Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

10 

 

Чтобы помочь ребенку подогнать не его индивидуальность под школьную норму, а наоборот, 

нужен  веер  допустимых  образцов  в  пределах  данной  нормы.  При  этом  условии  ребенок 

обретает чувство собственного достоинства, уверенность, избавляется от излишней тревоги. 

Развивая    у  ребенка  навыки  общения  и  сотрудничества,  попутно    решаются  проблемы 

эмоционального неблагополучия детей на этапе дальнейшей адаптации к школе. Соединение 

привычной  дошкольной  и  школьной  среды  облегчает  и  обеспечивает  ребенку  переход  от 

дошкольной жизни к школьной. Практика показала, что перспективным и важным является 

проблемно  –  поисковый  метод  обучения  дошкольников.  В  процессе  решения  проблемной 

ситуации происходит обучение ребенка путем использования известных способов действия, 

перенесенных  в  незнакомые  условия.  Нередко  для  получения  ответа  требуется  открытие 

нового способа, в этом случае ребенок может идти путем проб. При этом дети пользуются 

двумя  видами  поисковых  проб:  практическими  (действия  в  перекладывании,  подборе)  и 

мыслительными (обдумывание хода, предугадывание результата, предположение решения). 

Все  это  дает  основание  для  утверждения  возможности  приобщения  дошкольников  к 

элементам творческой деятельности. 

Обучение  детей  наиболее  продуктивно,  если  оно  идет  в  контексте  практической  и 

игровой деятельности, когда созданы условия, при которых знания, полученные детьми ранее, 

становятся  необходимы  им,  так  как  помогают  решать  практическую  задачу,  а  потому 

усваиваются легче, быстрее. 

Для  успешной  подготовки  детей  к  обучению  в  школе  необходимы  не  столько 

определенные знания, сколько умение последовательно и логически мыслить, догадываться, 

умственно  напрягаться.  Познавательный  материал  используется  в  определенной  системе, 

основанной на следующих принципах: 

1)

 

Рациональное  сочетание  разных  видов  деятельности,  адекватный  возрасту  баланс 

интеллектуальной нагрузки. 

2)

 

Развивающий характер обучения, основанный на детской активности. 

3)

 

Дифференциальный  подход  к  каждому  ребенку,  максимальный  учет  его 

психологических особенностей, возможностей и интересов. 

4)

 

Непрерывность и преемственность педагогического процесса. 

5)

 

Опора на жизненный опыт ребенка. 

6)

 

Позитивный  центризм  –  отбор  знаний,  наиболее  актуальных  для  ребенка  данного 

возраста. 

В процессе работы решается целый комплекс задач:  



 

создание  условий для благоприятной адаптации к школьному обучению; 



 

включение в работу системы непрерывного обучения дошкольников, в основе которой 

лежит  идея  интеграции.  Интеграция  –  процесс,  в  ходе  которого  разобщенные  элементы 

посредством синтеза объединяются в целостную систему; 



 

формирование психологической готовности к школе; 



 

развитие 

познавательной 

активности, 

любознательности, 

стремления 

к 

самостоятельному познанию размышлению; 



 

преодоление интеллектуальной пассивности у детей посредством создания и решения 

проблемных ситуаций. 



 

формирование  навыков  решения  проблемных  ситуаций,  самостоятельного  поиска 

ответов; 



 

развитие  познавательного  интереса  и  понимания,  наглядно  выраженных  связей: 

временных, пространственных, функциональных, причинно–следственных, а так же умения 

пользоваться схемами, моделями. 

При выборе способов воздействия необходимо учитывать следующие рекомендации по 

развитию познавательной активности: 

1)

 

Предоставление  ребенку  возможности  свободного  выбора  деятельности.  Это 

обеспечит личную значимость того, что он делает. 

11 

 

2)

 

Позитивная  мотивация  для  той  или  иной  деятельности.  Для  ее  формирования 

необходимо  постоянное подтверждение правильности действий ребенка, а так же создание 

ситуации успеха. 

3)

 

Игры  и  упражнения,  используемые  в  ходе  обучения,  должны  соответствовать  его 

целям и предмету осознания. 

4)

 

Предлагаемый детям материал для осознания и усвоения должен быть эмоционально  

окрашен, удобен для зрительного восприятия (выделен  цветом, графически обозначен т.д.). 

5)

 

Необходимо  учитывать  двуплановость    деятельности:  ее  внешнюю  сторону 

(предметные  действия, манипуляции) и внутреннюю (процессы,  происходящие в сознании). 

6)

 

Доминировать должны действия и рассуждения самих детей, а не взрослого. 

7)

 

Необходимо побуждать детей к самостоятельному поиску ответов на возникающие 

ответы. 

8)

 

Показателем успешного обучения предлагаемого материала будет перенос ребенком 

усвоенных навыков в повседневную жизнь и использование в различных ситуациях.  

Обязательным  элементом  образа  жизни  старших  дошкольников  является  участие  в 

разрешении  проблемных  ситуаций,  в  проведении  элементарных  опытов  (с  водой,  снегом, 

воздухом, магнитами, увеличительными стёклами), в развивающих играх, головоломках. 

Для    развития  у  детей  интереса  к  окружающему,  пытливости,  любознательности  

используются занятия с экспериментированием, подталкивающие детей к активной поисковой 

деятельности,  где  они  могут  длительно  сосредотачиваться  на  интересующей  их  проблеме: 

изучать  жизнь  муравейника,  экспериментировать  с  водой,  с  предметами,  придумать  новые 

конструкции. При этом они задают много вопросов, пытаются самостоятельно найти решение, 

высказывают оригинальные догадки, предположения, иными словами, проявляют творческое 

отношение к объекту и процессу познания. Интеллектуальная и практическая деятельность 

ребёнка  на  организованной  учебной  деятельности  должна  быть  разнообразна.  Однообразие 

информации и способов действия быстро вызывают скуку, и снижает активность. Необходимо 

постоянно менять формы вопросов, заданий, стимулировать поисковую деятельность детей, 

создавая  атмосферу  напряжённой  коллективной  работы.  Использовать  игровые  приёмы, 

например: «Что предмет расскажет о себе?». Принимая на себя роль предмета, ребёнок от его 

имени рассказывает, какой он, что умеет делать и даже какой у него характер (мяч – весёлый, 

карандаш – трудолюбивый, ножницы – смелые и т.д.). После этого ребята придумывают новый 

предмет, у которого нет указанных недостатков (например: автомобиль – его достоинства и 

недостатки,  затем  изобретение  нового  автомобиля,  с  которым  им  хотелось  бы  играть). 

Постоянно 

вовлекать 

детей 

в 

разнообразную 

поисковую 

деятельность 

и 

экспериментирование. Например: Какие семена дадут всходы, проращенные или нет? Какие 

из срезанных веток распустятся быстрее: поставленные в холодное место или в тёплое? 

Любознательность, активность, самостоятельность – вот качества, необходимые ребёнку 

для  успешной  учебной  деятельности.  Именно  они  являются  залогом  познавательной 

активности, интереса к учёбе, способности к самостоятельному поиску. 

 

 

Используемая литература: 

1.

 

Преемственные  связи  ДОО,  школы  и  родителей  будущих  первоклассников,  /Е.П. 

Арнаутова, Г.Г. Зубова, Л.А. Ермакова.— М.: 2006. 

2.

 

Баркан А.И. Практическая психология для родителей, или как научиться понимать своего 

ребенка. — М.: АСТ-ПРЕСС,1999. 

3.

 

Дубровина И.В. Готовность к школе. — М.,2001. 

4.

 

Юзбекова  Е.А.  Ступеньки  творчества    (место  игры  в  интеллектуальном  развитии 

дошкольника).— М.,ЛИНКА-ПРЕСС, 2006. 

 

 

 

12 

 

МЕКТЕП ДЕЙІНГІ ОҚЫТУ-ТӘРБИЕЛЕУ ПРОЦЕССІНДЕГІ ҚИМЫЛДЫ 

ОЙЫННЫҢ МАҢЫЗЫ 

 

 

Абеуп Карлыгаш Амангельдыевна 

Қарағанды №42 «Тілек» балабақшасы  

 

 

Ұйымдастыру  жөніндегі  нұсқау.  Қимылды  ойындар  күнбе-күн  жүргізіледі. 

Ойындардаң ұзақтығы 6-10 мин шамасында болады. Ол ойынның мазмұны мен сипатына, оны 

өткізудің  шарттарына,  ойынға  қатысушылардың  санына  тағы  сол  сияқты  жағдайларға 

байланысты. Қимылды ойындар күннің әр мезгілінде өткізіледі. Тәрбиеші барлық баланы күн 

ұзағына  тыныштандыруға  және  көңіл  күйлерін  жадыратуға  тырысқанда,  жекелеген  немесе 

кіші топтағы балалар топ-топ болып ойнай алатын сабырлы ойын түрін таңертеңгі  тамаққа 

дейін  жүргізген  жақсы.  Таңертеңгі  астан  кейін  балаларды  бірден  белсенді  қимылды  талап 

ететін іс-әрекетке тарту дұрыс болады. Балалардың шыдамдылығы мен ықылас қоюын талап 

ететін сабақтың алдында, тәрбиеші оларды қозғалу интенсивтілігі орташа қимылды ойындар 

ойнатып қызықтырады. Ал экскурсиялар, физкультура немесе музыка сабақтарының алдында 

сабырлы  ойындар  ұсынылады.  Оның  орнына,  сабақтан  кейін,  серуен  кезінде  тәрбиеші 

балалардың әр түрлі қимылды талап ететін іс-әрекеттеріне түрткі болады, ережелер мен ойын 

жаттығулары  тән  белсенді  қимылдар  туддыратын  сюжетті  ойындар  жүргізіледі  (жүгіру, 

секіру, допты лақтырып, қағып алумен байланысты т. б. ойындар). Бұл ойындар топтың бір 

бөлігімен, сондай-ақ барлық топпен де жүргізіледі. 

Суреттерді  анықтап  қарау,  тақпақтарды  қайталау,  құрылыс  материалымен  айналысу 

сияқты  істерден  кейінгі  ойналатын  ойындар  әбден  ұйымдасқан  түрде,  балалардың  біразы 

белсенділікпен қатысатын, балалар оның мазмұны мен ойнау ережелерін анағурлым тиімділік 

мағынасында  меңгеретіндей  болып  өткізіледі.  Бұл  кезенде  балалардан  ықылас  қоюды, 

анағұрлым  күрделі  қимыл  жасау  міндеттерін  талап  ететін  жаңа  ойындар  беруге  болады, 

өйткені балалар әлі онша шаршамаған және тәрбиешінің түсіндіргенін тындай алады, ойынға 

белсеніп әрі көңілденіп кіріседі. 

Балалардан зор көңіл қоюды, ынтасын талап ететін өте күрделі істі, мысалы, ертегілер 

мен әңгімелерді жаңғыртып қайта айтып беру, математикалық қарапайым түсініктерді және 

сол  сияқты  істі  жетілдіруде  айырмашылықтары  мен  атау  формаларын  жіктей  білуде,  ең 

жақсысы балаларға олардан ережелері мен мазмұнын меңгеруге қиын тиетін жаңа ойындар 

бермеу керек. Мұндай жағдайларда бұрыннан белгілі ойындары қайталату орынды болады. 

Музыка  мен  физкультура  сабақтары  өтілетін  қимылды  ойындар  таңертеңгі  серуеннің 

екінші жартысында жиі өткізіледі. 

Кешкі  серуен  кезінде  кез  келген  қимылды  ойынды  ойнатуға  болады.  Түстен  кейінгі 

уақыттарда  хороводтар,  музыканың  сүйемелдеуімен,  әндермен,  ұйқасты  тектермен 

жүргізілетін  ойындар  жақсы.  Олар  балалардың  демалысын  ұйымдастырады,  олардың 

эмоционалдық жағдайын жақсартады. 

4 жасқа аяқ басқан балалар қарым-қатынас жасаудың коллективті түріне тырыса отырып, 

тек  өздері  ғана  немесе  ересек  адамдармен  қосылып  ойнауды  ғана  жақсы  көретіндігін  есте 

сақтаған  жөн.  Олар  қозғалыстардағы  өз  жетістіктерін  тәрбиешілеріне  көрсеткенді  жақсы 

көреді. Педагог баланың бірде біреумен, бірде екіншісімен ойнай отырып, балалардың әр қилы 

заттармен және ойыншықтармен жеке ойнауларын жетілдіруге қамқорлық жасайды. 

Қимылды  ойындардың  сюжеттері  балалардың  ақыл-ойы  мен  қозғалу  тәжірибелеріне 

байланысты  барынша  түрлендіріле  түседі.  Сонда  да  негізгі  мазмұндысы  балалардың 

хайуанаттардың,  құстардың  әрекетін,  әр  түрлі  транспорттың  қозғалыстырын,  адамдардың 

заттармен қызметтерін қайтадан қайталау болып қала береді. Ойындарда заттарды тану мен 

есте сақтауға, формаларын білуге  байланысты тапсырмалар (текшелерді, дөңгелектерді, төрт 

бұрыштарды),  негізгі  түстерді  айыра  білу  тапсырмалары  («Түрлі  түсті  автомобальдер», 

13 

 

«Жалаушаға  қарай  жүгіріңдер!»),  дыбыстарды  айыру  міндеттері  пайда  болады  («Кімнің 

дыбыстағанын тапшы»). 

Қимылды  ойындардың  көпшілігі  толық  сюжетті  және  рольмен  қамтамасыз  етілген 

болып келеді. Сондықтан олардан ең алдымен рольді ойындардың атаулары шығады («Мысық 

пен тышқан», «Поезд», «Мекиен мен балапандар» және басқалары). Олар балалардың ойын 

тәртібін анықтайды. 

Бір  жағдайларда  барлық  бала  өздеріне  бір  түрлі  рольді  алады  да,  баз-баяғы  бір  ойын 

әрекетін  орындайды  («Трамвай»).  Басқаларында  да  бір  жетекші  роль  ерекшеленеді 

(«Мысық»),  ал  қалған  балалардың  барлығы  басқасын,  оларға  ортақ  рольді  орынайды 

(«Тышқандар»).  

Бұл жас шамасындағы балалардың әрекеттерін аша түсу үшін енді ойын тәртіптері мен 

өзіне алған рольдің бәрі бір емес. Баланың  рольді орындауға көзқарасы өзгереді. Осылай, егер 

3  жасқа  аяқ  басқан  балада  берілген  рольді  орындауға  жауапсыз  қарау  жиі  байқалған  болса 

(мысалы,  қасқыр  бір  қоянды  ұстап  алып,  басқа  қояндарға  көңіл  бөлместен,  онымен  бірге 

қосылып  ойнақтап,  жүгіріп),  ал  енді  балалар  өздеріне  міндеттеген  тапсырманы  түсінеді 

(қасқыр қоянды ұстап алып, оны былай қоя тұрып, басқа қояндарды да ұстап алып, өз үйіне 

қарай тартады). Бұл жастағылардың жетекші рольді орындауын тәрбиеші көбіне өз мойнына 

алады.  

Балалар  үшін  ойын  әрекетінің  мазмұны  түсінікті  және  қызықты  болғаны  дұрыс.  Бұл 

олардың ойындағы белсенділігін көтереді, әрекеттерге айқын да эмоционалды әр береді. 

4 жасқа аяқ басқан балалардың кимылды ойындарында айтарлықтай күрделі қозғалыстар 

кездесіп  отырады  (текшелерге  тырмысып  шығып,  олардың  үстіне  отыру,  содаң  кейін  түсу, 

столдың  астына  еңбектеп  кіру  және  соған  ұқсас)  және  әр  қилы  қозғалыстардың  ұласуын 

байқауға  болады  (доптарды  алысқа  лақтыру,  оларды  қуып  жетіп,  алу;  «масаны»  қуып 

жетерліктей  секіру  және  басқалары).  Балалар,  мазмұнды  күрделі  ойындарға  қалыптаса 

отырып, әрқайсысы тек қана өзінше жеке нәтижеге жетуге тырысып ойнайды. Қимылды ойын 

балалар  тобының  әлі  де  нағыз  бірлескен  ойыны  болып  есептелмейді.  Бұл  –  жаттығу 

ойындарында ерекші байқалады. 

Бұл топта тексті ұйқастыру және әнмен жүргізілетін ойындар кең қолданылады. Мұндай 

ойындарда енді балалар әрекеттерінің ортақтасып және бір мезгілде өтуіне қол жетеді. 

Тәрбиеші  мен  балалардың  ойынға  дайындығының  оны  табысты  өткізу  үшін  зор 

маңызы бар. Ойынның шарттарымен алдын ала танысудың мәні, егер бұл шарттар жаңа әрі 

белгісіз  болса,  сол  уақытта  маңызды  болады.  Ойынға  әзірлене  отырып,  тәрбиеші  ойын 

барысын, балалардың алаңға орналасуын және мүмкін болатын орын ауыстыруларды, рольдер 

бөлісуін және т. б. ойластырады, ойын материалын әзірлейді. 

Балалардыңойынға деген қызығушылығын тудыруға, оларды жұмылдыра түсуге тырыса 

отырып,  тәрбиеші  мына  сияқты  құбылыстармен  кездесуі  мүмкін:  оған  жауапты  рольді 

бермегендіктен бала ойыннан бас тартады. Топтағы мұндай балаларды біле отырып, тәрбиеші 

алдың  ала  оларды  ойынды  әзірлеуге  тартады:  ленталарды  немесе  кішкене  кубтарды  алып 

келуді және орналастыруды, балалардың бәрінің де аяғында шапаталары бар ма екен және т. 

б. тапсырмалар береді. Бұл қызметтерге балалар құлшына қатысады, бұл тәрбиешіге оларды 

кейіннен ойынға қосуға көмектеседі. 

Алдын ала қандай да бір сыйлық әзірлеген дұрыс (қызық ойыншық, бұрамалы ойыншық, 

көңілді би т. б.). Бұны алдын ала балалардың ешқайсысы білмеуі тиіс. 

Ережелерді  орындау.  Негізгі  талаптар  болып  есептелетіндер  –  бірлесе  отырып 

әрекеттене білуге, өзін ұстай білуге, әрекеттенуді нұсқау бойынша және ойынның сюжетімен 

сәйкестендіре  бастауға  және  аяқтауға,  берілген  бағытта  белгілі  бір  тәсілмен  қозғалуға, 

қозғалыстың мәнерлілігіне көңіл қоя білуге тәрбиелеу (мысық оянады, керіледі, мияулайды). 

Қимылды  ойындарды  үнемі  қайталап  отыру  қажетті  дағдыларды  жетілдіруге  және 

нығайта  түсуге,  коллективті  ойындардағы  қозғалыстың  оңай  да  еркін  болуын  жетілдіруге, 

ойын жағдайларындағы жақсы бағыттылыққа, басқа ойыншылардың әрекетіне жауап ретінде 

тез және ойлы түрде әрекет ете білуге көмектеседі. Ойынның ережелерін қайталап орындау, 

14 

 

бұл сәбилердің екінші тобынан бастап, ерекше маңызды, баланың ойлау қабілетінің жетілуіне, 

оның ерік қасиеттерін тәрбиелеуге көмектеседі. 

Егер  қайталау  кезінде  ойынның  түрі  біраз  өзгертіліп,  күрделілендіріліп  отырылса, 

қимылды  ойындардың  тәрбиелік  және  танымдық  жағы  күшейе  түседі.  Ережелеріне  жаңа 

детальдар қосып, олардың дұрыс орындалуына талаптарды күшейтіп, ойыншылардың санын 

өзгерте отырып, ойынды күрделендіре түсуге болады. Ойынды оған жаңа қимылдар кірістіріп 

(жай  аяңдамай,  жүгіріп  өту,  аттап  өтпей,  үстінен  асып  түсу),  қозғалыстың  қарқынын, 

(трамваймен тез жүру, жіңішке тақтайдың үстімен өте баяу жүріп өту), балалардың сап түзеу 

формасын,  ойынның  шарттарын  өзгерте  отырып  (орындықтардан  құрастырылған  кішкене 

үйлерді  бөлменің  әр  жеріне  орналастыру,  кішкене  дөңгелектің  орнына  құрсауларды 

пайдалану), күрделендіре түсуге болады. 

Бір  ойынды  қатарынан  2-3  рет  өзгеріссіз  қайталайды,  әтпесе  ол  балаларды  зеріктіріп 

жібереді.  Содан  кейін  кез  келген  таныс  ойынға  қайта  оралуға  болады.  Тек  содан  соң  ғана 

алғашқы  ойынды,  ең  алдымен  оған  ешқандай  өзгеріс  енгізбей,  кейін  оның  мазмұны  мен 

ережелерін күрделендіре түсіп, қайталауға болады. 

Ойынға  басшылық  ету.  Тәрбиеші  балаларға  ойынның  кейіпкерлері  өздерін  қалай 

ұстауға  тиісті  екенін  әңгімелейді  және  көрсетеді,  олардың  әрқайсысының  қимылына  тән 

белгілерді ерекшелеп айтады. 

Жылдың  басында  ойын  әрекеттерін  өрістету  ойынның  сюжетін  біртелеп  аша  түсетін 

үлкен  адамның  жиі  түсіндірулерімен  қоса  жүреді.  Бұл  әсіресе  жаңа  ойындарды  түсіндіру 

кезінде  жүргізіледі.  Кейінірек  тәрбиеші  ойын  сюжеті  мен  ережелерін  түсіндірген  соң,  ол 

ойынды ойнауға болады.  

4 жасқа аяқ басқан балалар үшін ойынның (ойдан шығарылған) жағдайды мәнді болады. 

Қоянның  балалары  торларда  шыдамдылықпен  отыр.-  Олар  күзетші  келмейінше  және  есікті 

ашпайынша берік құлыптаулымыз деп санап, еденді таяқшамен тарсылдатып отыр. 

Бұл жастағы топтың балаларынан енді ойының шарттары мен ережелерінің анық және 

дұрыс  орындалуын  талап  етуге  және  соған  жетуге  болады.  Балалардың  кеңісікте 

бағдарлауымен  байланысты  талаптың  жоғарылайына  қарай  ойынның  шарттарының 

орындалуына арнайы көңіл бөлу қажет. Олар ойын құрылысындағы өздерінің орнын таба білуі 

тиіс  (трамвайдың,  поездың  вагонынан  тиісті  орын  ала  білуі,  тек  өзінің  ініне  тығылуы). 

Балаларды  ойын  кезінде  қысылып-қымтырылмауға,  залдың  немесе  учаскенің  алаңына 

жайласуға,  ойынды  жүргізушіден  және  бір-бірінен  аулағырақ  бытырай  жүгіру,  хороводтық 

ойын кезінде ортаны тарылтпауға және т. б. бірте-бірте үйретеді. 

Балалардың қимыл тәжірибелері мен өз  бетінділігінің молаюына байланысты кеңістікте 

бағдарлай білуі жетіледі. 

Тәрбиеші  жауапты  рольді  енді  тек  ең  жігерлі  және  зерек  балаларға  ғана  сирегірек 

тапсырады.  Балалардың белсенділігіне түрткі бола отырып, тәрбиеші  олардан басты рольді 

кімнің  ойнағысы  келетінін  сұрайды.  Тәрбиеші  жетекшілік  еткісі  келгендерді  көтермелей 

отырып, балаларды рольге тағайындаудағы кезектілікті сақтауға тырысады, сабырлы, ұялшақ 

балаларды белсенділендіреді, рольді орындауға көмектеседі. 

Тәрбиешінің  қимылды  ойынға  тікелей  қатысуы  ойынның  эмоциялылығын  күшейтеді, 

тәрбиеші  мен  балалар  арасында  достық  байланыстың  орнауына  және  балалардың 

коллективтік өзара жарасымды қарым-қатынасын нығайтуға ықпал етеді. 

Қимылды ойындардың мазмұны 

Жүгіріп ойнайтын ойындар 

Кешкене құс және балапандары. Балалар 5-6 баладан топ-топқа бөлінеді. Әр топтың 

өзінің  үйшігі  –  ұясы  болады  (бормен  сызылған  шеңбер,  еденге  тасталған  үлкен  дөңгелек 

немесе  ұштары  байланған  жіп  және  т.  б.).  Балалар  жүресінен  отырып,  ұяларында  отырған 

балапандарды, тәрбиеші құстың өзін бейнелейді. «Ұштық - ұшамыз» деген сөздер бойынша  

құстың  балапандары  ұяларынан  ұшып  шығады  және  тамақ  іздеп  аласырақ  ұшып  кетуге 

тырысады.  Тәрбиешінің  «Үйге  қарай  ұшамыз»  деген  сөзі  бойынша  балапандары  ұяларына 

оралады. Ойын 3-4 рет қайталанады. 

15 

 

Нұсқау. Тәрбиеші балалар-балапандардың сигнал бойынша әрекет етуін, қадағалайды, 

бөтен ұяға қонуға болмайтынын, үйден алысырақ ұшу керектігін – онда құстар үшін тамақ көп 

екенін ескертеді. 

жүктеу/скачать 29,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: