Шыұ шеңберінде өзара ұлттық валюталарды қолдану аймақ

РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси аҚпаРаттыҚ газет

№182 (182) 

16.10.2009 жыл, жұма

www.alashainasy.kz

4

e-mail: info@alashainasy.kz

Серік Жұмабаев

Құла

ҚҚ

ағыс

«тыңдар ҚұлаҚ болса...»

қоғам

Жәдігер

тергеу ісі

Күнделікті күнкөріске жететін тиын-те-

бен табамыз. Мына жақта 100-ден астам 

адам жұмыс істейді. араларында жетідегі 

баладан  жетпістегі  қарияға  дейін  бар. 

баклашкадан  бөлек  консерві  құтылар, 

темір-терсек, пластмасса жинап өткіземіз. 

Жинағанымызды қабылдап алатын адам-

дар бар. ақшамызды кешіктірмейді. Мына 

жерге  баклашканы  майдалап  турайтын 

арнайы  қондырғы  қойылған.  ескі  затты 

қайта өңдейтін болулары керек, ол жағын 

нақты біле алмадық, – дейді абат.

оның  айтуынша,  қоқысханада  түнеу 

қауіпті емес екен. Қоқысхананың арнайы 

қарауылдары да бар. 

Көрші дүңгіршектен бір келіншек шық-

ты. Кір жайып жүр. 

– бір жылдан бері осында отбасымыз-

бен  тұрамыз.  Күйеуім  баклашка  тереді. 

(Анадай жерде бет-аузын түгел тұмшалап 

алып,  баклашка  жинап  жүрген  ер  кісіні 

қолымен нұсқады). төрт жасар қызым да 

бізбен  бірге.  Өзім  мына  тельманда  тұра-

мын. Жұмыс болмаған соң, осыны «кәсіп» 

етіп келеміз. ғабит деген бастығымыз бар. 

біздің  қауіпсіздігімізге  сол  жауапты.  бак-

лашканы қайта өңдеумен айналысып жүр-

геніне  он  жылдан  астам  уақыт  болған 

екен. табысымыз жаман емес. Қыста, жел-

тоқсаннан  көктемге  дейінгі  аралықта  80 

мың  теңгедей  ақша  алдық.  Қазір  ката-

логтың  ақшасын  аптасына  бір  рет, 

целлофан қапшықтың ақшасын күн сайын 

аламыз.  ал  баклашканың  ақшасын  бір 

жылдай  уақыт  толтырып  барып  аламыз. 

сонда каталог, целлофандардың ақшасын 

күнделікті қажетімізге жаратсақ, бакалаш-

каның  ақшасын  жинап-жинап,  басын 

қосып  аламыз.  оны  жер  алу,  үй  салу 

секілді  шаруаларға  сақтап  отырмыз.  Құр 

қол қусырып қарап отырғаннан гөрі, осы 

дұрыс  емес  пе?  50,  100  мыңдап  ақша 

тауып  жатқандар  да  бар,  –  дейді  өзін 

аягөз деп таныстырған келіншек. 

Қоқыс  арасында  ойнап  жүрген  әлгі 

кішкене қыз осы аягөздің қызы екен. Жасы 

төртте. бір жылдан бері қысы-жазы осын-

да  тұрады.  анасының  айтуынша,  мұнда 

келгелі  ауру-сырқауға  шалдық папты. 

ауызсуды әлдекімдер тасып әкеліп береді 

екен.

мектебін қалдырған 

балдырған...

алғашқы кездескен кейіпкерлерімізбен 

тілдесіп бола бергенімізде, жанына ба ла-

сын ерткен келіншекпен бетпе-бет келдік. 

Жанындағы  ұлының  жасы  8-де  екен. 

«самал»  мөлтекауданының  тұрғыны  бо-

лып  шықты.  «бүгін  ұлым  сабаққа  бара 

алмай  қалды»  деп  бізді  алдай  салды. ол 

баланың мектеп бетін мүлдем көрмейтінін 

кір-қожалақ  болған  сыртқы  бейнесі-ақ 

айтып  тұр.  Кейінірек  білдік,  білім  ұясын 

біржолата  қоқысханаға  алмастырған  ба-

лалар  мұнда  аз  емес  секілді.  олар 

үлкендермен жарыса жұмыс істеп жүр. 

Журналист  екенімді  білген  болуы 

керек,  қақпа  алдындағы  қарауылда 

отырған бір кісі өзінің осы жерде жауапты 

адам екенін, рұқсатсыз қоқысханаға кіруге 

болмайтынын  ескертті.  ол  үшін  қалалық 

коммуналдық  шаруашылық  бөлімінен 

немесе  қоқысхананың  егесі  есептелетін 

«лтд  тұрмыс»  ЖШс-ның  бастығының 

рұқ саты  болуы  керек  екен.  «бұл  қайдан 

шыққан заң, мемлекеттік құпия сақталатын 

мекеме  ме?»  деп  саудаласып  тұрғанды 

ерлан мұСтаФИн, өлкетанушы:

–  осыдан  бірнеше  жыл  бұрын  мен 

алматыда  тұратын  қарқаралылық  ғани 

ысқақов  деген  жерлесімізбен  ете не  ара-

ла сып  тұрған  едім.  ғани  ақ са қал  Қарқа-

ралының  ең  құрметті  адамдарының  бірі 

болған  Имам  қаридың  туысы  болады. 

Имам  қари  көп  жылдар  бойы  Қарқа-

ралының  имамы  болған.  Қари  атағы  ол 

кісіге  «Құран  Кәрімді»  жатқа  білген  соң 

берілген. ғани ақсақал маған көп мәлімет 

берді.  сол  кісіден  мен  Қарқаралы  пед-

техникумының оқушысы болғанда ақжан 

Машанов Имам қаридың үйінде жатқанын 

естідім  (ғани  ақсақал  ақжан  Машанов 

қайтыс болғанша араласқан. тірі кезіндегі 

өсиетімен  қайтыс  болғанда  сүйегіне  де 

түскен). ақжан Машановтың ғылымдағы 

орыны  туралы  көзіқарақты  әр  азамат 

біледі.  осы  Имам  қаридың  үйінің  қазіргі 

жағдайы  өте  аянышты.  ол  үйде  соңғы 

тұрған  Имам  қаридың  ұлы  әннас  1990 

жылы  қайтыс  болды,  содан  бері  иесіз. 

Үйдің  есік-терезелерін,  еденінің  тақтай-

ларын,  шатырын  белгісіз  біреулер  бұзып 

әкетіп  жатыр.  «Мәдени  мұра»  бағдар-

ламасы  бойынша  ауданымызда  тарихи 

ескерткіштерді  сақтауда  біршама  істер 

атқарылды.  Имам  қаридың  үйін  Қарқа-

ралының  тарихи  ескерткіштерінің  бірі 

ретінде  сақтап  қалуымыз  керек  шығар. 

бұл  үйде  үлкен  тарих  жатыр.  таяуда  осы 

үйді  қарқаралылық  бір  отбасы  жекемен-

шігіне  аударып  алыпты.  бірақ  ол  отба-

сының да қаражаты тапшы болу керек, үй 

сол қалпында тұр. Жаңа иелері үйді бұзып 

тастамаса деймін.

түлкібай тӨлеУОв, 

Қарағанды облысы бойынша тарихи-

мәдени мұраларды, ескерткіштерді 

қорғау инспекциясының директоры:

–  Қарқаралыдағы  тарихи  орындар, 

атақты  адамдар  түскен  үйлер  туралы 

мәселе  соңғы  жылдары  ретімен  қолға 

алы нып келеді. ақжан Машани тұрған үй 

де  біздің  назарымызда.  егер  тарихи-

мәдени ескерткіштерді қорғау мәселесінің 

шешілуіне келсек, онда ең әуелі жергілікті 

жерден  біздің  инспекцияға  хат  түсірілуі 

керек. ал оның алдында аталмыш нысанға 

қатысты тарихи құндылығын анықтайтын 

деректер  толымды  болғаны  абзал.  біз  өз 

кезегімізде  зерттеулер  жүргізіп,  егер 

тарихи  маңыздылығы  анықталса,  онда 

сол үйдің ішкі қалпы болмаса да, сыртқы 

сипатын сақтап, қорғап қалуға, ескерткіш 

тақта орнатып, тіркеуге алуға әзірміз. бұл 

мәселе  тарихи  нысандардың  меншік 

түріне 

байланысты 

ерекшеленбейді. 

Мейлі,  жекеменшік  бағыныста  болса  да, 

мемлекет қорғауына алынады.

жөн  көрмедік.  бәрібір  бастықтарының 

рұқсатынсыз  қадам  жасай  алмайтын  ба-

ғынышты адам екені көрініп тұр. дегенмен 

жүздеген  адамның  іште  өріп  жүргенін 

ескерттік.  сөйтсек,  олардың  барлығы  да 

тиісті азаматтардан рұқсат алғандар болып 

шықты. бұл енді бес жасар балаға айтсаң 

нанғысыз, күлкілі жауап емес пе?

Кірген қақпамыздан қайтып, кері шық-

тық.  алайда  қоқысхананың  алматы-

ташкент  тас  жолына  қараған  тұсы  тас 

қабырғамен  жабылғаны  болмаса,  өзге 

жақтары  ашық  алаңқай.  Қоқысхананың 

ішіне  сол  ашық  жақпен  айналып  кірдік. 

анадайдан  шайла  көрінді.  онда  үш  жігіт 

жүр.  Өздерін  «өлең-төсектерінде»  жүр-

гендей еркін сезінеді. «Не проблемамен» 

келгенімді сұрады. Мен кері сұрақ қойдым. 

Қоқыстан  жиналған  темір-терсектерді 

қабылдайды  екен.  «бізге  ешкім  тимесе, 

біздің ешкімге зиянымыз жоқ. осылай өз 

күнімізді  өзіміз  көруге  көштік»,  –  дейді 

олар.  одан  әріректе  қайнаған  қарбалас. 

тұмшаланғандар  қоқыс  әкеліп  тастап 

жатқан көліктің артынан жүгіріп, таласып-

тармасып қоқысты аударыстырып жатыр. 

себебі түсінікті, жарамды заттарды бірінші 

болып теріп алғысы келеді. тіпті көлік төгіп 

жатқан қоқыс басып қалар деп те қорқар 

емес. әлі жерге түсіп үлгермеген қоқыстың 

арасына  қолын  тығып,  ілінген  затты  ол-

жалап жатыр. Қоқысты тегістейтін бульдо-

зерлерге  де  жол  бермейтін  кездері  бо-

латын  көрінеді.  Қоқысты  төгіп  жатқан 

шұңқырдың бір жақ беті көк түтінін көкке 

көтеріп, бықсып жанып жатыр. Қоқыстың 

ішінде  не  болмайды,  атылып-жарылса, 

біреуін майып етуі әбден мүмкін ғой. оны 

ойлап жатқан ешкім жоқ. 

«ШУкенттің» 

«қОнақтары» үзілер емеС

Қарбаласып жатқандардан әрірек жүк 

көліктерін қаңтарып қойып, тағы біреулер 

отыр. араларында жасыл желек жайлауда 

отырғандай, шайдан ұрттап отырғандарын 

да  байқап  қалдық.  олар  әлгі  таласып-

тармасқандардың жиған-терген заттарын 

қабылдап алатындар екен. бейтаныс бізге 

олжасына  ортақтасатындай  жақтырмай 

қарайды. бір қынжылтатыны, лас, қауіпті 

тірлікпен айналысып жүргендердің басым 

бөлігі  өзіміздің  қаракөздер.  Қоқыстан 

әрірек, бір шетте түр әлпеті қазаққа келің-

таяуда  түркістан  қаласының  сайтына 

кірдік.  (www.turakimat.kz).  онда  осыдан 

3-4 ай бұрын түркістан қаласынан отырар 

ауданына  ауысқан  әкім  –  бейбіт  Шал-

дарұлы  сыздықовтың  суреті  әлі  тұр. 

«түркістан қаласының әкімі – бейбіт сыз-

дықов» деп бадырайтып жазып қойып ты. 

демек,  түркістан  қаласының  жеке  сайты 

3-4  ай,  тіпті  бір  жылға  дейін  жаңартыл-

майды деген сөз. әлде сайт жасаушылар 

бекеңді  қимай  жүр  ме?  түркістанның 

қазіргі  әкімі  Қайрат  Молдасейітов  қалай 

үндемей жүр екен бұған? 

түркістан – бүкіл түркі жұртына белгілі 

жәдігер  қала.  сондықтан  бұл  қалаға 

қызыға қарайтындар өте көп. түркістанға 

келуге  мүмкіндігі  болмай  жүрген  жұрт 

қаншама!  олардың  барлығы  киелі  ша-

һардың  сайтына  кіру  арқылы  қаламен 

танысқысы келеді. алайда аталмыш сайтта 

Яссауи  кесенесі  түсірілген  төрт  суреттен 

басқа түк жоқ.

айта  кетейік,  жақында  түркістан  қа-

ласына  жолай  соққанда  әкім  Қайрат 

Молдасейітовке  арнайы  кіріп,  осы 

мәселені айтқан болатынбыз. ол: «болды, 

барлығын  қатырамыз.  алдағы  уақытта 

ескеріледі»  деп,  өзінің  жеке  қойын 

кітапшасына  түртіп  қойған  болатын. 

алайда әлі де бәз-баяғы қалпы. тіпті бұл 

мәселе  төңірегінде  оңтүстік  Қазақстан 

облысының  әкімі  асқар  Мырзахметовтің 

жеке  блогына  хат  та  жаздық.  (№518, 

қыркүйектің  29-ы,  2009  ж.)  Жауаптары 

мынау:  «сіздің  сұрағыңыз  бойынша  түр-

кістан  қаласының  әкімдігі  тиісті  шара 

қолданып,  қателіктерін  жойғанын  хабар-

лады.  Жауапты  маманға  алдағы  уақытта 

түркістан  қаласының  ресми  www.turaki-

mat.kz сайтындағы мәліметтерді уақтылы 

жаңартып тұру керектігі ескертілді»... 

Міне,  осы.  алайда  біз  осыдан  кейін 

түркістан қаласының сайтына тағы да бір 

үңілдік. Өзгерген түгі жоқ. тек жаңа келген 

әкім  мен  оның  орынбасарларының  ғана 

аты-жөнін өзгерткен. тіпті онда қ,ғ,ұ,ү,ң,і,ө 

әріптері түсіп қалған. 

Жаңылыспасақ, қалада жергілікті «түр-

кістан» газеті апта сайын шығып отырады. 

Неге  сондағы  жаңалықтарды  сайтқа 

енгізіп, үнемі жаңартып отырмасқа? бұл – 

республикамыздағы  барлық  облыстарға 

қарасты  аудан-қалалардың  сайттарында 

бар тәжірибе. Мәселен, Қарағанды, Шы-

ғыс  Қазақстан  облыстарына  қарасты 

қалалардың  жеке  сайттарына  кірсеңіз, 

ондағы жаңалықтардың үнемі жаңартылып 

тұратынына  көз  жеткізер  едіңіз.  ал 

оңтүстіктің  ірі  қалалары  —  түркістан, 

Кентау, сарыағаш, Жетісайдың сайттарына 

кірсеңіз,  түңіліп  шығасыз.  әлде  сайтты 

жасайтын маман жоқ па, бәлкім, қаражат 

жоқ шығар? бірақ бұған Үкімет басшысы 

Кәрім  Мәсімовтің  өзі:  «Электронды  Үкі-

мет» бағдарламасын жүзеге асыруға жет-

кілікті  дәрежеде  қаржы  бөлінді»  деген 

болатын. 

Әлжан қалдыбекОв, 

Түркістан  қаласының  веб-сайтын  жа-

саушы маман:

—Сайт  мәселесі  бойынша  мен 

әкімшіліктегілерге  айтқанмын.  Бірақ 

солай  болып  тұр  ғой.  Хотя  бы  жаңа 

әкімді  енгізіп  қояйық  дегенмін.  Бірақ 

жауап жоқ. Қайтесің енді?!. Мені әкім 

қабылдай  қояды  деп  ойламаймын. 

Мен  сайтты  жасап  бергенмін.  Ары 

қарай 

өздерің 

мәлімет 

енгізіп 

отырыңдар  дегенмін.  Бірақ  істейтін 

адамы  нашарлау.  Егер  маған  хабар-

ласып жатса, барлығын ретке келтіріп 

беремін.  Өздері  хабарласпайды.  Ал 

мен көмегімді аямаспын.

Солтүстік қазақстан 

облыстық туберкулезге қарсы 

күрес диспансерінде оқыс 

оқиға орын алды. ем-домды 

арақ-шарапқа алмастырған 

науқастардың ересегі күш 

көрсетемін деп, тіл алмаған 

жігітті өлтіріп тынды. 

осы  емдеу  мекемесінің  бағы  бір 

жанбай-ақ  қойды.  денсаулық  сақтау 

департаментінің бұрынғы бастығы Наталья 

Воронцовамен  дәрігерлер  соттасып,  ем-

делушілер  көтеріліске  шығып,  облысты 

бір  шулатып  еді.  оның  ақыры  бас  дә-

рігердің  жұмыстан  кетуімен  тынған-ды. 

енді  міне,  тағы  да  шу  шықты.  бұл 

бассыздық тағы бір бас дәрігердің тағынан 

таюымен тынатын шығар. 

Қазанның  14-іне  ауған  түні  емделу 

палаталарының  бірінде  кішігірім  той 

болғанға  ұқсайды.  бірақ  ащы  сулары  аз 

уақыттан  кейін  таусылып  қалған  екен. 

Қызылжар  ауданынан  келіп  ем  алып 

жатқан 60-тағы ақсақал қасында отырған 

47  жасар  жігітке  арақ  тауып  әкелуді 

бұйырады. анау тілін алмаған соң, сыртқа 

шығып,  пышақ  алып  келіп,  жалқау  інісін 

пышақтап тастаған. 

Күдікті  бұған  дейін  екі  рет  сотталған 

екен.  біріншісінде  бұзақылық  үшін, 

екіншісінде  өз  әйелін  өлтіргені  үшін. 

Полицейлер келгенде бар айтқаны мынау: 

«Мен  пышақ  алып  келдім,  мүмкін 

қорыққаннан тілімді алар дегенмін, ал ол 

үйтпеді. Маған темір тордың ар жағы жат 

емес. Үйренген жер ғой». 

ербақыт амантаЙұлы,

Солтүстік Қазақстан облысы

бекеңді қимай жүрген сайт

Осыдан біраз бұрын елбасымыз н.назарбаев барлық министрлік, 

облыс, қала әкімдеріне “Электронды үкімет» бағдарламасын дамыту 

жөнінде тапсырма берді. артпа-арт үкімет басшысынан бастап, барлық 

министрлік, облыс әкімдері өздерінің сайттары мен жеке блогтарын 

ашты. Оған еліміздің әр аймақтарынан хаттар мен арыз-шағымдар 

толассыз түсіп жатыр. тіпті оқып үлгере алмайсың. егер сол жазған 

хаттарға жауап келіп, жазғандарың нәтижелі болып жатса, қуанасың, 

әрине. бірақ билік басында отырған мүйізі қарағайдай басшыларға 

жазған арыз-шағымдарың сол күйі «баяғы жартас, сол жартас» болса, 

онда ондай блог ашып, әуреге салынудың қажеті не?

кіремейтін  әкелі-балалы  азаматтар  есек 

арбаларымен жүр. аты-жөндерін айтқысы 

келмеген олардың ұлты әзір байжан екен. 

«біз  бұлар  секілді  «боқ тың»  арасына 

кірмейміз.  Шеткеректен  қысқа  жағуға 

отын жинаймыз. Күн сайын бір келіп, 4-5 

қап  отын  алып  кетеміз.  реті  келіп  жатса, 

темір де ала кетеміз», – дейді олар. әкесі 

талай жылдар осы маңда мал баққан екен. 

«бұрын мұндай сұмдықты көрмеген едік, 

қазір  үйреншікті  әдетке  айналды.  Мұнда 

жүрген  бүлдіршіндердің  ертеңгі  ден-

саулығы,  болашағы  не  болмақ?»  –  дейді 

қария...

–  Қоқысхана  «қонақтарына»  қарсы 

ештеңе  істей  алмаймыз.  Полициядан  да 

көмек сұрадық. Шығарғанымызбен айна-

ласы  ашық  қой,  жан-жақтан  кіріп  кетеді. 

Қысым  көрсете  алмайсың,  бала-шаға-

мызды осының арқасында бағып отырмыз 

дейді.  Қоқысхананы,  негізінен,  «самал», 

«Қайтпас», «тельман» секілді жақын маң-

дағы  мөлтекауданның  адамдары  жаға-

лайды.  ал  ішке  қоныстанғандар  тұрақты 

тұр майды.  бір  келеді,  бір  кетеді,  яғни 

уақытша. олардың тұруына тыйым салмақ 

болған әрекетімізден кейін прокуратураға, 

басқа  да  тиісті  орындарға  арызданды. 

Прокуратурадағылар  оларды  ішке  кіргіз-

беңіз дейді, бірақ ол мүмкін емес. бәрімен 

дауласып та, жауласып та шаршадық. Нә-

тиже жоқ. Кейде ішке балалар кіріп кетеді, 

соларды  қуалаймыз.  Мұнда  бала лар дың 

көп  келетінін  білім  басқар масындағылар 

да біледі. Өткенде арнайы тексеру жүргі-

зілді.  ата-аналарына  айып пұл  салды. 

Жер гілікті атқарушы билік айына бір келіп 

тексеріп кетеді, – дейді қоқысхана бастығы 

сыбан сүлейменов. 

Міне, Шымкенттің «шукентіндегі» жа-

тақ жамағаты осындай кәсіппен күнелтеді. 

Қоқысханадағы тірліктен қала әкімі арман 

Жетпісбаевтың  бейхабар  болуы  мүмкін 

емес.  Өйткені  бір  кездері  жекеменшігі 

ретінде  өзі  негізін  қалаған  элиталы  «тұл-

пар»  мөлтекауданы  осы  қоқысханадан 

оншалықты алшақ емес. «тұлпар» мөлтек 

ауданы  мен  қоқысханадағы  екі  бөлек 

тіршілік  екі  ғасырдың  көрінісін  елесте-

тетіндей... 

Оңтүстік Қазақстан облысы 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: