Облыс орталығынан шалғай орналасқан Ырғыз

10

№34 (1344) 

25 – 31 тамыз  

2016 жыл

АНА ТІЛІ

АТАМНЫҢ  ҢГІМЕСІ

1948 жыл. Жеті баламен жесір қалған 

анам Айдана ұжымшар басқармасына 

барғыштап жүріп, шопандық жұмысты 

алды. Ол кезде қозы б лек бағылады. 

Қой сауылып, сүті брензі жасау үшін 

бірден мемлекетке тапсырылады. Қозы 

бағу маған жүктелген. Оны таңертең 

саулықтан айырып, үйдегі барлық ба-

лалар болып, жабыла к гендейміз. Сол 

кезде үй т ңірегі азан-қазан: к гендегі 

қозының жіңішке үні мен т лінен 

ажыраған саулықтардың маңыраған да-

уысы ұласып, таңертеңгі тынық ауаны 

жаңғырықтырып жібереді. Қой кешкілік 

рістен қайтқанда да бақташының жап-

пасы мен біздің алты қанатты киіз үйден 

тұратын қойлы ауылдың айналасы тағы 

да у-шу болып жатады. Онда мен әуелі 

қозыны ертерек айдап келіп,  зге аға, 

апа, қарындас, ініммен бірге тез-тез 

к гендейміз. Сол жұмыс біткенде ғана 

бақташы Жоныс атаға белгі береміз. Ол 

әлгі белгіні к рген соң қойды ауылға 

қарай беттетеді. Сонда саулықтардың 

жаппай маңырап, к гендегі қозыға 

қарай жүгіргенін к рсең! Олар 200-

дей қозының арасынан  з т лдерін 

бірден табады. Содан анам мен Жоныс 

атаның әйелі Оңай әжем саууға кіріседі. 

Оларға кейде 13-14 жас шамасындағы 

Бекзада апам к мектеседі. Т реғали 

ағам, мен, Арыстанғали інім, тете-

лес қарындасым Күлзада – бәріміз 

саулықтарды бір-бірлеп ұстап, сауыла-

тын жерге алып келіп тұрамыз. Сауын 

біткесін қозылар еркін қоя беріледі. 

Енді олардың маңыраған үні семіп, 

ауыл маңы жайбарақат күйге енеді. Осы 

к рініс күн сайын қайталанады.

Бірде, Жоныс сырқаттанып, қой 

бағуға  лі атам шықты. Қасына мені 

ертті. К гендегі қозыны ағытып, 

ауыл маңына шығару Күлзада мен 

Арыстанғалиға тапсырылды. Бұл жай-

лауды – Ақсуат дейтін.  лкелі жер. 

Ш бі шүйгін. Қой  ріске шығысымен 

киізге уыстап шашып тастаған асықтай 

бытырап жайылса да сол жерден алысқа 

кете қоймайды. Сондайда ол тіпті 

те к п сияқты к рінеді. Атам жерге 

жайбарақат отырып, менің назарымды 

аударып әңгіме бастап: 

– Мына қойдың бәрі де біздікі, сенің 

әкеңдікі, – деді. 

– Қалайша? Колхоздікі емес пе? 

– Біздің ата-қонысымыз Аралт беде 

болатын. Осы жерден алыс емес. Балығы 

тайдай тулаған  зенді жер. Сенің әкең 

сауат ашу сабағына қатысып, хат танып, 

зеректігімен к зге түсе бастағанда аудан 

басшылары шақырып алып, «Біздің 

ауданда 56 колхоз құрылады. Соның 

бірін сен басқарасың. Аудандық пар-

тия комитеті саған сенім артып отыр» 

дейді.  кең ол кезде жас қой. Тарты-

нады, жүрексінеді. «Руластарыңды 

тізімге түсір. Соңыңа ергісі келетін 

басқа ру кісілерін  здеріңмен ала шық. 

Жаңа колхозда адамның аз болмағаны 

ж н. Екі соқа беріледі. Жер жыртып, 

егін салатын боласыңдар» депті ау-

дан хатшысы. Содан біз үдере к штік. 

Бізге шаханнан (ру аты) қыз алған 

сексен (ру аты) Дауылбай жездең мен 

ақкиіз (ру аты) Дәрібай, шекті (ру 

аты) Жұмахмет сияқты басқа рудың 

кісілері ерді. С йтіп, Ақк л мен Бұлаққа 

келіп қоныстандық. Бала-шағасын 

қосқанда Ақк лде – тоқсаннан аса, 

Бұлақта – сексеннен аса кісілер бол-

ды. Арада бір жыл  тті ме,  тпеді ме, 

аудан басшылары «жекеменшік малды 

колхозға тапсырасыңдар!» деп бұйырды. 

Жұрт бергісі келмеді.  кеңді аудан 

жиі-жиі шақырды. « зің бірінші бо-

лып, малыңды колхозға  ткізесің» 

десе керек. С йтіп, 60-тан астам қой-

ешкі, 2 бұзаулы сиыр, 1 ат, 2 тайынша 

тапсырдық (бұл дерек аудандық «Кол-

хоз жолы» газетінде де жазылған – 1939 

жылы). Содан бері он жылдай уақыт 

тті. Қазір әр жылғы т л  сімін санап 

отырсам, мына 600-дей қойдың бәрі 

біздікіндей к рінеді.

–  згелер де тапсырды ма?

– Сенің әкең мырзақолды жігіт еді. 

Ірі қара ұстамайтын. Қонақ келген-

де сойып тастауға қолайлы деп, ұсақ 

малдың к бірек болғанын қалайтын. 

згелер қолындағы жалғыз сауын сиы-

рын, баспақ, қашарын  ткізді. Қазір 

ауылдағы бір қора сиыр солардың 

қосқандарынан құралды.

– Колхоз басқарған адамды соғысқа 

неге алған? Ана жолы «әкең жақсы 

басқарма болды» деп мақтадың ғой. 

Жұмысты жақсы атқарса да әскерге 

алғаны несі? – дедім әлі атамның 

әңгімесін ары қарай тыңдағым келіп.

– Иә, әкең аудандағы мақтаулы 

КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІНЕН

елгілі қаламгер, қазақтың тұңғыш спорт комментаторы Сұлтанғали 

Қаратайұлы редакциямыздың құрметті қонағы. Ол бізге жиі 

келіп тұрады. Ондайда өткен өмірінен естеліктер айтады. Жазған 

дүниелерін ұсынады. 

Сұлтекең сан қырлы. Сазгерлік те қасиеті бар. Бірқатар әндері 

ел ішінде орындалып та жүр. Реті келгенде ағамыздың спорт 

терминдерін қазақыландыруда да елеулі еңбек сіңіріп жүргенін 

айта кеткен жөн. 

Журналист қауымы ерекше құрмет тұтатын ардақты азамат бүгінгі 

күні 80 жастың сеңгіріне көтеріліп отыр. Ардагер қалам иесіне 

денсаулығыңыз зор болсын, тағылымды туындыларыңызбен 

оқырмандарыңызды қуанта беріңіз деген шынайы тілегімізді 

білдіргіміз келеді. 

әкеміздей, жеңешеміз – шешеміздей 

қызмет етті бізге. 

Атамыз 87 жасында 1953 жылы дүние 

салды. Бұл кісі  те қызық адам еді. 1916 

жылы үлкен баласын патша  кіметі 

соғысқа (қара жұмысқа) шақыртады. 

Ал, ол сол тұста үйленсе керек. Содан 

лі атам баласы үшін соғысқа  зі атта-

ныпты. Командирлер «Алин Жанадил 

кім?» деп сұраса, «Менмін!» дейді екен 

атамыз. Содан Астрахан жағында қара 

жұмыс істеп жүрген. Ол майданнан 

қашады. Аралға жетеді. Етік тігумен 

айналысады. Ауылға қайтуға қорқады. 

Ұстап алып, «итжеккенге» айдатады не-

месе атып тастайды деп ойлайды. Оны 

сол жаққа жолы түсіп барған ауылдың 

бір адамы таниды да, Қаратайға хабар-

лайды. Содан әкеміз жер арқасы қиянға 

арнайы іздеп барып, алып қайтады. Осы 

әңгімені естіген біз, немерелері: 

– Ұлы Отан соғысына жақсы к ретін 

кіші балаңды алып бара жатқанда әлгі 

батылдығыңды тағы да танытып,  зің 

неге аттанбадың? – дейміз. Ол жауап 

берудің орнына біраз үнсіз отырып, 

к зіне жас алады. Тіпті қорсылдап, 

еңкілдеп жылай бастайды. Сол сәтте 

оған біз қосыламыз. Сәлден соң ол бізді 

жұбатуға кіріседі...

МЕН  КЕМДІ БІР 

МИН ТТАЙ-АҚ К РДІМ

Атамның, анамның, ауыл адамда ры-

ның айтқандарынан ғана әкем туралы 

мағлұмат алғаным болмаса, мен оны 

тіпті танымаймын. Ол мені алдына алып 

отырмады. Сақалын, мұртын, иегін, 

бетін сипаламадым. Тілім шығып, «әке» 

деп те айта алмадым. Оның суреттегі 

жүзін 1949 жылы 5-ші сыныпта оқып 

жүргенде алғаш рет к рдім.  лима 

Молдаш ағам да, Бекзада апам да, 

Алтын жеңешем мен  діл жездем де 

дүниеден озды.  згелеріміз біреуден 

озық, біреуден қалып дегендей жүріп 

жатырмыз. Ең кішіміз Арыстанғали бол-

са, детдомда жүріп, тым ерте шетінеді. 

кем, жұрттың айтуынша, сәл 

сарғыш реңді, д ңгелек жүзді, қысқа 

мойынды, шымыр денелі болса керек. 

Ал мен оның тірі бейнесін небәрі бір 

минуттай-ақ к рдім.

Қаратаймен рулас Қосым деген 

кісі болған. Оның ағасы дүние са-

лады. Одан бала қалмапты. Содан 

әмеңгерлік дәстүрін берік ұстаған жесір 

қалған Меруерт  зінен 13 жас кіші 

қайнысы Қосымға тұрмысқа шығады. 

Дәу әжемнің (күллі ауыл балалары 

Меруертті Дәу әже дейтін) айтуына 

қарағанда, ол Қосым қайнысын арқалап 

жүріп  сірген екен. Бұлар үйленген 

соң Дәу әжем қатарынан 4 қыз табады: 

Жаңылтай, Бибіхан, Дүржан, Ұржан. 

Содан Қосымға Базар деген қызды 

алып береді. Одан бала болмайды.  зі 

кілең қыз таба берген соң, Дәу әжем ұл-

қызды аралас тауып жүрген Айданадан 

«Келесі балаң ұл болса, маған асырап 

алуға бересің» дейді. Ауылдың атақты 

емшісі, құмалақшы, арқалы (әруақты) 

әрі палуандықпен аты шыққан Дәу 

әжемнің  тінішіне Айдана қарсылық 

білдірмейді. Содан мен шыр етіп  мірге 

келгенде кіндігімді кесіп, бірден ырым-

дап, етегіне салады. Арада қырық күн 

ткен соң  з үйіне алып кетеді. С йтіп, 

мен  з анамның сүтін емірене ембей 

сіппін. Бұған керісінше, Дәу әжемнің 

айтуынша, оның бастапқыда омы-

рауы иіп, емшегінен сүт шығыпты-

мыс. Бірақ, құрсағында тербеткен 

ананың ақ сүтіндей қайдан болсын. 

Қос кемпір, менің асты-үстіме түсіп 

бағаларымның қорытындысы (алты 

пәннен) 26 болса да, 21 деп қате са-

налып, оқуға түсе алмай, содан қара 

жұмыс істеп, келесі жылы барлық пәнді 

5-ке тапсырып, университетте 5 жыл 

бойы Абай атындағы стипендиат болып 

(бұл Ақт бе облысы бойынша бірегей 

к рсеткіш еді) оқығанымды к ңіліме 

медет тұтсам да, әкемнің аясында,  з 

анамның құшағында  спегенімнің зар-

дабын к бірек тартқан пендемін. 

Мені асырап алған Қосым он шақы-

рым дай жердегі Шаңдык лден пошта 

тасып жүріп, үсіп  лді. Қос кемпір 

(Дәу әжем мен Базар әжем) 1948 жылы 

мені  з анамның босағасын аттатып, 

здері к п кешікпей жарық дүниемен 

қоштасты. 

  КЕМНЕН КЕЛГЕН 

ЖАЛҒЫЗ ХАТ

лі атамның айтуына қарағанда, 

мына  лең-хат 1942-1943 жылдың 

қы сында келгенге ұқсайды. Есімде 

қалғаны, хатты к бінесе үлкен ағам – 

Молдаш (Молдағали) оқитын. Латын 

әрпімен жазылған. Сонда анам Ай-

дана жылайды.  лі атам да жылайды. 

Тыңдап отырған  згелер де жылайды. 

Кемсеңдеген оларға біз қосыламыз. 

Тек хатты оқып отырған ағайым ғана 

дауысын  згертпейді. Кейбір с здерді 

ежіктесе де оның үні ашық та айқын 

естіледі. Не оқыса да мәнерлеп,  зіндік 

мақамға салып оқуға дағдыланып 

қалған ол сонысынан таймайды.

Кейін ауылдағы үлкен кісілердің 

және алыстан келген әкеме таныс 

адамдардың сұрауы бойынша Молдекең 

лең-хаттың шумақтарын белгілі бір ән, 

жыр әуеніне салып, қолына оқтау ұстап 

отырып (домбыра тарта білмейтін), 

Қолыма қалам алғаным –

Дүниенің білдім жалғанын.

К реді екен пендесі,

Бір Алланың салғанын.

Айтайын с зді жинақтап,

42 жылдың басынан, 

Шығарып к ңіл қасынан. 

Тілегі к птің болмаса, 

Аққан бір к здің жасынан. 

Жүруге біздер бет алдық, 

Налыстық етіп қоштасып, 

Топталған іске тосыннан. 

Заманның біз де жүйрігі, 

Сыбанып топқа қосылған. 

Тілекшіміз және бар – 

Аяқ-қолдан айрылмай, 

Келсе екен деген осыдан. 

Бұл тілекке кездеспей, 

Тұс-тұсынан оқ жауып, 

Қара қан судай жосылған. 

ркімге болып бас бағу, 

Тума-туыс ағайын, 

Адасып қалды-ау қасымнан. 

Адамзаттың баласы 

Таң қалғандай іс болып. 

Орысы жоқ, қазақ жоқ, 

50-ден бері зайыр к ріп, 

Азғантай ғұмыр жасынан.

Қолыма қалам алайын, 

К ңілге сана салайын. 

Балдырғандай жастардың, 

Далада қалды-ау талайы. 

К зімен анық к ре алмай, 

Қолымен анық қоя алмай. 

Арманда болып келеді, 

Туысқан-тума, ағайын! 

Қайсыбірін айтайын, 

Айырылып келеді. 

Асанбай атты шырақтан, 

Қаратай мырза тоқтайын!

Мен жаттым үкіметтің бағымында-ай!

(Ауруханада болса керек)

Хат жаздым Молдашымды 

сағынып-ай!

(Ең үлкен ағайымды – 

Молдағалиды әкем де, 

анам да, күллі ауыл да Молдаш дейтін).

Хатпенен, хабар сұрап тұратұғын

Молдашым хат салмадың неғылып-ай?!

Шәккіден біздер шықтық сағат үште.

Қыздырып парабозды салып күшке.

Сол күні түніменен жүріп келіп,

Түсірді Ішкәліпке (Чкалов – Орынбор) 

ерте түсте.

Вагонға б ліп-б ліп салды енді, 

Телміртіп, жәудіретіп екі к зді. 

Тілегі к пшіліктің қабыл болып, 

 Күн қайда қайтаратын елге бізді? 

Қара нан тамағымыз шала піскен. 

Шай қайда құйып қаймақ 

шайқап ішкен? 

Түн болса, ал, д ңбекшіп 

жата алмаймыз, 

Кәріп жан бір шыбындай еске түссе. 

Біз шықтық Қарабұтақ қарауынан, 

Қосылып әрбір жолдың тарауынан. 

Халықты соншама к п ауырсынбай, 

К ліктің тап болдық та жарауына... 

Біз бардық Воронеждың қаласына, 

Салды ғой қара орманның арасына. 

Туғалы атыс-соғыс біз к рмеген, 

Күн туды қара қазақ баласына. 

Ішінде к п жігіттің тұрлан палуан, 

Ой түсті к кірекке алуан-алуан. 

Осыдан олай-бұлай болып кетсем, 

Кімдерге қарап қалады қатын, балам. 

Хат жаздым қалам алып жеңге, ағам. 

(Ағасы – Жәнәділ, жеңгесі –  липа) 

Хат жаздым, тумаларым, арнап саған. 

Айырып айтатұғын менде ой жоқ, 

Туманың барлығын да мен сағынам! 

Жатырмыз жинақ болып үйде тақтай, 

(Ол бұл хатты госпиталдан жазып 

отырса керек).

Иә, Алла, Құдіретіңмен  зің сақта! 

Алладан сабыр бер деп мен сұраймын, 

Ағайын-тумалардың бірі жоқтай.

Биік біткен жар екен, 

Іні деген ер кезек, 

Айбалтаның сабы екен. 

Жарық жүзбен ойнаған, 

Қараңғының шамы екен. 

Қарындасың, жігіттер, 

Жамандық саған ойламас – 

Тілектестің бірі екен. 

Бұл қадірді кім білген? 

Ұзартпай с зді қысқартып, 

К п-к п сәлем айтамын, 

Елдегі іні, аға-екем!

рмияға алындым 

Қарабұтақ деген қаладан. 

Айырылдым содан соң 

Туысқан-тума, ағадан. 

Ағадан б лек мен емес – 

Б лектенген талай жан. 

Б лектенген еш етпес, 

Қосылсақ аман қайтадан!

Отанды қорғау міндетім, 

Арам фашист ит жаудан! 

Жауды жерден қуам деп, 

Ұйықтамай, жігіттер, 

Атырдым талай ұзақ таң! 

Атака жасап соғыста, 

Жаралы болдым бір рет 

Воронеж деген қалада.

Бәлністе жаттым 4 айдай 

Хат ала алмай елімнен. 

Соғысқа барам қайтадан. 

Тумаға аман қосқай деп, 

Сұраймын тілек Алладан...

Мен әкемді к рмесем де осы  лең-

хатын к ңіліме медет тұтып, ол жа-

самаған жастан асып (ол 1900 жылы 

туған), 80-нің де сеңгіріне к теріліп 

қалыппын. 

Сұлтанғали ҚАРАТАЙҰЛЫ,

Ақтөбе облысы Әйтеке би 

ауданының құрметті азаматы,

Қазақстан спортының құрметті 

қайраткері

басқармалардың бірі болды. Сол үшін 

сыйлыққа пәтипон, самаурын алды. 

Пәтепонды біраз жыл пайдаландық. Ал, 

үйдегі бес литрлік самаурын – әкеңнің 

к зіндей болып қалған дүниелердің 

бірі сол. «Соғысқа неге алды дедің бе?» 

Білгенің дұрыс. Айтайын. Соғыс бас-

талып кеткен. Біздің әскер шегініпті. 

Содан Сталин күш жинап, жаудың 

бетін қайырмақ болады. Сол тұста ау-

дан басшылары әкеңді жиі-жиі шақыра 

берді. Бір күні тұнжырап, к ңілсіз 

қайтты. Қобалжулы к ңілін бізге 

емес, келінге – сенің анаңа айтса ке-

рек. Естігенде бәріміз де, күңірендік, 

күйзелдік. Аудандық партком «Сен 

ерлік, батырлық бастама к тер! Жасы 

келген ауылдастарыңа  зің бас болып, 

майданға бірге аттан!  згелерге үлгі 

болсын! Коммунистік партия бастаған, 

ұлы Сталин бастаған Совет Одағы ел 

боп, к п боп к терілсе, жаудың бетін 

қайтарады. Елге жеңіспен ораласыңдар!» 

деп жігерлендіріпті.  кең партияда жоқ 

еді. Соғысқа аттануға ықылас білдіріпті. 

Сонда біздің шағын колхоздан ғана 20-

дан астам адам жол шекті. Солардың 

үшеуі – әкең Қаратай, кіттай атаң 

Жанәділдің (Қаратайдың ағасы) үлкен 

ұлы Құтмағамбет, Ақәженнің жалғыз 

ұлы Қосжан – біздің шаңырақтан. 

Бұлардың біразы жарақаттанса да 

ауылға аман оралды. Ал, біздің әулеттен 

кеткен үшеудің бірде-бірі қайтпады...

Атамның бойы тапалтақ.  те күшті, 

ширақ, мығым. Шоқша ақ сақалы бар. 

Шашы да ақ. Намаз оқиды. Бір қызы, 

екі ұлы болғанын біліп  стім. Үлкен 

ұлы – Жанәділ. Одан – Құтмағамбет. 

Құтмағамбеттен Т ребай мен Айза-

да. Т ребай менен бір жас үлкен де, 

Айзада бір жас кіші (қазір ауылда). 

лі атамның кенже ұлы – Қаратай. 

Одан Молдағали (Молдаш), Бекза-

да, Т реғали, Сұлтанғали, Күлзада, 

А р ы с т а н ғ а л и ,   Н е с і б е л і   т а р а д ы . 

Қазір т ртеуміз бармыз: екі ұл, екі 

қыз (Т реғали, Сұлтанғали, Күлзада, 

Несібелі). Бәріміз де зейнеткерміз. 

Үлкеніміз – 80-нен, кішіміз 70-тен 

астық. Бәріміз де үлкен ағай Молдағали 

мен жеңешеміз Алтынның қолында 

тәрбиелендік. Молдекең 18 жасында 

22 жастағы қызға үйленді. С йтіп,  зі 

Т легенова дейтін қызбен қатар отыра-

тынмын. Сол бірде үйінен сурет әкелді. 

кесінің майданда жүріп түскені. 

–  кемнен бір хат пен сурет ертерек-

те келген екен. Соларды к рген сайын 

анам жылай берген соң, бүгін суретті 

дәптерімнің арасына салып алып 

кеттім, – деді  мина. Суретте әскери 

к йлегі бар үш адам бейнеленіпті. Мен 

олардың ешбірін танымадым. 

Осы жайтты бірнеше ай бойы ауы-

рып жүрген анам Айданаға айтып, 

«Біздің әкемізден сурет келді ме?» дедім.

–  леңмен жазылған бір хат алдық 

қой. Суреті болмады, – деді ол. – 

лиманың әкесі мен сенің әкең бірге 

аттанған соғысқа. Қалайша суретке 

түспеді екен? – деп ойланып қалды 

анам. Ол  зінің т сек тартып ауырып 

жатқанына қарамастан,  лиманың 

үйіне барып, сурет жайлы сұрамай ма.

– Суретке үш адам болып түсіпті. 

Ол саған да, маған да келмеген. Үшінші 

адамнан сұрап алып, ана жолы Ақт беге 

барғанда жеке-жеке б лек түсіртіп 

алдым. Сен сырқаттанып жүрген соң, 

науқасын ауырлатып алармын деп 

айтпаған едім, – дейді  лиманың ана-

сы. 

Сол суретті әкелген күні анам 

к п жылады. Пеш түбінде жатыр. 

Сурет жастығының астында. Анда-

санда қолына алады, сүйеді. К зінен 

жас моншақтайды. Соны к ріп біз 

де кемсеңдей беретінбіз. Біз дауыс 

шығара бастағанда ғана анам к зін 

сүртіп, суретті жастығының астына 

салып, «Қане, болды, жыламаңдар!» 

дейтін  зінің қалыпты баяу үнімен. 

Сол суретті Ақт беге к шіп келген-

де үлкейтіп, қасына қайтыс болған 

анамыздың бейнесін қосып, т рге іліп 

қойды Молдекең. Кейін біз үйленіп, 

тұрмыс құрып, шаңырақ к тергенде 

зімізге жеке-жеке жасатып алдық. 

ке-шешеміздің үлкейтілген суреті 

қазір бәріміздің үйімізде бар. Бізге 

қарап тұр. «Балаларым, адал жүріңдер! 

Жалқау болмаңдар! Бір-біріңді қолдап, 

демеп жүріңдер! Араларыңда үлкенді 

үлкендей, кішіні кішідей жарасым-

ды сыйластық болсын!» деп к з ал-

май, бақылап тұрғандай к рінеді.  ке-

шешеміздің сол  сиетін адал орындаған 

қанша пейілін білдірсе де, мен жүдеп, 

арықтай беріппін. Содан жеті жасқа 

дейін сақау болдым. Жеті жасқа дейін 

жүре алмай мешел болдым. Шоқпытпен 

орап қоймаса, отыра алмай, құлап 

қалушы едім. Денемде бір шүкім ет 

болмады. Шала піскен арық құстың 

сүйегі сияқты әр мүшемді тек тарамыс 

қана жалғап тұратын. Сондай күндердің 

бірінде әдеттегідей сәкіде ораулы күйде 

отырғам. Қыстың күні болатын. Сыр-

тында етегі тобыққа түсетін ішігі бар, 

басына түлкі құлақшын киген бір кісі 

кіріп келді де, әскерге шақырылатынын, 

ертең жолға шығатынын, қоштасуға 

келгенін айтып, Дәу әжеммен т с 

түйістірді. Базар әжем «Отырыңыз, 

шай дайындайын» деп бәйек болды. Ал, 

келген кісі болса, тізе бүкпеді. Маған бір 

қарады. Түлкі құлақшынның екі жағына 

да мұз қатқан. Жүзі анық к рінбейді. 

Оның сол к з тастап бұрылғанында 

әкелік мейірім болды-ау деп ойлаймын 

мен осы күнге дейін. 

Иә, мен оның мойнына асылмадым. 

ке с зін, әке ақылын естімей  стім. 

Оның жұрт мақтайтын мейірімін к ре 

алмадым. Ана құшағынан алыстаған 

қыз қандай албырт та аңғырт болса, әке 

дауысын, үнін, с зін, ақыл-кеңесін, 

жүрек үлпілін естімей, сезінбей, бойға 

сіңірмей  скен мен де қатар-құрбымнан 

едәуір қалыңқырап  стім. Дәу әжем 

ем-дом жасап, 7 жаста тілімді шығарды. 

7 жаста тәй-тәй тұрғызды. 9 жасымда 

мектеп табалдырығын аттадым. 5-ші 

сыныпты бітірген соң 4 жыл оқудан 

қол үзіп (анамның қайтыс болуына 

байланысты), жасым 18-ге қарай бетте-

генде Ақт бе қаласынан ауылға қашып, 

интернатқа алынып, 8-ші сыныптың 

партасына отырып, 21 жасымда 10-шы 

сыныпты үздік бағалармен аяқтап, 

университетке тапсырған емтихан 

жатқа айтып жүрді. Домбыраға ерте 

әуестенген Т реғали болса,  зінің тым-

тәуір дауысымен  лең-хатты жыр-

терме түрінде орындайтын болды.  лең 

Жеңістің 50 жылдығы қарсаңында 

(1995 жылы) Республикалық радиодан 

берілді. 

кемнен қалған осы бір ескерткішті 

мен Ақт бе облысы  йтеке би аудандық 

әскери комиссариат арқылы аудандық 

музейге жібердім. Бұл  лең-хатта менің 

әкемнің ғана емес, сол жылдары май-

данда болған барша ер-азаматтың елді, 

тума-туысты, бала-шағаны сағынуы 

бар.  рі мұнда жер-жаһанды жал-

мап келе жатқан жауды жоюға деген 

әкемнің батырлық, қайтпас-қайсар 

үні жатыр. Бұл дегеніңіз, қазіргі және 

болашақ жастардың бойына жақсы 

адами қасиеттер ұялатып, оларды 

отансүйгіштікке баулиды.

уелі с зді бастайын, 

Саяси ұлы бағытпен. 

Асып бір с зді айтпайын, 

Албырттық, жастық ағытпен. 

Қадамдап алға, біз бастық, 

Команда, берген бағытпен. 

Қолға алған түрлі қаруды-ай! 

Мақсатымыз алға баруды-ай. 

Атаңа нәлет фашистің,

Тұқымын тұздай құртуда-ай! 

Еңбекші елдің баласы, 

Мысал қылып айтайын. 

Приказға жаңа сүйеніп, 

Қойыңыз артта қалуды-ай!

Бұйрықпен алға барайық!

Текшелеп оқты салайық!

Ретін тауып, жігіттер,

Қоршалап жауды алайық!

Алдау с зге ермелік!

Фашиске жерді бермелік!

Қабаған қара т беттей

Гитлерді к рмелік!

жүктеу/скачать 17,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: