| Абайдың он сегізінші қарасөзі
Адам баласына жыртықсыз, кірсіз, сыпайы киініп, һəм ол киімін былғап, былжыратып кимей, таза кимек – дұрыс іс. Лəкин өз дəулетінен артық киінбек, не киімі артық болмаса да, көңіліне қуат тұтып, тым айналдырмақ – кербездің ісі.
Кербездің екі түрлі қылығы болады: бірі – бет-пішінін, мұртын, мүшесін, жүрісін, қас-қабағын қолдан түзетіп, шынтағын көтеріп, қолын тарақтап əуре болмақ. Біреуі – атын, киімін
«айран ішерім» деп, солардың арқасында сыпайы, жұғымды жігіт атанбаққа, өзінен ілгерілерге елеулі болып, өзі қатардағының ішін күйдіріп, өзінен кейінгілерге «əттең, дүние-ай, осылардың атындай ат мініп, киіміндей киім кигеннің не арманы бар екен?!» – дейтұғын болмаққа ойланбақ.
Мұның бəрі – масқаралық, ақымақтық. Мұны адам бір ойламасын, егерде бір ойласа, қайта адам болмағы – қиын іс. Кербез дегенді осындай кер, кердең немеден безіңдер деген сөзге ұқсатамын.
Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нəрселермен озбақ. Онан басқа нəрсеменен оздым ғой демектің бəрі
|
түсініксіз сөздермен жұмыста төмендегі əдіс-тəсілдерді қолдана алады:
тəсіл. Заттың өзін көрсету арқылы түсіндіру тəсілі.
тəсіл. Суретін көрсету арқылы түсіндіру тəсілі.
тəсіл. Синониммен алмастыру арқылы түсіндіру тəсілі.
Ол үшін оқушыларға «Бұл сөзді мағынасы жақын қандай сөзбен алмастырып айтуға болады?» сұрағы қойылады.
тəсіл. Анықтамасын беру арқылы түсіндіру тəсілі.
тəсіл. Өмірден фактілер, мысалдар келтіру арқылы түсіндіру тəсілі.
тəсіл. Сөзді құрамына ажырату арқылы түсіндіру тəсілі.
|
