Доклады национальной академии наук республики казахстан reports of the national academy of sciences
жүктеу/скачать 0,77 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нəтижелер жəне оларды талқылау
Зерттеу əдістері бойынша əрбір тарауға қатысты тексеру тапсырмаларын аналитикалық тұрғыда категорияларға жіктелетінін толық көруге, білім сапа деңгейі осы жіктелуге байланысты да болатынын анықтауға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пəнді тиімді ұғындырудың бірі ― ақпараттарды жүйелендіріп, деңгейге бөлу болып табылады. Сонымен бірге өскелең ұрпақтың ақпараттарды (білімді) өмірлік тəжірибеге пайдалана білуіне назар аударған жөн. Өз іс - тəжірибемізде педагогикалық технологиялардың бірі ― деңгейлік саралау технологиясының элементтерін қолданамын. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты: əрбір оқушы өзінің даму деңгейінде оқу материалын меңгеруін қамтамасыз етеді. Осындай материалдарды қамтыған қамтымағанын білу жолында күрделілік дəрежесі əртүрлі тапсырмалар жиынтығы пайдаланылады. Осы тұста мұғалім оқушының танымдық дамуының ерекшеліктеріне назар аудару қажет: қабылдау , есте сақтау , ұғымдарды қалыптастыру, мəселелерді шешу, қиял мен логика . Оқу процесінде оқушылардың танымдық даму ерекшеліктерін ескере отырып, даралау жəне саралау жүзеге асырылады. Жалпы орта мектепте физика пəні бойынша білім сапасын арттыру үшін күрделілігі əртүрлі тапсырмалар қорын пайдаланған тиімді. Зерттеу бойынша 9 ― сынып оқушыларынан алынған күрделілігі əртүрлі тапсырмалар арқылы білім сапасы артатыны көрсетілген. Тапсырмалар күрделілік дəрежесі бойынша деп үш топқа бөлінді: «А» деңгейі, «B» деңгейі, «С» деңгейі. Күрделілігі əртүрлі тапсырмалар қорын пайдалану білім сапасын арттыру жолында үлкен маңызға ие. Жалпыға ортақ білім жүйесінде осы үш деңгейдегі тапсырмалардың құрылымына аса көңіл бөлген жөн (Татенов, 2007: 279) . Тапсырмалардың шешімін табу - бізге берілген оқытудың негізгі механизмі. Тапсырмаларды шешу арқылы жаңа білім алып жəне алған білім бекітіледі, миға сіңіріледі. Жүйеленген тапсырмаларды бір сарынды етіп қана қоймай, түрлі ситуациялық сұрақтармен ойын түрінде жасалса, балалардың қызығушылығы артып, келесі деңгейге өтуге (сол арқылы білім сапасын арттыруға мүмкіндік туады) ұмтылыс болады. Жəне мұндай ойындардың ерекшелігі ― оқушылардың қиындыққа қарай жүруі. Мысалы, қарапайым гаджет, телефондағы ойындар да бастапқыда ең жеңіл деңгейінен өтсе, сосын ол қызық болмай кейінгі кезеңге ауысқысы келеді. Физикалық тапсырмалар ықтимал қиындықтарды бейнелейді делік , мысалы, құлау уақытын есептеу кезінде кездесуі мүмкін болатын кедергі, снарядтың Reports of the Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan 30 ұшу қашықтығын немесе газдың жануы кезінде пайда болатын қысым. Осындай тапсырмалардың оқытудан басқа тағы бір мақсаты бар, олар бізге оқу материалын меңгеру деңгейін анықтауға көмектеседі. Дəл осындай күрделілік дəрежесі əртүрлі тапсырмалар арқылы білім алушының сабақ тақырыбын немесе бөлімді қаншалықты барлық оқушы түсінгенін анықтау . Күрделілігі əртүрлі тапсырмалар білім сапасын бақылау үшін өте ыңғайлы барлық басқа əдістерді іс жүзінде кіріктірген оқу үлгерімінің мониторингын шығаруға болады, өйткені оларда нақты жауап жəне шешім барысы бар . Тапсырмаларды шешу, шешімін табу ― бұл жаратылыстану пəндерінің ешқандай жағдайда назардан тыс қалмайтын артықшылығы . Е.В. Полицинский жазғандай, «есептерді шеше білу - оқу материалын зерделеу тереңдігін жəне оны игеруді бағалаудың ең жақсы критерийі» (Абросимов, 2006 : 287) . Тапсырмалар оқу материалын түсінуге байланысты, сондықтан бұл мəлімдеме оқу материалын терең зерттеу қажеттілігін мүмкіндігінше жақсы жеткізеді. Сонымен қатар, ең бастысы, тапсырмалар оқушылардың өз білімдеріне деген сенімділігін арттыруға көмектеседі . Физикалық мəселенің алғашқы анықтамасын Е.В. Полицинский береді: физикалық тапсырма - бұл білім алушыдан білім мен дағдыларды игеруге, ойлауды дамытуға бағытталған физиканың заңдары мен əдістеріне негізделген оны шешу, ойлау жəне физикалық заңдылықтарды түсіну үшін практикалық əрекеттерді талап ететін ақпараттық кодтың (мəтіндік, графикалық, бейнелі жəне олардың комбинациялары) көмегімен көрсетілген проблемалық жағдай. Мəтіндік тапсырмалар - бұл тапсырмалардың көптеген түрлерін қамтитын ұғым, сондықтан əрі қарай айтпас бұрын олардың жіктелуін анықтау керек. Ең алдымен, олар екі үлкен блокқа бөлінеді ― теориялық жəне эксперименттік. Теориялық есептер оқу процесінің көп бөлігін құрайды, сондықтан алдымен оларды қарастырыңыз. Теориялық тапсырма - бұл нақты жағдайларды модельдейтін есеп, бірақ нақты ғылым емес. Көбінесе біз нақты мəселені əр түрлі дəлдікпен сипаттайтын модельдер ретінде қабылдаймыз немесе В.С. Игропуло жазғандай, «теориялық (тапсырмалар) ― «қағазда» компьютердің көмегімен шешілетін мəселе ретінде» (Ахмадулин, 2016 : 79). Теориялық есептер ешқандай қосымша эксперименттерді қажет етпейді, яғни оның бастапқы деректері шартта келісіледі. Мектептегі тапсырмалардың көпшілігі, бұрын айтылғандай, теориялық сипатқа ие, бұл таңқаларлық емес, өйткені оларды шешу əлдеқайда аз уақытты алады, зертханалық жабдық пен алдын - ала дайындықты қажет етпейді. Теориялық есептердің мүмкін болатын нұсқаларының саны өте көп, сондықтан тапсырмалардың бұл үлкен реті одан əрі категорияларға бөлінуді қажет етеді, атап айтқанда: 1. Нақты сандық жауап алуды қажет ететін есептік тапсырмалар. Мысал: егер штанганың массасы 1 кг болса жəне штанганың үйкеліс коэффициенті 0,3 болса, горизонтпен 30° бұрыш жасайтын көлбеу жазықтықтан айналатын штанганың үдеуін есептеңіз. 2. Сапалы есептер (качественые задачи) мəтіндік шешімді одан əрі логикалық негіздей отырып, тапсырманың шарттарын жалпы талдауды қажет етеді. Мысал: керемет зауытта қорғасын, алтын, темір жəне вольфрамнан бірдей көлемдегі жолақтар жасалады. Жолақтардың қайсысы ең ауыр болады? 3. Графиктер, суреттер, схемалар жəне басқа да көрнекі ақпарат көздерінің көмегімен шешілетін графикалық есептер. Мысал: оқушы таңертең мектепке бара жатып, үйде күнделігін қалдырғаны есіне түсті. Ол үйге қайтып, күнделігін алды жəне сабаққа кешікпей бару үшін мектепке скутермен барды. Оқушының мектепке дейінгі қашықтықты, сондай - ақ скутерде жүру уақытын анықтаңыз. Егер ол күнделігін ұмытпаса, мектеп оқушысына мектепке жету үшін қанша минут қажет болар еді? Осы классификациядан басқа, мысал ретінде басқаларын да ажыратуға болады: I І. шарт есептің мазмұны бойынша (Бабаева, 2011 : 92 – 96) . 1. Абстрактілі, онда тапсырманың шарттары мен талаптарының белгілі бір параметрлері ғана жазылады. Мысал: салмағы 10 кг болатын физикалық дене 140 Н жүктеме кезінде жыртылатын салмақсыз жіпке ілінеді. Егер жіпке тағы 2 кг салмақтағы денені ілсек, жіп көтере алады ма? 2. Нақты, тапсырма жүйесі шарттарды егжей - тегжейлі сипаттайды жəне егжей - тегжейлі көрсетеді. Мысал: фильм кинотеатрда түсіріледі, онда сценарий бойынша актер Трамплиннің көмегімен қайнаған қышқыл бар шұңқырдан секіруі керек. Трюк сəтті болуы үшін секіру кезінде кем |