Бярпа, эенезис
150
замана дейил, конкрет яшйайа вя инсана аид едяндя ися фи-
кир дягиг ифадя олунур. Мясялян, «Чадырда цч гыз вя цч
оьлан отурмушду», йахуд «Юзц иля цч охла цч хянъяр
эютцрдц» ъцмляляриня диггят йетиряк.
Биринъидя ъанлы вар-
лыьын ъинс цзря бярабяр бюлцнмясиндян, икинъидя ися силащла-
рын сайынын ейнилийиндян бящс ачылыр. Дейилянляри схемдя
даща айдын эюрмяк мцмкцндцр.
Ъцмлядяки ики «цч»цн мцтляг бярабярлийи, ейнилийи ня-
зяри ясасла юзцнц доьрултса да, практик ъящятдян
мцмкцнляшя билмир. Башга сюзля, цч эцн далбадал эцндцз,
ардынъа да цч эцн эеъя баш веря билмяз. Чцнки эеъядян
сонра мцтляг эцндцз эялир вя эеъя гаранлыгсыз (шимал
гцтбдяки бяйаз, ъянубдакы айазлы эеъяляри нязяря алма-
саг), эцндцз ися ишыгсыз мювъуд олмур.
Яски чаьларда Азярбайъанда да айры-айры сайлара мцх-
тялиф хцсусиййятляр аид едилирди. Бир групу хошбяхтлик эяти-
рян, щям дя олдугъа хейирхащ ишляря йардым эюстярян
гцввя кими тягдим олунур, диэяр групу ися, яксиня, эуйа
шярин хидмятиндя дурурду, бядбяхтлийин мянбяйи, гяддар-
лыьын, фялакятин, пис ямяллярин тюрядиъиси сайылырды. Беляъя
сайлар тякъя
тябиятя хас яламятляри дейил, щям дя инсанлара
аид кейфиййятлярин дашыйыъысына чеврилир вя нятиъядя ъанлан-
дырылырды. Эюйя бахан улу яъдад илк олараг гаранлыгда парыл-
дайан улдузлары эюрмцш вя баша дцшмцшдцр - онлар о гядяр
чохдур ки, сайыны, юлчцсцнц мцяййянляшдирмяк чятиндир. Вя
нящянэ эюй цзцнц щансыса шярти фигурлара (бцръляря)
бюлмякля даща анлашыглы вя ири рягям ялдя етмяйя чалыш-
мышдыр.
Тясяввцрлярдя бюйцк чохлуьун олдугъа кичикликдя йер-
ляшдирилмяси, еляъя дя яксиня – щансыса чох кичик щиссяъийин
нящянэдян дя нящянэя чеврилмяси идейасы гам-шаманларын
вя атяшпярястлик кащинляринин иряли сцрдцкляри системлярдя
юзцня йер алмышдыр. Гядим гамлар вя муьлар мящз рягям-
лярин
йардымы иля, онларын мащиййятиндяки саймаг