Дәріс 1 Тақырып: Кіріспе
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
| Тегеурінг‰л туысы (живокость - Delphіnіum) 200 - дей т‰рі бар. Табиғатта кең таралған жерлері - жер шарының екі бөлігінің де қоңыржай климатты белдеулері болып табылады. Бұрынғы одақтас республикалардың флорасында 80-дей, ал Қазақстанда 28 т‰рі бар. Біржылдық және көпжылдық өсімдіктер, жапырақтары азды-көпті тілімделген болып келеді. Г‰лдері зигоморфты, г‰л серігі 5 м‰шелі, тостағанша жапырақшалары к‰лте жапырақшаларына ұқсас, оның ‰стінгісі т‰п жағынан іші қуыс жартылай г‰л тепкісіне ұқсас созылған болып келеді. К‰лте жапырақшаларының саны 1-3, олар г‰л шырынына айналып кеткен. Олардың біреуі ұзарып г‰л тепкісіне (шпорцке) айналған
және ол тостағанша жапырақшаның тепкісінің ішіне еніп жатады. Аталықтары көп болады, ал аналықтарының саны әрт‰рлі. Бір т‰рлерінде аналықтарының саны біреуден болса, ал екінші-лерінде ол 3-5 дейін болады. Бір аналығы бар т‰рлері ерекше сокирки (Consolіda) деп аталынатын туысқа біріктірілген. Бұрынғы одақтас республикалардың территориясында ең кең таралған өкілдерінің бірі дала сокиркиі (C.regalіs), ол жаздық және к‰здік дақылдардың арамшөбі. У қорғасын туысы (борец - Aconіtum). Туыстың құрамында 60-тай т‰р бар. Олар солт‰стік ендікте, әсіресе таудың к‰н т‰сетін беткейлеріндегі шалғын-дарда, бұталардың арала-рында жиі кездеседі. Бұрынғы одақтас республи-калардың территориясында 50-дей, ал Қазақстанда 14 т‰рі кездеседі. Бұлар көп-жылдық шөптесін өсімдік-тер, тамыры жалпақ тор секілді. Г‰лі зигоморфты, шашақ г‰л шоғырына жиналған. Тостағанша- сының саны 5, олар ашық- көк т‰ске боялөан к‰лтежапырақшалар тәрізді болады, оның ‰стінгісі ұлғайып өсіп, б‰ркіттің томағасы тәрізді формаға келеді (шпель), ал астынғы екеуі көп жағдайда тең болмайды. К‰лте жапырақшаларының саны 5-8 (көбіне 8), бірақ оның тек жоғарғы екеуі ғана жетіледі және олар ‰лкен тәтті шырынға (нектарник) айналады. Тәтті шырындар тостағанша жапырақшаның ‰стінгі томаға тәрізді ұлғайған бөлігінің ішінде орналасады, ал қалғандары азды-көпті редукцияға ұшыраған. Аталықтарының саны көп, аналықтарының саны 3-7-ге дейін болады. Жемістері таптамалардың жиынтығынан тұрады. Өсімдіктің бойында өте улы аканитин алкалойды болады. Кейде оларды дәрілік немесе сәндік өсімдіктер ретінде отырғы-зады. Бұрынғы одақтас республикалардың (европа-лық бөлігінің) флорасында көп жағдайда ж‰науыз у қорғасыны (A.lasіcostomum) және Флерова аканиті (A.flerovіі) кездеседі, ал бақтарда көпжағдайда дәрі-лік у қорғасыны (A.napel-lus) өсіріледі. Қазақстандағы кең таралған т‰рлеріне ақауыз у қорғасынымен (A.leucosto-mum) жонғар у қорғасыны (A.soongarіca) жатады. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|