Боданға түскен бұл басым


бір жыл толып отыр. Осы уақыт аралығында еліміздің



Pdf көрінісі
бет3/11
Дата29.01.2017
өлшемі17,59 Mb.
#2984
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

бір жыл толып отыр. Осы уақыт аралығында еліміздің 

жеткен жетістіктеріне, бағындырған белестеріне 

қандай баға берер едіңіз?

– Туған еліміздің к не тарих үшін қас қағым 

сәт болып саналатын ширек ғасыр ішінде қол 

жеткізген жетістіктеріне әділ де жоғары бағаны 

дүниежүзілік қоғамдастық беріп отыр. Елбасы 

– Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан  бішұлы 

Назарбаев сонау  тпелі кезеңдегі экономикалық 

қиындықтар әлі толық еңсеріліп болмаған 1997 

жылы к регендікпен қабылдаған «Қазақстан – 

АТА ЗАҢЫМЫЗ – 

барлық жетістіктеріміздің бастауы

«Бүгінгі алған асуларымыз Конституциямызда паш 

етілген биік мұраттарға сай келе ме?» деп түсіну 

керек шығар. 

Ата Заңымызда: «Қазақстан Республикасы 

зiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және 

әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның 

ең қымбат қазынасы – адам және адамның  мiрi, 

құқықтары мен бостандықтары» деп жазылған. 

Тәуелсіздік жылдарында егемен еліміздің әлемдегі 

бәсекеге барынша қабілетті елу елдің ортасы-

нан орын алғандығы, Еуропадағы қауіпсіздік 

пен ынтымақтастық ұйымының т рағасы болып 

сайланып, кәрі дүниенің т ріне шыққандығы, 

ал биылғы жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының 

Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты емес мүшесі болып 

сайланғандығы біздің шын мәнінде демократиялық, 

зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекетті 

орнықтыру үстінде екендігімізді айғақтайды. 

«Мәскеу бір күнде салынған жоқ» деген орыс 

нақылын ойға алсақ, небәрі ширек ғасыр ішінде 

Мәдениет үйінің алыстан менмұндалап 

тұрған атауын к ргенде-ақ кең тыныстап, бір 

рахат сезімге б ленесің.  сем қала Алматының 

тарихында оңаша отау құрып, еңсесін тіктеген 

дәстүрлі  нер театрының ашылу салтанатына 

Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбек 

қатысып, құттықтау с зін жеткізді. 

«Қазақ мәдениеті қайраткерлерінің бірнеше 

буыны әсем қаламызда  мір сүріп,  здерінің 

лмес туындыларын дүниеге әкелді. Міне, 

осындай мәдениет пен  нердің киелі орталығы, 

дәстүрлі шығармашылықтың қасиетті шаңырағы, 

оңаша отауы болуы тиіс еді. «Алатау» дәстүрлі 

нер театрын исі қазақ үшін аса маңызды ән, 

жыр-терме, күй, айтыс және ұлттық кино сияқты 

айтулы бес бағытта қызмет ететін, осы сала 

майталмандарының басын құрайтын шаңырақ 

болады деп үміттемін» деді Б.Байбек.

Алатау ауданы әкімдігі жанынан құрыл-

ған «Алатау» ардагерлер ансамблінің ана-

лар тобы шашу шашып, қазақтың салт-

дәстүрін жаңғыртса, «Сазген сазы», «Арнау» 

фольклорлық-этнографиялық ансамблдері, 

Рамазан Стамғазиев, Нұржан Жанпейісов, Сәуле 

Жанпейісова, Айгүл Қосанова, Ұлжан Байбосы-

нова, Жанқожа Аяпов, Талғат Мұқышев және 

т.б.  нерпаздардың  неріне жұртшылық ұзақ қол 

соғып, қошемет к рсетті.   Белгілі айтыскер ақын 

Қалижан Білдашов арнау айтып, Мұхтар Ниязов 

пен Аспанбек Шұғатаев айтыс  нерінің бағамын 

к рсетті.

Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығы мен Алматы 

қаласының 1000 жылдығы аясында ашылып 

отырған салтанатты шара барысында Ықылас 

Дүкенұлы атындағы музыкалық халық аспаптары 

мұражайы мен «Шертер» ұлттық саз аспаптар 

компаниясының қол нер бұйымдарынан к рме 

ұйымдастырылды.

Игі шараға дәстүрлі  нерді құрмет тұтатын, 

қадірлейтін, қазақ  нерінің ыстығына күйіп, 

суығына тоңып жүрген ел жанашырлары, мә-

дениет және  нер қайраткерлері, БАҚ  кілдері 

қатысты. 

Болашақта халықтың к зайымына айналған 

театрда игі іс жалғасын тауып, «Алатау» дәстүрлі 

нер театры – қазақ  нерінің қара шаңырағына 

қазық болып қадалып, қазақтың қаймақтары 

жиналатын ордалы мекенге айналатынына 

сенім мол. Ұлттығымызды ұлықтайтын, салт-

дәстүрімізді т рге оздыратын, иі қанған 

нерімізді биікке шығарып әлемге танытатын 

ұрпақтар сабақтастығының жалғасы болғай!    

Бағдагүл БАЛАУБАЕВА  

«ҚАЗАҚША КҮРЕС», 

«АРҚАН ТАРТЫС»...

Жастарды салауатты  мір салтын 

ұстауға шақыру, олардың бойындағы 

отансүйгіштік, т зімділік пен табандылық 

қасиеттерін арттыру мақсатында Алматы 

қаласының 1000 жылдығына орай Алмалы 

ауданында «Халықаралық спорт күні» ата-

лып  тті.

Мерекелік іс-шарада ұлттық спорттық 

о й ы н д а р ы     м е н   м и н и - ф у т б о л д а н   д е -

малыс орталықтары арасында жарыстар 

ұйымдастырылды.  Жарыста 12-14 жас 

аралығындағы 8 команда бақ сынасып, жүлделі 

орындарды иеленді. Мини-футболдан топты 

жарып «Био-комбинат» аула клубы жеңіске 

жетті. Екінші орын «Алмалы сарбаздары» аула 

клубына бұйырды. Сонымен қатар ұлттық 

спорт ойындарын жастар арасында кеңінен 

насихаттау мақсатында «Қазақша күрес», 

«Арқан тартыс» сайыстары жас спірімдердің 

қызығушылығын танытты. Аламанның алдын 

алып, күресуден Абзал  лжәппаров жеңіп 

шықты.  зге де қатысушылар сыйлықтар мен 

құрмет грамоталарымен марапатталды.

Суретті түсірген Мақсат Құсайынов



4

№34 (1344) 

25 – 31 тамыз  

2016 жыл


АНА ТІЛІ

ҮШ ТІЛДІ ЖЕТІК 

МЕҢГЕРГЕН...

Бірлесе атсалысайық

О Ң Т Ү С Т І К   Қ А З А Қ С Т А Н   О Б Л Ы С Ы

Біз баспасөзге жазылу мәселесі бойынша өңірлерге іссапарларға жиі шығамыз. 

Сондай кезде ең алдымен әкімдіктерге барамыз. Өйткені мемлекеттік тіл, ру-

ханият мәселелері бәрімізге ортақ шаруа ғой. Ал оларды шешу – облыс пен 

аудандардағы, жергілікті жерлердегі әкімдердің азаматтық көзқарасына, 

жанашырлығына тікелей байланысты. Іссапар кезінде мемлекеттік тілдің аху-

алына да көңіл бөліп, бұл мәселеге әкімдік тарапынан жанашырлық бар ма, 

қазақ тілін іс барысында қолдана ма, қызметкерлер, басшы-қосшылар бір-

бірлерімен қай тілде сөйлеседі деген мәселеге назар аударамыз. Бір әттеген-

айы, әкімдердің арасында мемлекеттік тіл мәселесіне келгенде ала-құлалықты 

байқаймыз. Неліктен олай болып отыр? Ақиқатына келгенде әкімдер өздері 

басқарып отырған аймақтың бірінші тұлғалары емес пе? Олар руханият са-

ласына, оның ішінде қазақ баспасөзінің таралымына көңіл бөліп, жаны ашып 

тұрмаса, бұл мәселені қанша жерден айтқанымызбен оңды нәтиже шыға 

қоймасы анық. 

Қазіргі таңда көптеген мемлекеттік органдарда іс жүргізу мемлекеттік тілде 

қалыптасуына үлкен мән берілуде. Атап айтқанда, ҚР Үкіметінің «Тілдерді 

қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік 

бағдарламасы» қабылданды. Бұл бағдарлама бойынша бірқатар мемле-

кеттік органдар мемлекеттік тілді дамытуға өз үлестерін қосып келеді.

Елімізде Тілдерді дамыту мен қолданудың 

2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік 

бағдарламасы бар екені белгілі. Шүкір,тіл 

мәртебесін к теру жолындағы еселеген еңбек еш 

кетіп жатқан жоқ. 

Тілге деген құрмет пен үйренуге деген қызығу-

шылық жыл санап артып келеді.  Себебі, Тілдерді да-

мыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған 

мемлекеттік бағдарламасы лайықты түрде жүзеге 

асуда. Оған Алматы облыстық тілдерді дамыту 

басқармасы да сүбелі үлес қосып келеді.  Қазақ 

тілінің болашағына немқұрайлы қарамайтын  ме-

кеме жыл сайын тілдің қолданыс аясын кеңейту 

үшін түрлі деңгейдегі байқаулардың  туіне 

мұрындық болуда. Солардың қатарында Елба-

сы тапсырған «Тілдердің үштұғырлығы» жоба-

сын қолдау үшін ұйымдастырылған «Тіл – тұнық 

ойдың кәусары» (Тілдарын) мен «Тіл шебері-2016» 

облыстық байқаулары бар. Ал біз үшін «бәрекелді» 

дегізер тұс – екі байқаудан да аудан намысын 

қорғап барған үміткерлер жүлделі бірінші орынды 

қанжығаларына байлап қайтты.  зге тілді қадірлеп, 

з тілін құрметтеген жас дарындар – ауданымыздың 

мақтаныштары десек артық айтқандығымыз емес. 

«Тіл мәртебесі – ел мерейі» осы болар. 

Осы орайда қазақ, орыс, ағылшын тілдерін жетік 

меңгерген мемлекеттік қызметшілерге арналған   

байқауда Талғар ауданының  кілі Құра лай Абдраси-

лова жүлдегерлер қатарынан к рінді.  р тапсырмаға 

қойылған атау да ерекше: «Мәдениет таным», 

«Ұлттаным», « нертаным». Қазақ халқының салт-

дәстүрі, ділі мен тілі ж ніндегі сұрақтарға ана 

тілде жауап беру жүктелген бірінші айналымда 

Құралай мүдірген жоқ. Қазақ елінің тарихы мен ұлы 

тұлғалары, еліміздің аймақтары ж ніндегі сұрақтарға 

орыс және ағылшын тілінде жауап беруге арналған 

«Ұлттаным» аталымында да топ жарды. Осылайша, 

Құралай Болатқызы жерлестерінің үмітін ақтады. 

Сайыскердің ағылшын тіліндегі жауабына 

қазылар да оң бағасын берді. Ал жаңылтпашты үш 

рет мүдірмей қайталайтын үшінші тур кезінде аздап 

қиналса да, барын салды. Осылайша, ол  зін бірнеше 

тілді шебер меңгерген маман ретінде таныта білді.  зі 

де, үміт артқан жерлестері де қуанышқа б ленді. 

Тағы бір жерлесіміз Зарина Машурова да  з 

біліктілімен к зге түсті. Жуырда Зарина «Тіл – тұнық 

ойдың кәусары» атты облыстық байқауға қатысып 

қайтты.  р ауданнан келген 16 жас маманмен сайысқа 

түскен талғарлық бойжеткен алдымен аудандық 

байқаудан үздік болып барған еді. Қазақ тілінің  

мемлекеттік қызметкерлер арасындағы қолданыс 

аясын кеңейту, сол арқылы жас мамандардың 

мемлекеттік тілде іс жүргізуін дәріптеуді мақсат ет-

кен байқау үш кезеңнен тұрды. Үміткерлер берілген  

тақырыпқа эссе жазып,  презентация жасап және 

ілеспе аудармадан сынға түсті.  Барлық тапсырмалар-

ды дер кезінде әрі сауатты орындай білген талғарлық 

үміткер Зарина Машурова қазылар алқасының 

шешімімен бірінші орынды иемденді. 

Меруерт ДҮЙСЕНҒАЛИЕВА

Алматы облысы

Талғар қаласы

АШИДЫ ЖАНЫҢ...

БАЙҚАУ 


ҰЛЫ ДАЛА АТАУЛАРЫ

АЙТАЙЫН ДЕГЕНІМ...

асыруға ең алдымен әкімдердің  здері 

мүдделі болмаса, әкімдікке қарасты 

құрылымдардың атқарып отырған 

істерінен нәтиже шыға қоймасы да 

анық.  кім  зі бас болып ресми тілге 

бүйрек бұратын болса, мемлекеттік 

тілге тек формальді тұрғыда қарайтын 

болса,  зінің қол астындағыларының 

мемлекеттік тілде с йлеуін қадағаламай, 

талап етпейтін болса, шынын айтайық, 

біз қазақ тілінің мәселесін әлі талай 

жыл  тсе де, біржақты ете алмай-

мыз.  йткені күні ертең ресми тілге 

басымдық беретін әкімнің орнына тағы 

бір сондай әкімнің келмесіне кім кепіл? 

Айналып келгенде мәселенің барлығы 

әкімдердің ұлттық ар-намысына, қазақ 

тіліне деген азаматтық к зқарасының 

биік болуына,  з ана тілін қадірлеп-

қастерлеуге мүдделі болуына тікелей 

қатысты болып отыр. Бәлкім, оны 

біреу түсінер, біреу түсінбес. Мәселе – 

әкімдердің ұлттық сана-сезімдерінде. 

Мұны біз, әрине, жайдан-жай айтып 

отырғанымыз жоқ. Бұл іссапарларға 

шыққанда, әкімдіктерге бас сұқ қа ны-

мызда байқап, к ңілге түйіп жүрген 

жайт. 


Қазір мемлекеттік мекемелер-

де, әсіресе, әкімдіктерде  зіміздің 

қарак здеріміз к п. Бірақ тілге деген 

жанашырлық солардан туындай ма де-

сек, керісінше, болып тұрған жай бар. 

Мемлекеттік тілде с йлемейтіндер, 

қазақ тілін білмейтіндер – ұлты қазақ 

мемлекеттік қызметшілер арасында ба-

сым сияқты к рінеді.  сіресе, солтүстік 

ңірлердегі жағдай солай. Шындық 

осы. К пке топырақ шашпаймыз. 

К ріп, байқап жүргенімізді ғана айтып 

отырмыз. Мысалы, кейбір әкімдіктерге 

барасың, к ңілің биіктеп қайтады. 

йткені әкімнің  зі қазақша сайрап 

тұрады. Ұлтжанды. Ұлттық мәселелерге 

жанашырлықпен қарайды. Қазақ тілін 

дамытуға алдымен  зі мүдделі. Тиісінше 

сол әкімдіктегі қызметкерлердің бәрі де 

қазақша сайрап тұр. Орыс тілінде жетік 

біледі, бірақ қазақ тілінде с йлейді, 

қазақ тілінде жазады.  ңгіме-дүкен 

құрып, пікір алмасады. Бәрі де жара-

сымды, бәрі де діттеген мақсатымызға 

сай. Ондай жерде к ңіл құлазытатын 

жағдайды к рмейсің. 

Б а ғ а н а д а н   б е р і   о с ы   м ә с е л е г е 

егжей-тегжейлі тоқталып отырған 

себебіміз – әкімдіктерде, әкімдердің 

здерінде мемлекеттік тілге байланыс-

ты жасандылық, к збояушылық бол-

маса екен деген тілек. Мәселе айналып 

келгенде тағы да әкімдердің  здеріне 

тікелей байланысты болып отыр. Бұл 

орайда әкімдерге қатысты бір мақал-

мәтел немесе нақыл с з шығарғың 

келіп кетеді екен. «Орысша с йлейтін 

әкім –  з тіліне жаны ашымайтын 

әкім», «Қазақшаны менсінбейтін әкім 

–  з қызметіне сай емес әкім», «Ана 

тілін мансұқ ететін әкім –  зге тілге 

қамқоршы әкім» және т.б.  кімдердің 

жеке басында шаруамыз жоқ. Тек 

айтпағымыз – мемлекеттік тілге дұрыс 

қарап, қазақша с йлеуді  зінен бастап, 

қол астындағы қызметкерлерінен талап 

етсе деген тілек бар.  кімдеріміз ең 

болмағанда 30 тамыз күні жалпы халық 

болып атап  тетін Ата Заңымызды 

құрметтесе ғой. Конституциямызда 

тайға таңба басқандай етіп: «Қазақстан 

Республикасындағы мемлекеттік тіл 

– қазақ тілі» деп жазылған. Сонда әкім-

қаралар еліміздегі ең жоғарғы заңды 

құрметтеуді әлі күнге дейін үйрене 

алмағандары ма?



Дәуіржан Т ЛЕБАЕВ

Бұл орайда бір-екі облысқа ғана  

тоқталсақ. Мысалы, Қарағанды об-

лысы. Қазақтың мақтаныштары 

мен марғасқалары дүниеге келген 

аймақ. Ал осы Қарағанды облысының 

әкімдігі қазақша с йлемейтініне 

сенесіз бе?  зім к рмесем, сенбес 

едім. Жаз айының басында осы  ңірге 

жол түскен еді. Сонда облыс әкімдігіне 

соққанымда рұқсатнама бюросында 

отырған қызметкерден бастап қай тілді 

қолданатынына мән бердім. «Здесь 

пришли с газеты «Ана тили» дегеннен 

кейін әрі қарай ол ғимаратқа кіруге де 

зауқым онша соқпады. С здің шыны 

керек қой. Айтылып, хабарланып 

қойған соң амал жоқ кірдім.  рбір 

кабинеттің есіктері айқара ашық тұр 

екен. Дәлізді бойлай жүріп, әкімдік 

қызметкерлері қай тілде с йлейді 

екен деп назар аудардым. Түйсігім 

алдамапты. Жұмыс бабында орыс-

ша с йлесіп отырған мемлекеттік 

қызметшілерді к п к рдім. Біреуі 

з а р а   ә ң г і м е л е с і п   т ұ р с а ,   е н д і г і 

біреулері телефон арқылы с йлесумен 

болды. Қай елде жүргенімді түсінбей 

қалдым. Осы мәселені айтайын деп 

облыс әкімінің орынбасары Жандос 

бішевтің қабылдауына сұрандым. 

«Пусть идет к специалисту во вну-

тренней политике» деген жауап алдым. 

Байқайсыз ба, жауаптың  зі орыс-

ша беріліп тұр. Сонда жібергендері 

Ішкі саясат басқармасында бір ауыз 

қазақша білмейтін Динара Нұрбаева 

есімді маман. Күлесіз бе, жылайсыз 

ба? «Ана тілі» газетінің қызметкері 

келіп тұр деген соң, шоршып кете ме, 

әйтеуір, сол Жандос  бішев мырза 

былтыр да біздің газеттің қызметкерін 

қабылдамапты. Міне, облыстағы тіл 

газетіне деген олардың «құрметі» 

осындай болып тұр. Амал не? 

рине, мұндай жағдайға тап бола-

мын деп үш ұйықтасам түсіме кірген 

жоқ. Бірақ к ргенім әлгі болды. Ал 

енді қараңыз, Қарағанды облысында 

Тіл басқармасы бар. Тіл мәселесінде 

біршама жұмыстар атқарып келеді 

дейік. Бірақ барлық бұйрық, басқару 

функ циясын атқарып отырған облыс 

әкімдігіндегі қазақ тілінің мәсе лесі 

солай болған соң, тілге деген жана-

шырлық жоғарыдан басталуы тиіс 

еді ғой деген ой туады.  йткені т -

менгі сатылардың жоғары сатыларға 

пәрмені жүрмейтіні белгілі. Егер об-

лыс әкімдігі мемлекеттік тілді шешуді 



САРЫАҒАШ АУДАНЫ

Бозсу ауылы. Ленин ұжымшары 1929 

жылы  құрылған. Сол атаумен еліміз 

егемендік алғанға дейін аталып келді. 

Кейін Сарыағаш аудандық ономастикалық 

комиссиясының  2000 жылғы 3 сәуірдегі 

№157 қаулысымен Бозсу деп  згертілген. 

Сол елді мекеннің шетінен  збекстан 

мен Қазақстанды б ліп тұрған Бозсу 

зені ағады. Ал  зеннің ерекшелігі басқа 

зендердей емес, суы боз болып тұрады. 

Сол себепті Бозсу деп аталған болса керек.

Ескіқорған ауылы. 1935 жылдар ша-

масында Киров ұжымшары құрылған. 

Сол елге берілген Киров атымен кешегіге 

дейін аталып келген. Оңтүстік Қазақстан 

облыстық мәслихатының 2006 жылғы 29 

қыркүйектегі №25/278-111 шешімімен 

ж ә н е   О ң т ү с т і к   Қ а з а қ с т а н   о б л ы с ы 

әкімдігінің 2006 жылғы 2 қазандағы №330 

қаулысымен Ескіқорған атауы берілді. 

Ал Ескіқорғанға келер болсақ, дана 

қариялардың айтуына қарағанда, ілгеріде, 

жау шапқыншылығы кезінде мұнда үлкен 

қорған болған. Ескіқорған деп аталуы 

сондықтан.



Үшағаш ауылы. «Бірлік» кеңшарына 

қарасты №7 фермасының орталығы 

болған. Елді мекенге Үшағаш атауы 

ткен ғасырдың 1980 жылдары берілген. 

Үшағаш атауының берілу себебі, байырғы 

тұрғындардың айтуына қарағанда, ауыл 

Ел тәуелсіздігі – тіл тәуелсіздігі, 

тіл – ұлттың т лқұжаты, мемлекеттік 

тұғыры демекші, болашақтың берік 

іргетасын бүгіннен бастап қалау 

қажет.  сіресе,  сіп келе жатқан 

жас ұрпақты мемлекеттік тілде 

жетік меңгеруге баулуымыз керек. 

Сонда ғана ана тіліміздің  сіп-

ркендеуі, келешекте тіліміз үлкен 

мәртебеге ие болып, қазіргі әлемде 

кең қолданыста жүрген тілдермен 

терезесі тең болады.

Қазіргі уақытта заңнамалық 

және  зге де нормативтік құқықтық 

актілерді мемлекеттік тілде әзірлеу 

сапасы да ерекше назар аудару-

ды қажет етеді. Бүгінгі күнге дейін 

қазақ тілін оқытушы мамандардың, 

сондай-ақ аудармашы мамандардың 

жетіспеушілігі сезіледі. Бұл, әрине, 

уақыт еншінісіндегі мәселе деп 

білемін. 

Мемлекеттік тіл мәселесіне бай-

ланысты Елбасы «Мемлекет  з тара-

пынан тиісті нәрсенің бәрін жасап 

жатыр, бүгінгі күні қазақ тілінің 

тиісті мемлекеттік мәртебесі бар. 

йткені біздің қоғамдағы, еліміздегі 

менталитет сондай – басшы қай тілде 

с йлесе, оған бағыныштылар да сол 

тілде с йлейді. Басшы орысша с йлеп, 

орынбасарының оған қазақша жауап 

қатып тұрғанын к рмедік. 

Ж а л п ы   ә к і м д і к т е р   м ә с е л е с і 

біздің елде жете зерттелмей келеді. 

кімдіктерге есеп-қисап, СЭС,  рт 

с ндіру, т.б. қызметтер тұрғысынан 

тексеру болып тұратын шығар. Ал 

ондағы мемлекеттік тілдің жағдайы, 

ахуалы тексеріліпті дегенді естімеппіз. 

Байқап қарасақ, мемлекеттік тілдің 

шешілмей жатқан мәселелері кейбір 

әкімдіктердің  здерінде жаңбырдан 

кейінгі саңырауқұлақтай болып қор-

даланып тұрады екен. Біз осы уақытқа 

дейін мемлекеттік тілдің  зекті мә-

селелерінің себептерін сырттан іздеп 

келдік. Барлық мәселе мемлекеттік 

тілге байланысты конференциялар, 

д ңгелек үстелдер  ткізіп, жиналыстар 

ұйымдастырып жүретін әкімдіктердің 

зінде болып отыр. Мәселен, облыс, 

қала, аудан, ауыл әкімдіктерін алайық. 

Облыс әкімдігінің  мірде қолданатын 

қызмет тілі – орысша болса, қала, 

аудан, ауыл әкімдіктері сол тілде бай-

ланыс орнатуға бейім болады. Бұл 

манағы айтқан қоғамдағы тілдік мен-

талитеттен болып отырған жағдай. 

«Мемлекеттік тілде с йлеу менің 

азаматтық құқығым» деген түсінік са-

нада қалыптаспай келеді. 

Демек, біз дәл қазіргі таңда « кім 

және мемлекеттік тіл» деген мәселеге 

арнайы к ңіл б луіміз керек. Егер де 

әкім болып отырған азаматтардың 

мемлекеттік тілге сәл де болса жаны 

ашымайтын болса, онда сол әкімдіктегі 

ғана емес, тұтас облыстағы мемлекеттік 

тілдің тасы ешуақытта  рге домала-

майды. Бұл – шындық. Бұл – ақиқат. 

Мемлекеттік тіл – ел саясатының 

ең маңызды стратегиялық міндетіне 

айналып отырса да, соны жүзеге 

тыр жекпе-жекте жауды астына басып 

лтірмекші болғанда, астында жатқан 

жау қонышындағы пышағымен  лімнің 

қарнын жарып  лтіріпті. Таудың аты сол 

батыр жігіттің атынан қалған деген де 

с з бар. Осы атау  згерместен 1975 жылы 

ауыл «Дарбаза» кеңшарынан б лініп, 

« лімтау» кеңшары, кейіннен ауылдық 

округ болып құрылған. Ауыл маңында 

к не дүние ескерткіштерінің бірі – Жабай  

ата әулие кесенесі орын тепкен. Жабай 

ата әулие кесенесіне республикамыздың, 

облысымыздың түкпір-түкпірінен халық 

келіп зиярат жасайды.



Жайдаққұдық ауылы.  лімтау совхозы-

ның №2 б лімшесі болған. Жаугерші-

лік заманда Батыр-Жайдақ  рулы елі 

келіп коныстанған. Бір шеті «Пәрпі ата» 

әулиемен шектескен елдің бір шеті осы 

Жайдақ елді мекеніне келіп қосылған 

екен. Сол заманда қоныстанған ел, су 

к зін тауып,  бірнеше құдық қазып, сол 

Батыр-Жайдақ рулы елінің атауымен 

«Жай даққұдық»  елді  мекені  аталған  екен. 

Бұл күнде ауыл атауы  згеріссіз осылай 

аталып келеді.



«Оңтүстік Қазақстан 

облысындағы жер-су, елді мекен 

атауларының қысқаша 

тарихы» кітабы бойынша 

дайындаған  лкетанушы 

Молдияр СЕРІКБАЙҰЛЫ

т менгі басқармаға ғана тапсырып 

қойып,  здері орыс тілінде с йлеп 

жүре беретін болса, қалай болғаны? 

Бұл барып тұрған к збояушылық қой. 

Мұндай аймақтарда к збояушылық 

мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асы-

руда қатты белең алып бара жатқаны 

айқын аңғарылады. 

Егер әкім  зі бас болып: «Бүгінгі 

күннен бастап мемлекеттік тілде 

с й  л е й м і з ,   б і л м е й т і н д е р і ң і з   – 

үйреніңіздер» десе, тіліміздің жағдайы 

әлдеқайда дұрыс болар ма еді дегенім 

ғой. Бірақ мұндай с зді айту,  кінішке 

орай, бүгінгі әкімдердің қолынан кел-

мей отыр. Жергілікті жерлерде барлық 

мәселелер әкімдерден басталары 

с зсіз. Шынтуайтына келгенде, облыс 

жетекшілерінің руханият мәселелеріне 

қаншалықты деңгейде к ңіл б летіні 

ңірдің қазақтілді баспас зге жазылу 

дә режесімен де  лшенеді. Мысалы, 

был тыр Қарағанды  ңірінде «Ана тілі» 

газе тінің таралымы 300-ден әрең асты. 

2016 жылғы 1 қаңтардағы к рсеткіш 

бойынша Қарағанды облысындағы 

халық саны – 1384889, оның ішінде 

697275-ы қазақтар екенін ескерсек 

(ttps://ru.wikipedia.org), білдей бір облыс 

үшін 300 дана деген сын к термейтін 

жағдай. 


Салыстырмалы түрде қарасақ, Пав-

лодар облысының әкімдігінде де жағдай 

осыған ұқсас. Тағайындалғанына к п 

уақыт бола қоймаған облыс әкімі Болат 

Бақауовтың  з қызметінің барысында 

жиі ресми тілге басымдық беретінін 

байқау қиын емес. Бұған бір апта ішінде 

теледидардағы облыстық әкімдіктегі 

жаңалықтарды үзбей тыңдап шықсаңыз 

болғаны... жиналыстар к біне  зге тілде 

тіп жатады. Бірақ, Болат Бақауов қазақ 

тілін тәп-тәуір біледі. Таңғалатыным, 

жиналысқа қатысып отырғандардың 

к бі  зіміздің қарак з азаматтар. Сонда 

орыс тілі кім үшін, не үшін с йленеді? 

згелер түсінбей қала ма деп ойлай 

ма? Мұндай к зқарастан да арылатын 

кез жетті емес пе? Оның үстіне Пав-

лодар облысы да «Ана тілі» газетін 

жаздыруда республика бойынша т мен 

дәрежеде қалып келеді. 2016 жылғы 1 

қаңтардағы к рсеткіш бойынша Пав-

лодар облысындағы халық саны – 

758479, оның ішінде 385794 қазақ барын 

екенін ескерсек (ttps://ru.wikipedia.

org) «Ана тілі» газеті таралымының 

ең болмағанда 400 данаға жетпеуі де 

облыстағы шенеуніктердің мемлекеттік 

маңындағы т бешікте (т беде) болған 

геодезиялық белгі болған. Аталған 

геодезиялық белгі темірден жасалған, 

алыстан ағаш сияқты болып к рінген. 

Сонымен ауылға ат беру кезінде Үшағаш 

аталып кеткен.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет