарай мәтінді үйлесімді түрде ұсыну дағдысын нығайту; осы сөйлемдерден үйлесімді мәтін құрастыру – мазмұндамаға дайындық жаттығуы. Жеке сөйлемдерден әңгіме құрастыра отырып, оқушылар үйлесімді сөйлеуге қойылатын маңызды талаптарды – ойды дәйекті түрде ұсынуды үйренеді; деформацияланған сөйлемдерден үйлесімді мәтін құрастыру. Бұл жаттығулардың негізгі мақсаты – оқушылардың жай сөйлемдегі сөздердің және мәтіндегі сөйлемдердің тәртібін игеруі. Жаттығулар балалардың сөйлемдерді «құрастыру» дағдыларын дамытуға арналған, осылайша әркім өз ойларын анық және қарапайым түрде білдіреді; еркін диктанттар мазмұндамаға дайындық кезеңі болып табылады. Олар оқушылардың сөйлеу дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді, мазмұндағы басты нәрсені бөліп көрсету қабілетін дамытады, назарымен қамту ауқымын кеңейтеді. Жұмыс оқушыларды тұтас мәтінмен таныстырудан басталады. Содан кейін мұғалім мәтіннің жеке абзацтарын 2 рет оқиды, ал оқушылар мәтінді еркін игеріп, мазмұнын дұрыс және дәйекті түрде жеткізуге тырысады; осындай түрдегі жаттығулар есте сақтау қабілетін қалыптастыруға ықпал етеді; оқушылардың зейінділігін, тапқырлығын дамытады, логикалық есте сақтау қабілетін дамытады; сипаттама элементтері бар әңгіме – сипаттаманың мәні тақырып пен құбылыстардың белгілерін көбірек немесе азырақ толық көрсетуден тұрады. Сипаттама элементтері бар мәтіндерді талдау кезінде осы сипаттаманың оқиғаның негізгі идеясын білдірудегі маңыздылығына назар аудару керек, өйткені оқушылар көбінесе сипаттамаларды елемейді, оларды шығармалар мен мазмұндамаларда сирек қолданады; тапсырма бойынша мәтіннен іріктеп жазу – бұл жеке тақырып бойынша жасалатын жұмыс. Тұтас мәтінді емес, тапсырмаға сәйкес жеке сөздерді, сөз тіркестерін немесе сөйлемдерді жазу ұсынылады.[47, 23-б.]; сұрақтарға жазбаша жауаптар. Бұл жаттығулар балаларға мәтін мазмұнын дәл және нақты жеткізу үшін сөйлемдерді дұрыс құруды үйретеді; қысқаша әңгіме жазу. Қысқаша мазмұндаманы үйрету – мазмұндама жұмысындағы ең қиын міндеттердің бірі. Ол оқу сабақтарында қысқаша мазмұндауды үйренумен қатар жүруі керек. Мазмұнды толық көлемде жеткізуден гөрі қысқаша баяндау және жазу қиынырақ. Мәтінді кейбір сөйлемдер мен абзацтарды жай ғана алып тастау арқылы қысқарту мүмкін емес. Бұл мазмұнды жеткізудегі логикалық кедергілерге алып келеді. Оқушы мазмұнның ең негізгі және маңызды тұстары туралы өз сөзімен айтуы керек; мәтіндегі баяндаушының жағын өзгерту. Бұл жаттығудың грамматикалық сипаты бар. Алайда, І жақты ауыстыру мәтіндегі кейбір өзгерістерді қажет етеді. Бұл жаттығуды ойдағыдай орындау үшін оқушы кейіпкердің рөліне енуі керек. Оның жасын анықтау, мінезін түсіну, оқиғаларға оның көзімен қарау және т.б.; шығармашылық диктант. Бұл жаттығуда сөздердің грамматикалық формаларын өзгерту, сөйлемді мағынасына сәйкес келетін қосымша мүшелермен тарату, артық сөздерді алып тастау немесе оларды басқа, үйлесімді сөздермен алмастыру тапсырмалары берілген; тірек сөздер бойынша мәтін құрастыру, оның бастапқы бөлігі немесе соңғы бөлігі бойынша әңгіме құрастыру – шығармашылық жұмыстың бір түрі. Сөйлемдер сөз бен сөйлеу орамдарын жандандыру, сөйлеу «әзірлемелерін», келешек әңгімеге немесе шығармаға арналған детальдарды жинақтау мақсатында жасалады. Шығармашылық мазмұндамалар оқушылардың өз ойын өз бетінше жеткізе білуін дамытады, шығарманың алғашқы қадамдары болып табылады. Сонымен, шығарма – бұл жазбаша мектеп жұмысының бір түрі, шығарма арқылы оқушылар өз ойларын, берілген тақырып бойынша білімін ұсынады. Шығарма оқушының дербестігін, белсенділігін, ынтасын, мәтінге өзінің жеке көзқарасын енгізуді талап етеді. Бұл оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді [48, 164; 5-бб.]. жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|