Боджау түсінігі, түрлері Болжау грек сөзі «алдын ала білу»
жүктеу/скачать 20,45 Kb.
|
| Болжау әдістерін
Болжау әдістерінің барлық жиынтығы біртектілік дәрежесіне байланысты 2 топқа болінеді: Қарапайым. Кешенді (аралас) әдістер. Қарапайым болжау әдістері өз алдына фактографиялық және сараптамалық (экспертті) әдістерге бөлінеді. Фактографиялық әдістер болжау объектісінің өткен және қазіргі дамуы туралы нақты мәліметтерге сүйенеді. Сараптамалық әдістер болжау объектісі туралы сарапшы (эксперт) мамандардың білімдерін пайдалануга, объектінің келешектегі дамуы туралы олардың пікірлерін жалпылауға негізделген. Кешенді (аралас) әдісте алғашқы ақпараттар негізінде сараптамалық және фактографиялык әдістер қатар қолданылады. Фактографиялық әдістер келесі түрлерге бөлінеді: Статистикалық әдіс бойынша объектінің сипатталуының (параметрлерінің) динамикалық қатарын құру және талдауға негізделген. Оған экстраполяция, интерполяция, аналог (ұксасгык моделі), параметрлік әдістер кіреді. 2. Басымдылықты талдау ғылыми-техникалық жетістіктерді ғылыми-техникалық акпараттардың касиеттерін|пайдалануга негізделген. Бұл топтағы әдістердің ішінде басылымдардың серпінін (динамикасын) бағалау жэне талдауға негізделген әдістерді беліп қарастыруға болады Сараптамалық әдістер келесі белгілер бойынша топтастырылады: сараптамалар саны бойынша; мәліметтерді сараптамалық өңдеу (1-кесте). Кесте 1. Сараптамалық болжау адістерінің топтамасы
Статистикалық әдістер келесі 3 түрге жіктеледі: Сыргымалы орташа бойынша - қысқа мерзімді болжа мақсаттары үшін қолданылады. Бүл әдіс динамика қатарындап нақты деңгейді азғанаөзгермелі есептік мәліметтермен алмастыр; Мүнда орташа мән берілген уақыт интервалындағы мәліметтерді топтары бойынша есептелінеді, әрбір келесі топ 1 жылға (ай) жылжу арқылы пайда болады. Осының нәтижесінде бастапқы өзгерістер қалыпқа түседі, сондықтан бүл операция динамикалы қатарды жайластыру деп аталады. Маусымдьщ өзгерістерге сай болжау. Маусымдық өзгерістер жыл мезгілінің әсеріне динамикалық қатар деңгейінің өзгерісі болып табылады. Ола аграрлық-өнеркәсіптік кешенде, көп тауарлы сауда-саттықта қүрылыста, көлік, адамдардың сыркаттануы, т.б. салаларда орын алады. Маусымдық өзгерістерді өлшеу үшін маусымдылық индексі (Іs) қолданылады. Іs - динамикалык қатарда берілген (эмпирикалық) деңгейінің Үі салыстыру база ретіндегі теориялық (есептік) деңгейге (Үtі) қатынасы: Іs = Үі / Үtі Маусымдык өзгерістерді талдау үшін, сондай-ак сырғымалы орташа әдісін, т.б. әдістерді қолдануға болады. Индекстік әдіс әлеуметтік-экономикалық құбылыстарды болжауда, атап айтқанда көлемдік жэне сапалық көрсеткіштерін (баға өзгерісі, еңбек өнімділігі, өндірістік және айналым шығындары, пайда, т.б. өзгерісі) болжауда кеңінен қолданылады. жүктеу/скачать 20,45 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||