Дипломдық ЖҰмыс мамандығы «5В072800 Қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы»
жүктеу/скачать 203,81 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мұздату (қатыру).
- Сілтілі рафинациялау.
| Фосфатидтерді гидратациялау. Фосфатидтерді шығару мақсатында қыздыру кезіндегі майды сумен өңдеу гидратация деп аталады. Гидратация нәтижесінде фосфатидтер ісінеді, майда еріткіштігін жоғалтады және тұнбаға түседі, бұл тұнбаны сүзеді.
Гидратация үздіксіз немесе периодты әдістерімен жүзеге асады. Гидратация жүргізу кезінде операциялардың реті мынадай: май белгілі бір темератураға дейін қыздырылады (күнбағыс және арахис майлары 45-50 °С-ға дейін), сумен араластырылады (немесе өткір бумен), фосфатидтердің жапырақшалары пайда болғанша араластырмай ұстайды, тұнбадан үздіксіз әсерлі тұндырғышта немесе ортадан тепкіш сепараторларда бөледі. Мұздату (қатыру). Күнбағыс майын балауыз сияқты заттардан ажырату үшін қатырады. Балауыздар майдың тауарлық түрін нашарлатады. Жоғары майлы күнбағыс қабаттарында төмен майлы сорттармен салыстырғанда балауыз мөлшері көп деп есептелінеді. Күнбағыс пен сояда балауыз дән қабығында болады, ал мақта дәндерінде қабық пен талшығында. Рафинациялаудың қарапайым әдістерімен балауыз майдан шығарылмайды. Балауызды шығару мақсатында майды рафинацияға дейін немесе одан кейін арнаулы өңдейді. Алғашында майды 10-12 °С дейін суытады ("қатырады"), содан соң балауыз кристалдары пайда болу үшін майды осы температурада ұстайды және әлсіз араластырады. Содан кейін майды тұтқырлығын төмендету мақсатында 18-20 °С дейін қыздырады және сүзеді. Сүзілген май мөлдір болады, 5 °С дейін суытса да күңгірттенбейді. Сілтілі рафинациялау. Нейтрализация майдан еркін майлы қышқылдардың артық көлемін шығару мақсатында оны сілтімен өңдеу. Бұл сілтілі рафинациялау түсінігімен біріктірілетін үрдістер топтарының негізгі операциясы. Нейтрализациялау үрдісі кезінде сабындар пайда болады, олар майлы қышқылдардың сілтілермен араласуы нәтижесінде пайда болатын тұздар. Сабындар бейтарап (нейтральный) майда ерімейді және тұнба соапсток түзейді. Соапсток тығыздығы май тығыздығынан әлде қайда артық, сондықтан ол майдан бөлінеді де нейтрализатор қондырғының төменгі жағына жиналады, қондырғыда оны тұндырғаннан соң шығарады (осындай схемамен нейтрализациялау периодикалық әдіспен жүргізіледі). Сабын мен судан басқа соапстоктың құрамында қосарланған (сопутствующих) заттардың (фосфатидтер, пигменттер, витаминдер) үлкен мөлшері бар, олар соапсток бетінде адсорбцияланады, немесе сабынды жапырақшалармен ілеседі. Сабын жапырақшалары бейтарап май мен механикалық қоспаларды да ілестіреді. Сілтілі рафинациялауда өндірістік кәсіпорындарында әртүрлі құрамдағы каустикалық сода ерітінділері (NaOH) қолданылады. Соапстокты тұндыру немесе цетрифугалау арқылы нейтрализденген майдан бөлу кезінде майда жұқа дисперстік қалыпта аздаған мөлшерде сабын қалады. Стандарттарға сәйкес, тағамдық өсімдік майларда сабынның болуы рұқат етілмейді, өйткені оның керек десеңіз іздерінің болғандығы майдың оргпнолептикалық қасиетін шұғыл нашарлатады. Сондықтан майды нейтрализациялаудан соң, сабынның іздерін кетіру мақсатында, майды ыстық сумен жуады. Кей кезде сабын іздерін кетіру мақсатында майды сумен шайғаннан соң қосымша лимон қышқылымен өңдейді. Сабын мен лимон қышқылының араласуы нәтижесінде майлы қышқылдар мен лимон қышқылының натрий тұзы пайда болады. Бұл тұз май қабатына взвесь түрінде таратылады, соңында сүзіледі. Лимон қышқылы, сонымен қатар, металл иондарын байланыстырады, олар майдың сақталу кезіндегі тұрақтылығын жоғарылататын және оның органолептикалық көрсеткіштерін жақсартатын тотығу катализаторлары болып табылады. Жуғаннан соң майды ылғал кетіру мақсатында вакуум әсерімен арнаулы аппараттарда кептіреді. Фосфатидтердің өте күшті эмульгирлеуіш қасиеттері бар, олар бейтарап майдың эмульгирленуіне және оның соапстоққа өтуіне әсер етеді, бұл рафинациялау кезіндегі бейтарап май шығынын көбейтеді. Гидратациядан соң майларда гидратталмайтын фосфатидтер деп аталатын заттар қалады. Сондықтан нақты нейтрализациялау үрдісінің алдында фосфатид молекулаларын майдалау (разрушение) мақсатында майды фосфор қышқылымен өңдейді. Еркін майлы қышқылдарды нейтрализациялау кезінде бейтарап майдың кейбір бөліктері де сабындалады. Бұл қажетсіз үрдіс, өйткені нәтижесінде бейтарап май шығыны көбейеді. Сонымен, сілтілі рафинация үрдісі келесі операциялардан тұрады: фосфор қышқылымен өңдеу сілтімен нейтрализациялау сумен бірінші шаю сумен екінші шаю лимон қышқылымен өңдеу кептіру. Нейтрализациялауды (сілтілі рафинациялауды) үздіксіз немесе периодикалық әдістермен жүргізеді. Нейтрализациялаудың үдіксіз әдісі деп сепараторлар, сулы-тұзды подкладка және сабынды-сілтілі ортаны пайдаланып рафинациялауды айтады. Сепараторлар қолданып рафинациялау майды соапстоктан және судан бөлу үшін (майды шайғаннан соң) ортадан тепкіш күштерді пайдалануға негізделген. Сепараторларда фазаға бөліну тез іске асады, нейтрализаторлармен салыстырғанда олар аз көлемді талап ете отырып, аса жоғары өнімділікке қол жеткізуге мүмкіндік береді. Сулы-тұзды подкладка қолданып рафинациялау майлы қышқылдардың сілтімен араласуы кезінде пайда болатын сабынды (соапсток) суда немесе қайнатпа тұздың сулы ерітіндісінде ерітуге негізделген. Бейтарап май суда ерімейді, сондықтан нейтрализациялау кезінде шығын көп төмендейді. Сабынды-сілтілі ортада рафинациялау кезінде жұқадиспергирленген майды сілті ерітіндісі арқылы өткізеді. Пайда болатын сабын сілтіде ериді, ал нейтрализделген май қалқып шығады және аппараттан шығарылады. Рафинациялаудың периодикалық әдісі сулы-тұзды подкладка қолдану арқылы, немесе оны қолданбай-ақ іске асырылады. Мақта майын рафинациялаудың спецификасы мен ерекшеліктері госсиполдың қатысуымен белгіленеді, сонымен қатар мақта майы құрамында болатын госсиполдың аналогтары мен туындылары арқылы. Мақта майын рафинациялаудың төмендегідей әдістері жасалынған: эмульгирлеу; мисцелладағы экстракциялық майды рафинациялау; госсиполды мақта майынан сілтілі рафинациялау алдында антранил қышқылымен шығару. Мисцелладағы экстракциялық майды рафинациялау деп экстрактордан мисцелла түрінде шығатын майды рафинациялауды айтады. Бұл жағдайда жоғары температуралардың шикі майға әсерін болдырмайтын рафинациялау алдындағы дистилляция опреациясы қажет болмайды. Госсипол майда өзгеріссіз түрде қалады және ол сілтімен өңдеу кезінде майдан жеңіл бөлінеді. Осы әдіспен рафинациялау кезінде, сонымен қатар, бейтарап май шығыны азаяды. Госсиполды антранил қышқылымен алдын-ала шығару арқылы рафинациялауда, әсіресе госсиполдың жоғары құрамы болған жағдайда, мақта майын антранил қышқылымен өңдейді. Майдан бөлінетін госсипол антранилат тұнбасы пайда болады, ал май кейінгі өңдеуге жіберіледі. Майларды сілтілі рафинациялау (нейтрализациялау) нәтижесінде еркін майлы қышқылдар құрамы төмендейді (қышқылдық саны азаяды), майлар жарықтанады (осветляются) (түстілік саны азаяды), механикалық қоспалар шығарылады. Сілтімен рафинацияланған майларда отстой (тұнба) болмау керек. Май кептірілгеннен кейін қалған ылғал мен ұщқыш заттар көлемі 0,1-0,25 % аспау керек. Ылғалдың жоғары құрамы майды сақтау кезіндегі гидролитикалық үрдістердің жүруіне алып келеді. жүктеу/скачать 203,81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|