МАХАМБЕТ   ЖӘНЕ  ТӘУЕЛСІЗ

Тарихи тұлға – мұражайдағы жұртқа таны-
стыру үшін қойылған жәдігер емес. Ол – әру-
ақытта  келер  ұрпаққа  жол  сілтеуші  мәңгілік 
тірі тұлға. Олардың даналық ауқымы ұлтының 
шеңберімен  өлшенбейді,  ол  тұлғаладың  орны 
адамзат тарихына қалдырған ізімен өлшенеді.
Адамзат баласы өмірге келтірген ұлы адамдар-
дың  қатарында    Махамбет  те  «ойып  тұрып  өз 
орнын  алады».  Бұл  жарық  жұлдыздар  көгінде  
«Махамбет» есімі қалықтайды, оның батырлық 
тұлғасы  асқақтайды.  Оның  есімін  дәл  осылай 
әлемдік деңгейде таныту шаралары 2003 жылы 
Махамбеттің  200-жылдық  мерейтойына  орай 
ЮНЕСКО аясында өткізілді.
Қазақтың  ұлы  ақыны,  ұлттық-азаттық  кө-
терілісінің  батыры,  аса  көрнекті  қоғам  қай-
раткері  Махамбет  Өтемісұлы  «Әлем  азаматы» 
деген  құрметті  атаққа  қай  жағынан  болса  да 
лайықты тұлға. 
Әлемдік тарих осы уақытқа дейін Тәуелсіздік, 
Еркіндік,  Демократия,  Патриотизм,  Гуманизм 
идеяларына  оңайлықпен  қол  жеткізген  емес. 
Бұл идеялар тарих бетіне қанмен жазылған. 
Бұл категориялардың мазмұны әр халықтардың 
арманында жатыр, ол − діндер мен дүниеге де-
ген  көзқарастардың  ғасырлар  бойғы  бітіспес 
күресін  бейнелейді.  Осындай  белестерден 
өте  келе,  бұл  құндылықтар  тарих  таразысына 
түсті, адамзаттың ақыл-ойын кеңейтті, мінезін 
шыңдады, ұлы тұлғаларды тудырды.
Біз  Махамбетке  тұлғасын  сипаттағанда,  ол 
туралы  «адамзат  баласы  өмірге  әкелген  да-
нышпандар мен батырыларының бірегейі» деп 
мақтанышпен  айта  аламыз.  Оның  қанау  мен 
қорлауға,  әділеттсіздікке  қарсы,  халқының  ер-
кіндігі мен тәуелсіздігі жолында күрес жолына 
шыққан қайсар жүрегі, ұшқыр қиялы, мойымас 
рухы оның жан-дүниесінен жалынды жыр-жебе 
болып атылды, бұқара аузындағы ұранға айнал-
ды. 
Историческая  личность  –  не  музейный  экс-
понат,  выставленный  для  обозрения  потом-
ков,  она  –  вечно  живая,  одухотворяющая  и 
действенная  сила,  кладезь  и  источник  новых 
свершений  и  дальнейшего  развития  истории 
и общества. Величие же этой личности опре-
деляется не столько рамками ее национальной 
принадлежности, сколько ее значением и ролью 
в  общечеловеческой  истории  и  мировой  прак-
тике. 
В плеяде великих имен сынов человеческих ве-
личественно, героически  и торжественно зву-
чит и сияет, возвышается и парит славное имя 
«Махамбет»!  Признание  его  имени  мировым 
сообществом  объективно    оформилось  и  вы-
лилось в торжественные тона и ноты, сопрово-
ждавшими его 200-летний  юбилей, проведён-
ный под  эгидой ЮНЕСКО в 2003 году. 
Великий  казахский  поэт,  герой  националь-
но-освободительного  движения,  выдающийся 
общественный деятель Махамбет Утемисов за-
служенно и по праву носит титул «Гражданина 
мира». 
Право на это звание ему дает сама Всемирная 
История,  выстрадавшая  такие  непреходящие 
истины и ценности, как Независимость, Свобо-
да, Демократия, Патриотизм, Гуманизм. 
В  этих  категориях  сосредоточены  многовеко-
вые чаяния, стремления и волеизъявления раз-
личных народов и стран, людей различных ве-
роисповеданий и мировоззрений. В страданиях 
и борьбе за эти ценности формировались луч-
шие умы человечества, выковывались их харак-
теры,  вырастали  и  возвеличивались  историче-
ские личности.  
Гений и герой человечества – вот эпитеты, ко-
торыми без преувеличения следует характери-
зовать  личность  Махамбета.  Его  героическое 
сердце, острый ум, титанический дух, восстав-
шие против угнетения и притеснения, покуше-
ния на свободу и независимость народа, способ-
ствовали созданию им пламенных стихострел, 
явившихся  лозунгами  и  знаменем  масс,    под-
нявшихся на справедливую борьбу. 
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
84
85

Сонда  дағы,  халықты  көтеріліске  шақыруы 
және оған өзі бас болып қатысуы ол үшін тек 
жалғыз ғана мақсат емес еді. Бұл – өз халқын 
еркіндікке жеткізудің, ортарлық езгі мен қана-
удан  және  патшалық  феодалдық  адептерден  
құтқарудың бірден-бір құралы болды. Ол өзінің 
тарихи міндетін былай суреттейді: 
«Аттанған едім көп үшін,
көптің жинап мол күшін,
дұшпанда кеткен сол 
көптің ежелден бергі кегі үшін».
Бұл өлеңдегі «ата дұшпан» атауын Қазақ елінің 
жеріне, еркіндігіне, руханиятына, адами құқы-
на,  тәуелсіздігіне  қол  сұғушы  дұшпан  атаулы-
ның ортақ аты деп қарау керек. 
Біреулер Махамбеттің жанкештілігін іріп-шірі-
ген  жүйеге  қарсы  әрекет  деп  санағанымен, 
оның  идеяларына  жүзеге  аспайтын  қиял  деп, 
өзін – «дала батырларының соңғы тұяғы» деді. 
Алайда,  ата-бабаларымыз  бізге  аманат  ретін-
де қалдырған еркіндік пен тәуелсіздік идеясы, 
халқыңның мәдени-рухани құндылықтары мен 
Отанын қорғау көнеретін, немесе, қиял болып 
қала беретін идеялар қатарына жата ма?  
Мұндай  жалған  ғылыми  ойлар  тек  қана  ев-
ропоцентристік,  отарлаушылық,  шовинистік 
принциптерге  сүйенгенде  ғана  мүмкін.  Он-
дай  жағдайда  барлық  алдыңғы  қатарлы  ойлар 
мен  өркениеттік  құндылықтар  Еуропаға  ғана 
телініп,  азиялықтар  олардың  «шайнап  бер-
генін» тұтынушы, инертті, өркениет ұсынғанға 
«дайынға тап болатын» тобыр ретінде суретте-
леді. Өкінішке орай, мұндай идеялар қазіргі еу-
разиялық елдердің бірігуі мәселесінде де орын 
алып  отыр.  Бұл  −  интеграциялану  бағытында 
нақты қадамдарға баруға үлкен кедергі.
Әрине,  Махамбет  өз  заманының  алдыңғы  қа-
тарлы,  көзі  ашық  адамы  ретінде  бұрыннан 
қалған  дәстүрдің  бәрін  де  үлгі  аларлық  құн-
дылықтар деуден аулақ болды, сонымен қатар, 
көптеген  жаңа  дәстүрлерді  де  қазақтың  өмір 
сүру салтына қайшы деп санаған емес. Ол би-
леушілер  мен  олардың  маңайындағы  билердің 
Но  его  призывы  к  восстанию  и  практическое 
участие в нем в качестве одного из руководите-
лей не были для него самоцелью, а лишь сред-
ством для достижения освобождения страны и 
народа  от  колониального  закабаления  и  гнета, 
феодального беспредела царских адептов. 
«Я, восставши ради масс, 
силы их собрал в кулак, 
чтоб обиды вековые 
кровью смыл наш общий враг», 
- так выражал поэт свое историческое предна-
значение. 
В этих строках выражение «общий враг» обоб-
щает и внутренние, и внешние силы, покушав-
шиеся на территорию, духовные и культурные 
традиции, свободы и права граждан, независи-
мость Казахии. 
Кто-то эти стремления Махамбета называл по-
пятными движениями к отжившему себя строю, 
его идеи – утопией, а его самого – «последним 
героем степной вольницы». Но разве могут из-
жить себя или быть утопичными идеи свободы 
и независимости, защиты культурных и духов-
ных ценностей, земель Отечества, оставленных 
в наследство предками-героями, предками-мыс-
лителями?! 
Эти псевдонаучные измышления базировались 
и базируется на идеях европоцентризма,  коло-
ниализма и шовинизма, когда все передовые и 
цивилизационные  ценности  приписываются 
Европе, а азиатам уготавливается роль пассив-
ных «глотателей готовых истин», безропотных 
придатков  титульной  цивилизации.  К  сожале-
нию, эти идеи живы и в условиях объективно-
го движения мировых стран к консолидации и 
интеграции, реального движения к евразийству. 
Разумеется, Махамбет, как высоконравственная 
и передовая личность своего времени, не всё в 
целом наследие предков считал эталоном цен-
ностей, соответственно, не всё новое – враждеб-
ным  и чуждым для традиционного жизненного 
уклада  казахов.  Бичуя  произвол  правителей, 
биев,  процарски  настроенных  деятелей,  неве-
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
86
87

бетімен  кетушілігін,  патшалыққа  жан-тәнімен 
берілген шен-шекпенділердің сатқындығы мен 
қорқақтығын  аяусыз  түйрегенімен,  жаңаға 
жаны жат болмады. 
Өзі де Жәңгір хан секілді сауатты болғандықтан, 
ол  жаңа  білім  көкжиегіне  ұмтылды,  орыстың 
білім  беру  жүйесіне,  мәдениетіне  оң  көзімен 
қарады.  Мысалы,  оның  орыстың  алдыңғы  қа-
тарлы  оқымыстылары  В.И.Далмен,  Е.П.  Кова-
левскиймен  достық  қарым-қатынаста  болғаны 
тарихта белгілі. Оның өзінің ұлы Нұрсұлтанды 
да Орынбор қаласындағы орыс мектебіне беру-
ге талпынғаны жалпақ жұртқа жаңалық емес.
Махамбет қоғам қайраткері мен батыр ретінде 
өзінің бар өмірін, қызметін Отанға және халқы-
ның еркіндігі мен баянды өмір сүруі жолындағы 
күреске  арнады.  Сондықтан  оның  тұлғасын 
қазір  кейбірде  айтылып  қалатын  «басбұзар», 
«тентек»  деген  теңеулермен  сипаттау  дұрыс 
емес. 
Егер байыппен қарасақ, онда Махамбет, ең ал-
дымен,  жаңартушы және ойшыл ретінде көрі-
неді. Оған дәлел ретінде Махамбеттің өз сөзін 
келтірер едік: 
«Еділдің бойы ен тоғай,
ел қондырсам деп едім.
Жағалай жатқан сол елге
мал толтырсам деп едім», - 
деп түйіндейді ақын. 
Міне, Махамбеттің бұл арманының тәуелсіз Қа-
зақстан  мемлекетінің  бағдарламалық  құжатта-
рында  жаңа  қырынан  көрініс  табуы    бекерден 
бекер болмаса керек.
Бүгінде еліміздің ауылды көркейтуге, мал шару-
ашылығын дамытуға, жерді игеру мен дәстүрлі 
шаруашылық түрін дамытуға бет бұруы белгілі 
бір мағынада ұрпақтың тарих пен батыр баба-
лар  алдындағы  парызының  өтеуі  болып  табы-
лады. Олар − Махамбет сынды батырлар − бізге 
ұлан  байтақ  жер  қалдырды. Енді соны  игеріп, 
гүлденген  қалыпта  сақтау,  болашаққа  аманат 
ретінде  тапсыру  –  бүгінгі  ұрпақтың  қастерлі 
жество и раболепие, вероломство и трусость, он 
в то же время приветствовал жизнеспособные 
ростки нового. 
Будучи,  как  и  Жангирхан,  просвещенным  че-
ловеком  своего  времени,  он  тянулся  к  новым 
знаниям,  системе  российского  образования, 
русской  культуре.  Например,  исторически  из-
вестны  его  личные  знакомства  и  дружествен-
ные отношения с передовыми русскими учены-
ми В.И.Далем, Е.П.Ковалевским. Известно и то, 
что он пытался устроить своего сына Нурсулта-
на в русскую школу города Оренбург. 
Как общественный деятель и герой, Махамбет 
всю свою жизнь, действия мысли отдал во имя 
того,  чтобы  его  Родина,  родной  народ  жили  в 
условиях  свободы,  мира  и  независимости,  бо-
гатства  и  процветания,  тем  самым  опровергая 
незаслуженные им поздние ходячие характери-
стики его личности, как человека-смутьяна или 
неуравновешенного бунтаря. 
На самом деле, Махамбет больше и преимуще-
ственно созидатель и мыслитель-творец, неже-
ли разрушитель или демонический герой. 
«Я на Волге многоводной 
роду дать мечтал угодья, 
чтоб богатым был народ, 
я мечтал размножить скот»,- 
так формулировал кредо своей жизни великий 
поэт. 
Примечательно, что именно эти чаяния Махам-
бета взяли новое начало в программных доку-
ментах современного независимого Казахстана. 
Ориентация  страны  на  возрождение  аула,  но-
вый этап в развитии скотоводства, земледелия 
и  традиционных  форм  степного  производства 
есть определенный возврат нашего долга нашей 
истории,  нашим  героическим  предкам.    Кото-
рые, как и Махамбет, оставили нам в наследство 
бескрайние земли, угодья, освоение и передача 
которых в руки наших потомков не только в це-
лости и сохранности, но и обогащенном и про-
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
88
89

міндеті болуы тиіс.
Өз  Отанына  деген  шексіз  махаббаттан  бөлек, 
Махамбет  барлық  алдыңғы  қатарлы  прогресті 
ойшылдар  секілді,  түркі  жұртына  тән  сабыр-
лылықпен  елін  әлемдік  қауымдастық  аясында 
қарады. Оның әрекетінде, сөзінде өзге елдерге, 
діндерге  деген  теріс  пиғыл  болған  жоқ.  Оның 
мақсаты бейбіт көрші болу, өзара түсінісу және 
сыйласу еді. 
Сондықтан Махамбеттің бір де бір өлеңінде өз 
ұлтын өзгелерден жоғары қойған, не, өзге этно-
стар мен ұлттарға, халықтарға қарата айтылған 
теріс сөз кездеспейді. 
Оның  бұл  ұстанымы  біздің  қазіргі  мемлекет-
шілдігіміз бен азаматтық ұстанымымызға үлгі. 
Бүгінде Қазақстан басқа елдермен өзара қаты-
насын конституциялық тұрғыда бекітілген бей-
бітшілік,  өзара  түсіністік  негізінде  құруда.  Ал 
еліміздің  азаматтары  болса,  шынында  да,  Ре-
спублика қол жеткізген ұлтаралық татулықпен 
мақтана алуына болады.
Махамбеттің  сәтсіздікке  ұшырауы,  жеңілісі, 
тіпті, қайғылы қазасы - оның өшпес рухын ха-
лық жадынан өшіре алмады. Оның рухы келер 
ұрпақтың  бойында  еркіндікті,  қайсарлықты, 
әділетті  екті.  Небір  зорлық  пен  азаптауға,  жа-
залауға ұшыраған Алаштың ұлтшыл қайраткер-
лерінің, 2-ші дүниежүзілік соғыста фашизмнен 
қорғаған жауынгерлердің, «Жас тұлпар» қозға-
лысының  жас  мүшелерінің,  тотолитаризмге 
алғаш рет ашық  қарсы шыққан Желтоқсан-86 
көтерілісшілерінің бойында осы – махамбеттік 
рух жатты. 
Реті келгенде, бұл «рухтың» қазіргі әлемге та-
нымал,  әлем  мойындаған  Қазақстан  атты  жас 
мемлекеттің  де  дамуының  бастауында  бар 
екенін айтып өту қажет деп білеміз.
Еркіндік рухы мен тәуелсіздік – қашанда дала 
менталитетінің  басты  құндылығы  болған.  Бұл 
цветающем  состоянии,  в  свою  очередь,  -  наш 
священный долг. 
При всей любви к своей Родине, Махамбет, по-
добно многим передовым мыслителям и в духе 
тюркских традиций терпимости, видел её не в 
отрыве от мирового сообщества, не в ущерб ин-
тересов других стран, народов и вероисповеда-
ний, а в добрососедстве и мире, взаимопонима-
ния и уважении. 
Нет ни одного стихотворения, где бы он прояв-
лял национальное превосходство, недоверчиво 
или неуважительно отзывался о том или ином 
народе, этносе, конфессии или их представите-
лях. 
В  этом  благородство,  гуманизм  и  планетар-
ность его духа, помыслов и стремлений. И это 
его отношение является примером для государ-
ственного и гражданского поведения наших со-
временников.  Современный  Казахстан  строит 
свои взаимоотношения с другими странами на 
конституционно закрепленных основах добро-
соседства,  мира и взаимопонимания, а гражда-
не  нашей  страны  заслуженно  могут  гордиться 
интернационализмом, царящими внутри нашей 
Республики. 
Неудачи  и  поражения  и  даже  трагическая 
смерть Махамбета не смогли стереть из памяти 
его бессмертный дух, который всегда воспиты-
вал в людях высоконравственность, стойкость, 
свободолюбие. Именно это махамбетовское на-
чало лежало в основе несгибаемости репресси-
рованных, деяний героев, защищавших нас от 
фашизма в годы 2-ой мировой войны, юных ге-
роев трагического Декабря-86, бросивших вы-
зов тоталитаризму. 
Уместно  сказать,  что  это  же  духовное  начало 
лежит в основе достижения Независимости на-
шей Республики и способствует тому, что ныне 
Казахстан признан мировым сообществом, как 
равный, ценный и перспективный партнер. 
Дух свободы и вольнолюбия был всегда высшей 
ценностью степного менталитета. Им прониза-
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
90
91

рух  қағанаттық  түркілердің  тасқа  қашалған 
жазбаларында, аңыздар мен өсиеттерінде, Асан 
Қайғы,  Қазтуған,  Доспанбет,  Шалкиіз  секілді 
қазақтың ұлы ойшыл-ақындарының, жауынгер 
ақындардың  басқыншылармен  соғыста  қазақ 
жұрты паш еткен ерлікті дәріптеген жырларын-
да көрініс тапты. 
Сірә, бұған «қазақ» деген сөздің өзі, ғалымдар-
дың  дәлелдеуі  бойынша,  еркіндік  пен  тәуел-
сіздік  синонимі  екендігі  әсерін  тигізген  болар 
деп ойлаймыз... 
Ал  Махамбет  болса,  ақын  әрі  Ер  ретінде  осы 
рухани  әлемнің  ең  бір  жарқын  өкілі.  Ендеше, 
оның есімі ғасырлар өткен сайын асқақтай тү-
суі,  жырларына  қызығушылықтың  өшпеуі, 
қазіргі  көштің  «махамбеттік  жолды»  негізге 
алуға  ұмтылысы – соның көрінісі. 
Сондықтан  Махамбет  есімін  тәуелсіздіктен 
ешбір бөліп қарауға болмайды. Өйткені, оның 
атының өзі бүгінде еркіндіктің, теңдіктің, тәу-
елсіздікдіктің,  демократияның,  отансүйгіштік-
тің  символына  айналған,  тарихымызға  етене 
кіріккен,  әрі,  шығармаларының  өн  бойында 
елімізді  болашаққа  бастар  жолшырақ  секілді 
қуат бар. Оны білу -  қазіргі шындық. 
Қазақстан республикасы басшыларының баста-
масымен Махамбеттің 200 жылдығын атап өту 
шараларына  орай  мемлекет  тарапынан  бөлін-
ген қомақты инвестиция елдегі бірқатар маңы-
зды  әлеуметтік  мәселелерді  шешуге  және    ха-
лықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға, мәдени 
серпіліске септігін тигізді. 
Мәселен, Махамбеттің Отаны − Атырау өңірін-
де жүздеген шақырым автожолдар қайта төсел-
ді, жөнделді, мыңдаған үйлер газдандырылды, 
мектептер мен ауруханалар салынды. 
Атырау қаласының орталық алаңдарының бірі-
не Исатай мен Махамбеттің мемориалдық ком-
плексі салынды. Қазір бұл жер қалалықтардың 
сүйікті демалыс орындарының бірі болып қал-
май, халықтың рухани жігерленуі мен асқақ та-
рихымызбен «тілдесу» орына  айналды.  
ны каменные письмена каганатовских тюрков, 
легенды  и  предания,  воспевающие  героизм, 
проявленный  во  времена  войн  с  иноземными 
захватчиками, строки казахских поэтов-мысли-
телей и поэтов воинов АсанаКайги, Казтугана, 
Доспамбета, Шалкииза. 
Сам  этноним  «казах»  толкуется  многими  уче-
ными  как  синоним  вольного,  независимого  и  
свободного человека. 
Махамбет же,  как герой и поэт, был наиболее 
ярким и выдающимся выразителем этой духов-
ной  ценности,  этим-то  и  продиктованы  неувя-
дающая  память  о  нем,  постоянный  интерес  к 
его творчеству, поиски в них начал и основ со-
временных проблем и путей их решения. 
Вот  почему  личность  Махамбета  непосред-
ственно  связывается  нами  с  независимостью, 
свободой, равенством, демократией, патриотиз-
мом, с историей, настоящим и будущим нашего 
Отечества.  Словосочетание  «живее  всех  жи-
вых» в данном случае уместно как нельзя луч-
ше.
До  и  во  время  после  проведения  200-летнего 
юбилея Махамбета, инициатором которого вы-
ступило  руководство  Республики,  выделенные 
крупные  государственные  инвестиции  помог-
ли решению важнейших социальных проблем, 
улучшению условий жизни населения, культур-
ным преобразованиям. 
В частности, только в Атырауской области, т.е. 
на  исторической  Родине  Махамбета,  было  от-
ремонтированно  и  уложено  сотни  километров 
мавтодорог,  газифицированы  несколько  десят-
ков тысяч домов, построены школы и больни-
цы. 
В центре города Атырау сооружен уникальный 
мемориальный комплекс Исатаю и Махамбету. 
Он представляет собой место отдыха горожан и 
их духовного очищения, является «времён свя-
зующей  нитью». 
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
92
93

Еліміз  үшін  даланың  өткір  тілді  Ақынының 
бейнесін  жаңғырту  шаралары  орынды  болды: 
Махамбеттің  жырлары  қайта  басылды;  көпте-
ген әлемдік тілдерге аударылды; алғаш рет му-
зыкалық  шығармалары  жинақталып,  орында-
ла бастады; оның өмірі туралы кинофильмдер 
түсірілді; жыл сайынғы махамбет оқулары өт-
кізіле бастады. 
Шын мәнісінде, осы өткізіліп жатқан шаралар-
дың  барлығы  да  халықтың  рухани-әлеуметтік 
сұранысын  қанағаттандыруға  және  жастарды 
осы  бағытта  тәрбиелеуге  бағытталған.  Бұл, 
күмән жоқ, еліміздің әлемдік мәдени ортадағы 
беделінің артуына ықпал етері анық.   
Мемлекеттің  бұл  бастамаларының  негізінде 
өткеніміз  бен  бүгініміздің,  бүгініміз  бен  ер-
теңіміздің  өзара  байланысты  және  біртұтас 
екенін  ұққан  философиядық-дүниетанымдық 
концепция құру, қоғам дамуының саяси-эконо-
микалық негіздері мен рухани бейнесін танып 
білу және Қазақстан Республикасының страте-
гиялық және еуразиялық идеялары жатыр. 
Қазіргі  экономиканың  шикізатқа  негізделуі 
–  жас  мемлекеттің  бастан  өткізетін  уақыт-
ша  қиындығы.  Бұл  –  КСРО  қирауымен  қатар 
келген  дағдарыстың,  бағыт-бағдарсыз  қалған 
қоғам мен өндірістің барлық салаларының бей-
берекетсіздікке  ұрынуының,  сөйтіп,  жұмыс-
сыздықтың  белең  алуының  және  нарықтық 
экономиканың  қиыншылықпен  аяққа  тұра 
бастауының салдары. 
Шынында  да,  сөз  арасында  айта  кетейік,  ол 
қиын  кезден  шығу  үшін  бізге  Махамбет  рухы 
мен  жігері,  табандылығы  мен  қайсарлығы  қа-
жет еді. Қазір, қиындықтар артта қалған кезде, 
өндірістің барлық салалары мен рухани, интел-
лектуалды өмірде даму үрдісі байқалады.
Небір  қиындықтарға  қарамастан  бізге  ерін-
бей-талмай еңбектеніп, қалайда алға басу қажет. 
Главными же событиями в жизни нашей стра-
ны стали труды и мероприятия по возрождению 
духовного наследия великого сына Степи. Были 
переизданы сборники его стихотворений, изда-
ны их переводы на различные мировые языки, 
собраны и исполняются его музыкальные про-
изведения, увидели свет научные исследования 
и сняты кинофильмы о его жизни и творчестве, 
прведены  культурно-массовые  мероприятия 
просветительского и воспитательного характе-
ра. 
Надо сказать, что эти меры, деньги и труды на-
правлены  на  удовлетвоение  духовных  и  соци-
альных  запросов  граждан,  необходимые  вос-
питательные  цели  (в  особенности  молодежи), 
достойное и заслуженное возвышение имени и 
деяний Махамбета, что, без сомнения, повысит 
культурный имидж нашего Отечества в глазах 
просвещенного и передового человечества.   
Такая инициатива государства вытекает из фи-
лософско-мировоззренической  концепции  вза-
имосвязи  и  единства  прошлого,  настоящего  и 
будущего, политико-экономических основ и ду-
ховных форм общественного развития, а такэе 
стратегических и евразийских идей Президента 
Республики Казахстан. 
Ориентация  экономики  страны  преимуще-
ственно не ее сырьевой сектор - лишь панацея 
болезни, молодого государства, получившего в 
наследство от СССР разруху, дезориентацию и 
дезорганизацию,  пережившего  трудности  пер-
вых  лет  рыночной  экономики,  безработицу, 
кризис всех отраслей производства. 
Попутно заметим, что всем гражданам того вре-
мени для того, чтобы выжить, воистину необхо-
димо было иметь махамбетовский дух, волю и 
героическое напряжение сил. Теперь же, после 
преодоления  всех  этих  трудностей,  наступило 
время для бурного развития всех отраслей про-
изводства, сфер духовного и интеллектуального 
труда. 
Невзирая  на  трудности,  мы  должны  действо-
вать и идти вперед, а Независимость и процве-
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
94
95

тание Казахстана в главном зависит от того, как 
мы  умеем  сохранять  свою  историческую  па-
мять, культурные и духовные ценности, язык и 
исскуство, обогащать и преумножать их, чтобы 
оставить потомкам эти накопленные тысячеле-
тиями богатства. 
В этом деле нынешний 210-летний юбилей Ма-
хамбета является знаменательным этапом в ду-
ховном развитии нашей страны. Он станет не-
забываемым и значительным событием в жизни 
современного независимого Казахстана.
Ал  Қазақстанның  Тәуелсіздігі  мен  гүлденуі, 
негізінен,  біздің  тарихи  жадымызды  сақтауы-
мызға, мәдени және рухани құндылықтарымы-
зды,  тіліміз  бен  өнерімізді  бағалай  білуімізге, 
мыңдаған жылдар бойы жинақталған байлықты 
одан әрі еселеп, дамытып, келер ұрпаққа аманат 
ретінде қалдыра алуымызға байланысты.
Еліміздің рухани дамуына Махамбеттің  туылға-
нына 210 жыл толуын атап өтудің маңызы зор 
ықпал  етері  сөзсіз.  Бұл  мерейлі  дата  тәуелсіз 
Қазақстан  үшін  құнды  шара  ретінде  ауқымды 
түрде аталып өтуі тиіс.  
БЕКЕТ ҚАРАШИН • МАХАМБЕТТІҢ  ЖЫР-ЖЕБЕСІ
 
МАХАМБЕТ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН
         СТИХОСТРЕЛЫ  МАХАМБЕТА • БЕКЕТ КАРАШИН
 
МАХАМБЕТ И НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН
96
97

II. МАХАМБЕТІҢ ЖЫР-ЖЕБЕСI 

жүктеу/скачать 18,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: