Дәріс кешені павлодар Дәріс тақырыптарының мазмұны 1-тақырып
жүктеу/скачать 84,42 Kb.
|
лекции по практикуму орфогр и пункт-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Одағайлардың жазылуы
| Шылау сөздердің жазылуы:
Шылаулар, негізінде, бөлек жазылады: сабақтан кейін, қалам мен сия, аз ба, көп пе? -Ақ, -ау, -ай, -мыс, -міс, -ды, -ді, сынды шылаулары өздерінен бұрынғы сөздерден дефис арқылы бөлініп жазылады. ма, ме, ба, бе, па, пе сұраулық шылауы түбір мен қосымша арасында да қолданылғанда -мы, мі, бы, бі, пы, пі болып өзгерген қалпында бірігіп жазылады: келемісің? сұлтанбысың? Одағайлардың жазылуы: Одағайлар, көбінесе, естілуінше жазылады. Сондықтан бір одағай екі-үш түрлі болып жазылуы мүмкін: ойпырай, ойпырой, ойпыр-о-ой, ойпырмай, ойпырмау. Бір сөздің екі-үш қайталанып айтылуы одағайларда жиі кездеседі, ондай да араларына дефис қойылады: әй-әй, жә-жә, шоһ-шоһ, ха-ха-ха. Түбір сөз тұтасымен қайталанбай, жеке дыбстары қайталанып айтылу да одағайларға тән құбылыс, мұндайда да қайталанған дыбыстар дефис арқылы жасалады: еһе-һе-һе, қа-а-п, ура-а-а, ә-й. 6-тақырып. Бас әріптің қолданылуы. Тасымал - Нүкте, сұрау, леп белгілерінен кейінгі сөйлемнің бірінші сөзі, көбінесе, өлеңнің әрбір жолы бас әріппен басталып жазылады. - Жалқы есімдер (кісі аттары, географиялық атаулар, кәсіпорындардың аттары, кітап, журнал, шығарма, мереке, ұйым, мекеме т.б.) бас әріппен басталып жазылады: Абай Құнанбаев, Балқаш, Наурыз мейрамы, Мәдениет министрлігі, Тіл білімі институты. - Күрделі есімдерден құралған атаулардың әрбір сөзі бас әріппен жазылады: а) Ең жоғарғы мемлекеттік қызмет аттары мен құрметті атақтар: Қазақстан Республикасы Президенті, Президент Әкімшілігі, Қазақстан Халық Қаһарманы; ә) Мемлекеттердің, республикалардың, жоғарғы мекемелер мен ұйымдардың күрделі атауларының әр сөзі бас әріппен жазылады: Қазақстан Републикасы, Ресей Федерациясы, Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы. - Әр түрлі мекемелердің, білім-ғылым орындарының, партиялардың, ұйымдардың, бірлестіктердің, қорлардың т.б. күрделі атауларының бірінші сөзі ғана бас әріппен жазылады: Сыртқы істер министрлігі, Ғылым академиясы. - Кісі аттарымен қабаттаса айтылатын тұрақты эпитеттер жалқы есімнің алдынан келсе, бас әріппен, соңынан келсе, кіші әріппен жазылады: Жаяу Мұса, Ер Төстік, Аяз би, Ақан сері. - Екі я үш сөзден құралған корея, индонезия, бирма, тайланд сияқты халықтарының аты-жөндерінің әрбір сөзі бас әріппен жазылады: Ким Ир Мен, Хо Ши Мин. - Басқа тілден енген кісі аттарындағы артикль, демеуліктер дефиссіз кіші әріппен бөлек жазылады: Леорандо да Винчи, фон Бисмарк, Бодуэн де Куртенэ. - Дефис арқылы жазылатын екі сөзден құралған фамилиялардың екеуі де бас әріптен басталып жазылады: Жолио-Кюри, Семенов-Тяньшанский. - Әр алуан мифологиялық «иелердің», «құдайлардың», «әулиелердің» аттары бас әріппен жазылады: Зевс, Будда, Зеңгібаба, Ойсылқара. - Ру аттары кіші әріппен жазылады: керей, уақ. Халық, ұлт, тайпа аттары және адамның тұрған жеріне қарай -лық, -лік, -дық, -дік, -тық, -тік жұрнағы жалғанып жасалған атауы кіші әріппен жазылады: қазақ, орыс, қытай, мәскеулік, семейлік. - Мал, құс, ит т.б. қойылған аттар бас әріппен жазылады: Жолбарыс, Бөрібасар, Қараторғай, Ақбоз, Көкжорға. - Көше, алаң, парк, шоссе, көпір, канал, жол, тарихи ғимарат т.б. аттарының бірінші сөзі бас әріппен жазылады: Жібек жолы көшесі, Түрксіб темір жолы, Панфиловшылар паркі. - Тырнақшаға алынып жазылған зауыт, фабрика, колхоз, трест, комбинат, спорт қоғамдары, кәсіпорын, шахта, кинотеатр т.б. аттары бас әріппен жазылады. - Кітап, газет, журнал аттары бас әріппен жазылады. - Аса маңызды тарихи дәуірлердің, революциялардың, уақиғалардың, мерекелердің аттары бас әріппен жазылады. Егер ол аттар күрделі болса, бірінші сөзі және кейбір атаулардың алдынан айтылатын ұлы деген сөз бас әріппен жазылады: Ұлы Отан соғысы, Жаңа жыл, Бірінші мамыр. - Бірінші маусым, Тоғызыншы мамыр дегендердің алғашқы сөзі цифрмен таңбаланса, маусым, мамыр деген сөздер бас әріппен жазылады: 1 Маусым, 9 Мамыр. - Кейбір аса маңызды құжаттардың (конституция, келіссөз т.б.) аттары бас әріппен жазылады: Тіл комитетін құру туралы жарлық, Қазақстан-Ресей келіссөзі. - Бұрынғы ордендердің аттары тырнақшаға алынбай, әрбір сөзі бас әріппен жазылады: Еңбек Қызыл Ту ордені, Қызыл Жұлдыз ордені, Халықтар Достығы ордені. - Кейбір ордендер мен медаль аттары және құрметті атақтар тырнақшаға алынып жазылады, мұндайда олардың бірінші сөзі ғана бас әріппен беріледі: «Ардақты ана» ордені, «Еңбектегі ерлігі үшін» медалі. - Ресми құжаттардағы шартты атаулар бас әріппен жазылады: Жоғары мәртебелі Президент мырза. - Жоғары дәрежелі қызмет аттары мен құрметті атақтардың әрбір сөзі бас әріппен жазылады: Кеңес Одағы Батыры, Халық Қаһарманы, Қазақстан Республикасының Президенті. - Өлеңнің әрбір жолы, көбінесе, бас әріппен жазылады. - Бірінші әріптерден қысқарған сөздердің әрбір әрпі бас әріппен жазылады: ТМД, ҚР, БҰҰ. жүктеу/скачать 84,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|