Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

678 

 

қасиеттерімен таныстыруға болады. Мектепке дейінгі балалық шақта бала өзінің сенсорлық 

тәжірибесін  жинақтау  нәтижесі  болып  табылатын  заттық  үлгілерді  қолданудан  көпшілік 

қабылдаған  сенсорлық  эталонға  ауысады.  Сенсорлық  эталондар  дегеніміз  –  қасиеттер  мен 

қатынастардың  әр  түрінің  негізгі  жеке  түрлері  жөнінде  адамзатта  қалыптасқан  түсініктер. 

Бұларға  түс,  пішін,  заттардың  шамасы,  олардың  кеңістіктегі  орны,  дыбыс  күші,  уақыт 

аралықтарының ұзақтығы, т.б. жатады.  

Заттардың өлшемін, көлемін анықтау үшін балада екі қолдың, көздің, мойынның бұлшық 

еттері  жақсы  қозғалыста  болуы  тиіс.  Сондықтан  ұсақ  моториканы  дамытатын  дамытушы 

ойындардың жиынтығы қажет.  

Сәбилер  тобымен  жұмыста  балалардың  сенсорлық  тәрбиесін  дамыту  мақсатында 

жүргізілетін жұмыстарды бес кезеңге бөліп қарастыруға болады.  

1-кезең. Әдебиеттерге шолу жасау, интернет көздерімен жұмыс, әдіс-тәсілдерді таңдау: 

- қарапайымнан күрделіге әдісі; 

- бірнеше рет қайталау тәсілі (Кіші топта әр бала жаңа нәрсені  әр түрлі жылдамдықта 

меңгереді,  сондықтан  қайталау  тәсілі  ойынның  мазмұнын  толықтай  түсінуге  мүмкіндік 

береді); 

- қосымшалар қою тәсілі (кубиктер, сақиналар, ленталар); 

- сөйлеу мәнері тәсілі; 

- ойынды қабылдау – қорытынды нәтиже ретінде қолданылады. 

2-кезең.  Балалардың  түстерді,  көлемдерді,  өлшемдерді  ажырата  алуын,  яғни 

қалыптасқан дағдылар деңгейін анықтау. Ол үшін әр түрлі ойындар ойнатылады: 

 - «Тура осындай ғимаратты сал» - түстерді қабылдауға арналған ойын. 

Материал: түрлі-түсті 4 кубик. 

Тапсырма: үлгі бойынша ғимарат құрастыр.  

Үлгі: сурет. 

- «Тап және көрсет» - заттың формасын қабылдауға арналған ойын. 

Материал:  Үшбұрыш,  төртбұрыш,  шеңбер,  және  т.б.  геометриялық  фигуралардан 

жасалған тауық. 

Тапсырма: Тауыққа жақсылап қара, оның қандай мүшесі үшбұрыш, қайсысы шеңбер... 

-  «Жануарларға  үйге  қайтуға  көмектес»  -  заттардың  өлшемдерін  қабылдауға  арналған 

ойын. 

Материал: тал пен кустарник макеті, 2 жол – ұзын және қысқа, 2 көпір – кең және тар. 

Тапсырма:  тәрбиеші  түсіндіреді,  бала  персонаждармен  жұмыс  жасайды.  Қонжық  пен 

қоян жақсы қыдырды, енді үйге қайтқылары келді. Оларды үйлеріне дейін жетуге көмектес. 

Қонжықтың үйі үлкен талдың артында. Ол қайда тұрады? Міне, мында. Ал қоянның кішкентай 

үйде тұрады. Ол қайда тұрады? Қонжықтың үйі  қандай? (үлкен), ал қоянның? (кішкентай). 

Қонжықтың үйіне ұзын жолмен, ал қоянның үйіне қысқа жолмен бару керек. Қонжық қайда 

барады?  Ал  қоян  ше? Көрсет.  Бұл  жолдар  өзеннен  өтетін көпірде  орналасқан.  Қонжық  кең 

көпірмен, ал қоян тар көпірмен барады. Енді, достарымыз өз үйлеріне дейін жетті. Сен оларға 

көмектестің. Жарайсың! 

3-кезең.  Алынған  нәтижелерге  сәйкес  заттардың  қасиеттерін  ажырата  алу  мақсатында 

ойындар  мен  арнайы  жаттығулар  таңдалып  алынды.  Жұмыс  жоспары  құрылып,  міндеттер 

анықталды.  

Сәбилер тобымен жұмысқа қойылатын міндеттер. 

Білімділік: 

- заттардың негізгі белгілері ретінде түсін, формасын, өлшемін ажыратуға үйрету; 

- екі не одан да көп заттардың түстері, формалары, өлшемдері бойынша салыстыра білуге 

үйрету; 

-  заттарды  белгілі  бір  қасиеттері  бойынша  кему  немесе  өсу  ретімен  қоя  білу,  өз 

әрекеттеріне талдау жасай білу; 

- өлшемдері бойынша қарама-қарсы заттарды тауып, олардың қасиеттерін сөзбен айту; 

- заттарды топ бойынша классификациялау; 

679 

 

- ұсақ моториканы дамыту. 

Тәрбиелілік: 

- мақсатқа бағытталған зейінді, бір орында отыра алуды қалыптастыру; 

- балаға өзін жан-жақты қырынан көрсете алуға мүмкіндік беру; 

- адамгершілік-еріктік сапаларды дамыту. 

4-кезең. Сенсорлық қабілеттерді дамыту және үйрету. «Балабақша – қуаныш үйі» атты 

Н.М.Крыловтың  технологиясы  бойынша  сенсорлық  тәрбиенің  міндеттері  заттық  даму 

ортасында  жүзеге  асырылады.  Күнделікті  таңертең  тамақ  ішу  барысында    тағамның  дәм 

сапаларын,  түстерін,  неден  жасалғанын  айтады.  Күн  бойы  жекелей  және  топпен  жұмыста 

заттардың қасиеттерімен таныстыруға көп уақыт бөлінеді.  

Диагностика нәтижесі бойынша үш топ анықталды:  

1-топ – сенсорлық дамуы төмен балалар; 

2-топ – сенсорлық дамуы орташа балалар; 

3-топ – сенсорлық дамуы жоғары балалар. 

Әр  топқа  жекелей  міндеттер  мен  тапсырмалар  дайындалды.  Ойындар  бос  уақытқа 

жоспарланды. Төмен деңгей көрсеткен балалармен жекелей жұмыстар жасалды. Ең тиімдісі – 

бірнеше  қайталау  тәсілі,  бала  әрекетіне  ересектердің  қызығу  сәті,  жағымды  эмоциялар. 

Орташа деңгей көрсеткен балалармен 3-4 баладан тұратын топ құру арқылы жұмыс жасалды. 

Жоғары  деңгей  көрсеткен  балалармен  күрделі  ойындар,  ауызша  нұсқау  беру  жұмыстары 

жүргізілді.  

5-кезең. Ата-аналар жиналысы.  

Мақсаты: ата-аналарды ойынның мақсат-міндеттерімен таныстыру.  

Ата-аналар  бұрышында  жаңа  ойындар  туралы  ақпараттар  ілінді.  Жекелей  кеңестер 

жүргізілді. Жақсы меңгеру үшін ойындар үйге берілді.  

Жоғарыда  аталған  бес  кезең  балалардың  сенсорлық  тәрбиесін  дамытуға 

бағытталғандығын байқауға болады.  

Сенсорлық тәрбие әдістемесі бойынша сенсорлық тәрбиенің негізгі әдісі – балалардың 

заттардың қасиеттерін анықтау мақсатымен оларды тексеруі болып табылады. Тексеру – кейін 

нәтижесін  қандай  да  бір  мазмұны  қызметке  пайдалану  үшін  арнайы  ұйымдастырылған 

қабылдау.  

Тәрбиеші  балаларды  тексеру  тәсілдеріне  үйретеді.  Әуелі  олардың  алдарына  заттың 

суретін  салу  үшін  оның  қандай  бөліктерден  тұратындығын,  құрылыс  тұрғызу  үшін  оның 

үлгісін  талдап  қарап  алу  қажеттігін  мақсат  етіп  қояды.  Содан  кейін  барып,  балаларды 

тексерудің  кезеңдерімен  таныстырады.  Сурет  салуға,  құрастыруға  үйрету  кезінде  тексеру 

процесі  мына  кезеңдерден  тұрады:  заттың  тұтас  бейнесін  қабылдау,  оның  жекелеген 

бөліктерін  даралау,  олардың  қасиеттерін  анықтау,  бөліктердің  кеңістігі  бір-біріне  өзара 

қатынасын  анықтау,  заттың  неғұрлым  ұсақ  бөліктерін  бөліп  қарау,  олардың  негізгі 

бөліктермен қатынасын ажырату, заттардың тұтас бейнесін қайталап қабылдау.  

Тексеруге үйрету балалардың жасын ескере отырып жүргізіледі: сәбилерге негізгі түске 

боялған,  артық  бөлшектері  жоқ неғұрлым  қарапайым  формадағы  заттар  беріледі;  ересектер 

төңіректегі  барлық  заттарды  анықтап,  оларға  талдау  жасайды,  сапаларын  көбірек  анықтай 

алады. Балаларды төңірекпен, әсіресе, табиғатпен таныстыру кезінде сенсорлық тәрбиеге мол 

мүмкіндік  туады.  Тәрбиеші  серуен  кезінде  балаларды  айналадан  қандай  дыбыстар  естіліп 

тұрғанын  тыңдау  үшін  «Кім  дыбысты  көбірек  тыңдайды»  деген  ойын  ойнатады.  Сезімдік 

тәжірибе жинақтағаннан кейін баланың сенсорлық ұғымы кеңейе түседі.  

Сәбилер  тобында  заттық  іс-әрекетті  мазмұнына  тоқталсақ,  зат  құралдарын 

қолдануларын  үйретуді  жалғастыру.  Арнайы  су  толтырылған  немесе  суы  жоқ  ыдыстардан 

шарларды,  жүзіп  жүрген  ойыншықтарды  қармақпен  аулау  үшін  ауды,  ожауды  қолдануды 

ұсыну. Еңбек құралына ұқсайтын ойыншықтарды қолдану. Өз әркеттерінде зат құралдарды 

балалармен тәжірибелік міндеттерді шешу мақсатында өз еріктерімен ойын және тұрмыстық 

әрекеттерде  қолдануларын  мадақтау.  Қол  мен  саусақ  ұштарының  қимылдары  және 

сенсомоторлық кеңістіктік «көз - қол» үйлесімділігін дамыту. 

680 

 

Күнделікті  өмір  процесінде,  ойындарда  және  оқу  сабақтары  кезінде  тәрбиешінің 

басшылығымен  мектепке  дейінгі  балаларды  жан-жақты  сенсорлық  тәрбиелеу  жүзеге 

асырылады. 

Қорытындылай келе, мектепке дейінгі жастағы балалардың сенсорлық тәрбиесін дамыту 

әр  тәрбиешінің  алдында  тұрған  маңызды,  жауапты  міндет.  Себебі,  сенсорлық  тәрбиені 

толыққанды меңгерген бала келешекте жан-жақты дамыған тұлға болып қалыптаса алады. 

 

 

Қолданылған әдебиеттер: 

1. Идрисова М.Ә. Мектепке дейінгі педагогика. Оқу құралы. – Қарағанды: «Гласир», 2011. – 

283 б. 

2. Ерте жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасы. 

ҚР білім және ғылым министрлігінің 2009 ж.21-қыркүйек, №439 бұйрығы. 

3. www.google.ru 

4. Ф.Жұмабекова «Мектепке дейінгі педагогика» Астана «Фолиант»,2008.-336 б. 

 

 

 

ОСНОВЫ ПОЛИКУЛЬТУРНОГО ВОСПИТАНИЯ В ДЕТСКОМ САДУ 

 

 

Хисамова С.В. 

КГКП д/c  «НӘЗІК» 

Директор 

 

 

Народ в наиболее чистом виде всегда представляют дети. 

Когда национальное умирает в детях, то это означает начало смерти нации.     

Г.Н. Волков 

Современное  общество  характеризуется  ростом  национального  самосознания, 

стремлением  понять  и  познать  историю,  культуру  своего  народа.  Особенно  остро  встает 

вопрос глубокого и научного обоснования национально-региональных факторов в воспитании 

детей,  ибо  сохранение  и  возрождение  культурного  наследия  начинается  со  своего  края  и 

играет  важную  роль  в  воспитании  подрастающего  поколения.  Национальная  культура 

становится для ребенка первым шагом в освоении богатств мировой культуры, присвоении 

общечеловеческих ценностей, формировании собственной личностной культуры. 

 Поликультурное  воспитание  –  это  воспитание  ребенка  на  культуре  народов 

региона, где проживает малыш, с приоритетом для него культуры его национальности. 

Поликультурное воспитание в детском саду должно охватывать каждого ребенка, не ущемлять 

его права и интересы. Планируя работу по поликультуре, воспитатель должен отталкиваться 

от  национального состава детей  в своей группе, так как каждый ребенок имеет право получать 

информацию    именно  о  своей  национальности,  об  обычаях  и  традициях  своего  народа, 

знакомиться с фольклором своей нации. При этом не стоит забывать о  культуре коренного 

населения  региона, в котором проживают эти дети.      

 

Так  воспитание  гармоничной,  разносторонней  личности  обязывает  нас  к  серьезному 

осознанному  подходу  в  этом  вопросе,  личной  грамотности  и  компетентности  педагогов, 

слаженным действиям в семье и обществе близких ребенку людей. И  самое главное — это 

огромное чувство любви, терпения и великое трудолюбие. 

 

 

 

 

 

Ведущие страны мира относятся к поликультурным и полиэтническим сообществам. 

Необходимость обеспечить в этих странах  толерантное сосуществование больших и малых 

этносов порождает потребность в поликультурном воспитании, как инструменте и принципе 

образовательной политики.  

 

 

 

 

 

 

 

             

681 

 

 

Поликультурное  воспитание  -  явление  относительно  новое.  В  области  педагогики 

недостаточно разработана педагогическая проблема  связи образования и воспитания, в том 

числе  формирования  поликультурной  личности  дошкольника  средствами  национальной 

культуры. Недостаточность научно-теоретического обоснования данной проблемы приводит 

к  тому,  что  многие  дошкольные  учреждения  проводят  работу  по  поликультурному 

воспитанию интуитивно.   

 

 

 

 

 

 

 

Поликультурное  воспитание    дошкольников    в  ДОУ  реализуется  с  наибольшей 

эффективностью, если соблюдаются следующие педагогические условия:   

 

     

1.Билингвальное  образование      (изучение  родного  языка,  изучение  языка  страны,  в 

которой 

проживает 

ребенок 

и 

изучение 

другого 

(не 

родного) 

языка).                                                        

Мир  вступил  в  эпоху  билингвизма,  когда  каждому  человеку  необходимо  владеть  минимум 

двумя  языковыми  системами  -  системой  родного  языка  и  системой  какого-либо  еще 

иностранного  языка.  Человечество  развивается  по  пути  расширения  взаимосвязи  и 

взаимозависимости различных стран, народов и культур. Поэтому изучение живого языка как 

средства общения невозможно без одновременного изучения культуры того народа, который 

говорит на этом языке.        

 

 

 

 

 

 

2.Ознакомление  детей  с  народным  художественным  творчеством  –  народно-

прикладным  искусством  (ознакомление  с  народным  орнаментом,    народной  игрушкой, 

народным костюмом,  украшениями, посудой, предметами 

быта).                                                                   

Развитию  интереса  к  изобразительному  искусству,  воспитанию  поликультурной  личности 

способствуют  занятия,  на  которых  дети  рисуют  сюжеты  сказок,  национальные  костюмы, 

приобщаются к произведениям народных мастеров, создавая различные орнаменты, эскизы 

элементов росписей, изображение предметов несложной формы (кружки, тарелки, народные 

игрушки, полотенца, шарфики и др.).  На этом материале можно продемонстрировать общие 

и  особенные  национальные  черты  росписи,  знаково-символической  специфики  народного 

декоративно-прикладного 

искусства. 

Иллюстрирование 

сюжетов 

литературных 

произведений  способствует  приобщению  детей    к  родной  культуре,  культуре  других 

народов,  населяющих  край.  Это  позволяет  создать  оптимальные  условия  для  сочетания 

базового,  регионального  и  дошкольного  компонентов  образования,  найти  наиболее 

приемлемый  путь  для  ориентации    дошкольников  на  общечеловеческие  ценности  через 

национальную культуру.   

   

 

 

 

    

3.  Ознакомление  детей  с  устным  народным  творчеством  народа  –  устным 

фольклором  ( пословицы и поговорки, сказки,  былины, потешки, заклички, дразнилки и т.д.). 

Фольклор является богатейшим источником познавательного, эстетического, нравственного 

развития  детей.  Ведь  в    устном  народном  творчестве  как  нигде  отразились  черты 

национального характера, присущие ему нравственные ценности — представления о добре, 

красоте, правде, верности, справедливости, уважительное отношение к труду и т.д.  

Как 

известно, фольклор — основное средство народной педагогики. Это и менталитет нации по 

отношению к подрастающему поколению, и воспитательные традиции в семье и обществе, и 

связь и преемственность поколений. 

                                         

 

 

4.Ознакомление  детей  с  музыкальным  творчеством  народа  –  музыкальным 

фольклором  (колыбельные,  песенки,  песни,  хороводы,  пляски,  танцы,  национальные 

инструменты).  Народная  педагогика  мудро  создавала  ребенку  условия  для  присвоения  им 

духовных  ценностей,  предлагая  в  самых  различных  жизненных  ситуациях  богатые 

разнообразными переживаниями музыкальные впечатления. Все народные праздники, обряды 

сопровождались пением, танцами, звучанием народных инструментов. Эстетически ценные 

музыкальные  впечатления  ребенок  получал  с  детства.  Так  формировался  и  усваивался 

подобно  словам  родной  речи  многокрасочный  музыкальный  язык  родной  национальной 

культуры. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5.Ознакомление  детей  с    народными  играми  (игры  с  предметами,  речевые  игры, 

хороводные  игры,  игры-состязания,  праздничные  игры).  В  народной  педагогике  в  основе 

физического  воспитания,  совершенствования  духа  и  тела  лежит  игровая  деятельность. 

682 

 

Массовые народные гуляния всегда сопровождаются народными  спортивными играми. Игра 

требует  не  только  проявления  физических  качеств  участника,  но  и    высокой  техники 

выполнения.    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.Ознакомление  с  культурой  народа  через  театрализованные  игры  (кукольные 

представления  с  национальной  игрушкой  (у  русского  народа  –  Петрушка).  Драматизация и 

инсценировки  народных  сказок  с    национальными  сказочными  героями    (Ертостик,  Алдар 

Косе,  Аленушка    и    Иванушка,  Барвинок).  Театрализованная  игра    является  эффективным 

средством  социализации  дошкольника  в  процессе  осмысления  им  нравственного  подтекста 

литературного или фольклорного произведения. Участие в игре, которая имеет коллективный 

характер,  создает  благоприятные  условия  для  развития  чувства  партнерства  и  освоения 

способов  позитивного  взаимодействия,  осуществляется  эмоциональное  и  речевое  развитие. 

Через  театрализованную  игру  ребенок  получает  первые  знания  о  культуре  и  особенностях 

нации.                                                                     

 

 

 

 

7.Семейное  воспитание  (традиции  семьи  и  народа,    обычаи,  обряды,    история 

возникновения родословной, национальные блюда). Семья – первоисточник знаний ребенка о 

своей  национальности,  обычаях  и  традициях,  национальных  праздниках,  блюдах,  

национальном этикете. В семье закладываются основы национального  и межнационального 

воспитания.   

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

   Показателями  поликультурной  воспитанности  у  старших  дошкольников  являются: 

наличие  знаний  о  культуре  своего  народа,  культуре  народов  ближайшего  и  отдаленного 

национального  окружения,  наличие  патриотических  чувств,  осознание  себя  гражданином 

своей  страны,  своей  причастности  к  культурному  богатству  других  народов  и 

толерантность по отношению к другим культурам.   

 

 

 

 

Важнейшим 

условием 

становления 

поликультурной 

личности 

является 

формирование культурно-релятивистских  убеждений самих педагогов и ориентация их на 

использование достижений науки и культуры разных народов, а не только своего, в учебно-

воспитательном процессе.   

 

 

 

 

 

 

 

Межнациональное воспитание детей - очень сложный по своему характеру процесс. Он 

требует не только разнообразных методов, целенаправленности, непрерывности, но главное - 

длительного  времени  и  начинаться  должен  с  раннего  возраста.  В  современных  условиях 

развития  поликультурного  общества  эта  проблема  приобретает  особую  актуальность. 

Дружелюбие,  уважение  к  людям  разных  национальностей  не  передаются  по  наследству,  в 

каждом  поколении  их  надо  воспитывать  вновь  и  вновь,  и  чем  раньше  начинается 

формирование этих качеств, тем большую устойчивость они приобретут. 

 

 

жүктеу/скачать 29,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: