Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық
А.Иүгінекидің қандай шығармасы маңызды мұраға жатады?
жүктеу/скачать 3,82 Mb. Pdf көрінісі
|
| А.Иүгінекидің қандай шығармасы маңызды мұраға жатады?
Ах мет Иүгі не ки (ХІ ғ. со ңы – ХІІ ғ. ба сы). Бұл дү ниенің жа рық сәу- ле сін көр ме ген за ғип Ах мет ой шыл да зер де лі бо лып туады, қа бі ле тін ұш тап, бі лім ге құ лаш ұра ды. Көп із де ніп, мол бі лім жи най ды. Түр кі тіл- де рін тү гел мең ге ріп, араб ті лін же тік бі ле ді. Өз ор та сы ның көп оқы ған бі лім па зы есе бін де ол «Әдиб (оқымысты) Ах мет» де ген атақ қа ие бо ла ды. Ах мет Иүгі не ки дің өмір та ри хы ту ра лы мә лі мет аз. Кей бір де рек- тер де ол ХІІ ға сыр дың аяғы ХІІІ ға сыр дың ба сын да өмір сүр ген делінеді. Оның біз ге жет кен «Ақи қат сыйы» («Һи батул Ха қа иқ») ат ты құн ды ең- бе гін ма ман дар ХІІ–ХІІІ ға сыр ға жат қы за ды. Бұл кез де Түр кіс тан мен Ор та Азия ның кей бір ай мақ та рын Қа ра хан әуле ті би леп тұр ған бо ла тын. «Ақи қат сыйы» шы ғар ма сын да мұ сыл ман ның мо раль дық эти ка сы жа зыл ған. Он да өмір дің өзек ті мә се ле ле рі (тә лім-тәр бие, мо раль дық нор- ма лар, адам гер ші лік қа сиет тер, т.б.) жай ын да әр алуан ақыл-ке ңес тер мен ді ни уа ғыз дар кел ті ріп, ой қо рыт қан. Дас тан ның не гіз гі та қы рып- та ры мен олар дың маз мұ ны дін не гіз де рі не ар нал ған. Та ны мал ақын Әлі шер Науаи «Насаи әл мухаббат» деген еңбегінде Ах мет Иүгінекиді Ор та Азия ның өз за ма нын да ғы көр нек ті шай ыры деп дәріптеген. Ах мет тің кі та бы түр кі ха лық та ры ның көр кем жаз ба әде би ті- лін де жа зыл ған. А.Иүгі не ки дің бір ға на тіл өне рі жай ын да жә не тіл мен сөз дің зияны ту- ра лы бір не ше құн ды ойла ры ба рын кө ре міз: «Әдеп ба сы – тіл. Тіл дің көр кі – әділ сөз», «Тіл сақ тан ған ды сақ тайды», «Әділ сөз – әсел (бал), жал ған сөз – бә сел (ащы жуа)», «Кім жақ сы, кім жа ман – бә рі тіл ден», «Жал ған сөз – ау- ру, шан шу дай, әділ сөз – ши па, жан ға жай», «Ойлы сөз көп ті ұтар, ой сыз сөз бас ты жұ тар», «Ті лің ді бақ, аз сөй ле: тіл бай лау лы бол са – бас аман», «Өзеу- рей бер ген өкі нер, ті лін тый ған өкін бес», «Тіл жа ра сы біт пейді, оқ жа ра сы бі те ді», «Тіл мен сөз дің бос ты ғы – көп кі сі нің ба сын жер», «Әуме сер кі сі нің өз ті лі – өзі не дұш пан», «Өз сө зің нен өзің сақ тан – өкін бейт ін сө зің ді айт », «Ті лің ді тый – ті сің сын байды, ті лі шық қан ның ті сі сы на ды», «Көп сөй лей- т ін тіл – бі тіс пес жау», т.б. Ис лам ді нін де гі сөз әде бін көр сет кен бұл на қыл сөз дер ха лық ара сын да әлі күн ге дейін айтылып ке ле ді. жүктеу/скачать 3,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|