Бухгалтерлік есеп

184
              
7210         —        1010       =        32000                   1 типті операция
А (+)                     А (-) 
Материалдық қорлар мен қысқа мерзімді дебиторлық 
берешектердің кемуі
а) Тауар-материалдық қорларды өткізу. Бұл шаруашылық опера-
циялар  № 7010 «Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің
 
өзіндік құны» және № 7110 «Өнімдерді сату және қызметтер көрсету 
бойынша  шығыстар»  активті  шоттарында  бейнеленеді.  Шығыстар 
осы  активті  шоттарға  шығыс  етілетіндіктен,  тауар-материалдық 
қорлар  енді  кредиттік  жағында  орналасады  және  шаруашылық 
операцияның жазылуы № 7010, 7110 шоттардың дебетіне № 1310—
1315,  1317,  1320,  1330  шоттардың  кредитінен  жасалады.  Проводка 
төмендегіше болады:
               
       Дт                              Кт                                        Құжаттар
7010, 7110             1310—1315, 1317,        Дайын өнімді, тауарларды 
                              1320, 1330                      өткізу актісі жүкқұжат,
                                                                               шот-фактура
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  активті 
шот орналасқан. Бұл жағдайда 1 типті «Активті-активті» операция 
орын алады, яғни  баланстың активінде тек қана өзгерістер болады 
(бір  жағынан  дайын  өнімнің  өзіндік  құны  мен  өткізілуі  бойынша 
шығыстар  көбейеді,  екінші  жағынан  сол  сомада  кәсіпорынның 
тауар-материалдық  қорлары  шығыс  етіледі).  Бұл  жағдай  жазудың 
дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: 1) кәсіпорында 2005 жылы қыркүйек айының 
12  жұлдызындағы  №  189  дайын  өнімді  өткізу  актісіне  сәйкес, 
1800000  теңгеге  дайын  өнім  өткізілді.  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік 
жазу төмендегіше болады:
  
Дт                      Кт                      Сома                             Ескерту
7010       —      1320         =      1800000                  1 типті операция
А (+)                А (-) 

185
2)  дайын  өнімді  ыдыспен  (жәшіктермен)  қамтамасыз  ету  үшін 
2005 жылы шілденің 16 жұлдызындағы № 86 жүкқұжатына сәйкес, 
6500  теңгеге  құрылыс  материалдары  (тақта)  шығыс  етілді.  Бұл 
жағдайда бухгалтерлік жазу төмендегіше болады:
Дт                    Кт                        Сома                              Ескерту
7110      —      1317           =          6500                    1 типті операция
А (+)               А (-)
ә)  Материалдық  ресурстарды  өндіріске  шығыс  ету.  Бұл  жерде 
негізгі,  меншікті,  көмекші  өндірістер  мен  олардың  үстеме  шығы-
старының  қажеттіліктеріне  материалдық  ресурстардың  шығыс 
етілуі жасалады. Бұл шаруашылық операциялар № 8011, 8021, 8031, 
9041 «Материалдар» активті шоттарында бейнеленеді. № 801, 802, 
803,  804  бөлімшелердің  нөмірлері  өндіріс  немесе  шығыстардың 
түрін көрсетеді.
Шаруашылық операцияның жазылуы төмендегіше болады:
               Дт                                    Кт                            Құжаттар
8011, 8021, 8031, 8041   —   1310—1315, 1317           Материалды 
                                                                          жауапты тұлғалардың              
                                                                          материалдық есептері 
                                                                                
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  активті 
шот орналасқан. Бұл жағдайда 1 типті «Активті-активті» операция 
орын алады, яғни  баланстың активінде тек қана өзгерістер болады 
(бір жағынан аяқталмаған өндіріс көбейеді, ал екінші жағынан сол 
сомаға кәсіпорынның материалдық ресурстары шығыс етіледі). Бұл 
жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал  келтіреміз:  үстіміздегі  жылдың  I-тоқсанында  ерлер 
көйлектерін  тігу  бойынша  негізгі  өндіріске  2005  жылы  наурыз 
айындағы  цех  бастығының  материалдық  есебі  бойынша  980000 
теңге сомада материалдар шығыс етілді.  Бұл жағдайда бухгалтерлік 
жазу төмендегіше болады: 
Дт                    Кт                      Сома                             Ескерту

186
8011      —      1310       =         980000                   1 типті операция
А (+)               А (-)
б)  Қызметті  қысқартатын  жағдайлар  кезіндегі  материалдық 
ресурстарды  шығыс  ету.  Бұл  жерде  оның  зардабын  болдырмауға 
материалдық  ресурстарды  шығыс  ету  орын  алады.  Аталған  ша-
руашылық операциялар № 7510 «Табиғи апаттардан болған залалдар» 
активті шоттардың дебеті бойынша бейнеленеді.
Шаруашылық операциялардың жазылуы төмендегіше болады: 
Дт                             Кт                                        Құжаттар
7510              1310—1315, 1317            Кәсіпорын бойынша бұйрық,
                                                              материалдық  ресурстарды                                                                    
                                                                  шығыс ету туралы акті 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  активті 
шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  1  типті  «Активті-активті» 
операция орын алады, яғни  баланстың активінде тек қана өзгерістер 
болады  (бір  жағынан  табиғи  апаттардың  салдарын  жою  бойынша 
шығыстар  көбейеді,  ал  екінші  жағынан  сол  сомаға  кәсіпорынның 
материалдық  ресурстары  шығыс  етіледі).  Бұл  жағдай  жазудың 
дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: кәсіпорынның қызметін қысқартумен байла-
нысты жағдайды қалпына келтіру үшін кәсіпорын 2005 жылы сәуір 
айындағы жұмыс жүргізушінің материалдық есебіне сәйкес, 125000 
теңге  сомада  құрылыс  материалдары  шығыс  етілді.  Бұл  жағдайда 
бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 
Дт                    Кт                       Сома                             Ескерту
7510     —      1317           =        125000                  1 типті операция 
А (+)              А (-) 
в)    Өнімсіз  шығыстарға  материалдық  ресурстарды  шығыс  ету.  
Бұл жерде өнімсіз шығыстар: кем шығу, қиянат жасау, қайтарымсыз 
түрде  өткізуге  және  т.б.  материалдық  ресурстар  шығыс  етіледі. 
Өнімсіз шығыстар жалпы және әкімшілік шығыстарға жатады. Бұл 
шаруашылық операциялар № 7210 «Әкімшілік шығыстар» активті 
шотының  дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Бірақ,  бұл  жерде  олар  ең 

187
соңында шегерулерге жатпайтындықтан,  «өнімсіз» деген белгімен 
белгілеу  ұсынылады.  Шаруашылық  операциялардың  жазылуы 
төмендегіше болады:    
          Дт                              Кт                                Құжаттар
7210 өнімсіз          1310—1315, 1317   Кәсіпорын бойынша бұйрық,
                                                                түгелдеу немесе қабылдау-
                                                                              өткізу актісі
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  активті 
шот  орналасқан.  Демек,  бұл  жағдайда  1  типті  «Активті-активті» 
операция орын алады, яғни  баланстың активінде тек қана өзгерістер 
болады (бір жағынан өнімсіз шығыстар көбейеді, ал екінші жағынан 
сол сомаға кәсіпорынның материалдық ресурстары шығыс етіледі). 
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал  келтіреміз:  жергілікті  мектепке  демеушілік  жәрдем 
ретінде  2005  жылы  қараша  айының  26  жұлдызындағы  қабылдау-
өткізу актісіне сәйкес, 60000 теңге сомада материалдар қайтарымсыз 
түрде берілді.
Бұл жағдайда бухгалтерлік жазу төмендегіше болады:
       Дт                  Кт                Сома                                Ескерту
7210 өнсіз    —   1310      =      60000                      1 типті операция
А (+)                    А (-)
г)  Негізгі  құралдардың  жөнделуіне  материалдық  ресурстарды 
шығыс ету. 
Бұл жерде негізгі құралдарды жөндеуге материалдық ресурстар 
шығыс етіледі.
Аталған  шаруашылық  операциялар  №  2412—2417  «Негізгі 
құралдар»  активті  шоттарының  дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Бұл 
жерде материалдық ресурстардың құны кәсіпорынның шығыстарына 
емес, негізгі құралдар құнының артуына шығыс етіледі.
Шаруашылық операцияның жазуы  төмендегіше болады:
        Дт                                  Кт                               Құжаттар
   
2412—2417                 1310—1315, 1317         Материалды жауапты  
                                                                  тұлғалардың материалдық

188
                                                                                  есептері
     
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  активті 
шоттар орналасқан. Демек, бұл жағдайда 1 типті «Активті-активті» 
операция орын алады, яғни  баланстың активінде тек қана өзгерістер 
болады  (бір  жағынан  негізгі  құралдардың  құны  артады,  ал  екінші 
жағынан сол сомаға кәсіпорынның материалдық ресурстары шығыс 
етіледі). Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.

жүктеу/скачать 2,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: