Қайта өрлеу (Ренессанс) дәуірінің ойшылдары Н.Коперник, Дж.Бруно, Г.Галилей ілімдеріндегі дүниенің жаңа бейнесі.
Николай Коперник (1473-1543) — поляк астрономы және философ Өркендеу дәуірінде астрономия жақсы дамыды; оның себебі теңіз сал сының дамуы еді. Астрономия ғылымын тереңдеп зерттеген Коперникт басты еңбегі: «Аспан сфераларының айналуы». Негізгі идеясы: Аристель-Птолемей теориясын терістеу немесе дүниенің гелиоцентрист жүйесін ашу:
1) Жер дүниенің қозғалмайтын орталығы емес, ол өзінің өсімен ай-наладық
2) Дүниенің ортасы — Күн, Жер осы Күнді айналады;
3) Ай Жердің серігі.
Коперник ашқан жаңалықтар дүниенің жаңа бейнесін қалыптастыру деген талпыныс еді:,
«Дүние шексіз, ол жер субстанциясы және аспан субстанциясы болып бөлінбейді, яғни, жер мен аспанды теологиялық қарама-қарсы қою деген жоқ
«Құдай әлемдік механизмді жаратушы, бірақ оның кейінгі ісіне ара- ласпайды».
«Дүниенің абсолюттік шегі де жоқ».
Коперниктің осындай революциялық жаңалықтары
Джордано Брун жалғастырды (1548-1600). Оның философиясының басты категориясы Unо, Біртұтас, Жеке. Unо — болмыстың космостық иерархиясының жоғарғы басқышы емес, ол болмыстың себебі және заттар болмысының Бруноның түсінігі бойынша, әлем біртұтас, шексіз, қозғалыссыз.. Біртұтаста минимум мен максимум, құдай мен табиғат сәйкес. Қарама-қарсылықтар мен заттардың көптүрлілігінде үзіліссіз қозғалыс жүреді, ол заттардың үне өзгеруіне әкеледі. Бруно Әлем дегеніміз Құдай, ол шексіз, дүниенің ортасы Күн емес, Күндер көп, олар планеталармен бірге өз орбиталарымен жүріп отырады дейді. Бруноның дуниедегі барлық нөрселердің жаны бар деп есептейді.
Оның пайымдауынша, адам универсум қозғалысының зандарын зерт-теп, оларға сай омір сүруге тырысса, Қүдайдың талаптарын қанағаттандыру үшін сол жеткілікті. Табиғи зандарды танып-білу адамгершіліктік іс. Бруно адамның ақыл-ойына шексіз сенеді, сезімдік танымды төмен бағалайды, себебі шексіздік ақыл-ойдың объектісі ғана, ол сезімнің объектісі бола алмайды. Бруноның кағидалары:
«Сенім жабайы, дорекі халықтарды басқару үшін қажет».
«Философиялық дәлелдер қарапайым халықтарға емес, біздің пайым-дауларымызды түсінуге қабілетті дана адамдарға арналған».
